1-3. (a) Fēfē e onoonoaga he tau tagata tokologa ke he tau gahua ha lautolu? (e) Ko e heigoa e onoonoaga mitaki he Tohi Tapu hagaao ke he gahua, mo e ko e heigoa e tau hūhū ka kumikumi a tautolu ki ai he veveheaga nei?

KE HE tau tagata tokologa he lalolagi he vahā nei, ko e gahua kua nakai ko e taha mena ke fiafia ki ai. Ha kua loloa e tau tulā gahua ha lautolu he tau gahua ne nakai fiafia ki ai, ti nakai fia o atu a lautolu ke gahua he tau aho takitaha. Maeke fēfē ke omoomoi a lautolu ne manamanatu pihia ke moua e onoonoaga mitaki ti fiafia ke he gahua ha lautolu?

² Kua fakamaama mai he Tohi Tapu e onoonoaga mitaki ke he gahua malolō. Pehē mai, ko e gahua mo e tau fua mitaki ne moua ko e fakamonuinaaga. Ne tohi e Solomona: “Hanai foki, kia takitaha e tagata mo e kai, mo e inu, mo e fiafia ai ke he tau mena mitaki he hana tau gahua oti; ko e mena kua foaki mai he Atua haia.” (Fakamatalaaga 3:13) Ne fakaalofa mo e manako tumau a Iehova ke fiafia a tautolu, ti pihia foki ke he tau gahua ha tautolu ke fiafia mo e fakaaoga fakamitaki e tau fua ne moua. Ke fakatumau ke he fakaalofa haana, kua lata ia tautolu ke momoui fakatatau ke he onoonoaga mo e tau matapatu fakaakoaga haana hagaao ke he gahua.​​—Totou Fakamatalaaga 2:24; 5:18.

³ He veveheaga nei, to fakatutala a tautolu ke he fā e hūhū: Moua fēfē e tautolu e fiafia ha ko e gahua malolō ha tautolu? Ko e tau gahua fe ne nakai lata ma e tau Kerisiano mooli? Fakalagotatai fēfē e tautolu e gahua tupe mo e tau matagahua  fakaagaaga? Mo e ko e heigoa e gahua kua mua atu e aoga ka taute e tautolu? Ka e fakamua, o mai la ke kumikumi ke he fakafifitakiaga ha Iehova mo Iesu, ko laua ne mua ue atu e tau puhala gahua ke he lagi mo e lalolagi katoatoa.

4, 5. Fakakite mai fēfē he Tohi Tapu kua aoga e tau gahua ha Iehova?

⁴ Ko Iehova ko e Tufuga Mua Ue Atu. Talahau he Kenese 1:1: “Ne eke he Atua e lagi mo e lalolagi ke he kamataaga.” Magaaho ne oti e tufugatia he Atua e lalolagi, ne pehē a ia kua “mitaki lahi ni” e tau mena oti ia. (Kenese 1:31) Ko e kakano, kua fiafia mooli a ia ke he tau gahua haana ke he lalolagi. Ko Iehova ko e “Atua monuina” po ke fiafia, ne olioli lahi ke he tau tufugatia haana.​​—1 Timoteo 1:11.

⁵ Ko e Atua gahua malolō ha tautolu kua gahua tumau a ia. Pete he leva e oti e tufugatia he lalolagi, ne pehē a Iesu: “Kua gahua haku a Matua kua hoko mai ni ke he aho nei.” (Ioane 5:17) Ko e heigoa he Matua hane taute? Mai he nofoaga haana he lagi, ne gahua agaia a ia ke takitaki mo e leveki e tau tagata. Kua fakapotopoto e ia e ‘tau tagata fou,’ ko e tau Kerisiano ne fakauku he agaaga ka pule fakalataha mo Iesu ke he lagi. (2 Korinito 5:17) Kua gahua a ia ke fakamooli e finagalo haana ma e tau tagata​​—ko lautolu ne fakaalofa ki a ia to moua e moui tukulagi he lalolagi foou. (Roma 6:23) Ne fiafia mooli a Iehova ke he tau gahua haana. Totou miliona kua talia e fekau he Kautu, ti kua futia mai he Atua mo e hiki e tau momoui ha lautolu ke fakatumau ke he haana fakaalofa.​​—Ioane 6:44.

6, 7. Ko e heigoa e tau gahua malolō ha Iesu ne taute tali mai fakamua?

⁶ Ko Iesu foki ne kua leva e gahua malolō haana. Ato hau a Iesu ke he lalolagi, ko ia ko e “iki gahua” he Atua ne tufugatia e tau mena oti “ha he lagi, mo e tau mena ha he lalolagi.” (Tau Fakatai 8:22-31, NW; Kolose 1:15-17) He nofo a Iesu he lalolagi, ne matutaki a ia ke gahua fakamalolō. He lahi hake a ia, ne fakaako a ia ke kamuta, ti talahaua ko e “tagata tafale.” *  (Mareko 6:3) Ko e gahua uka anei mo e kehekehe e tau matagahua ne putoia ai​​—mua atu ke he magahala ia ne nakai la fai soamila, tau fale fakafua koloa mo e tau matini hila. Maeke nakai a koe ke manamanatu ki a Iesu ne fano ke tamai e tau lapa akau haana​​—liga ke hahala e tau akau ti toho mai ke he matakavi ne gahua ai a ia? Maeke nakai a koe ke manamanatu ko ia hane talaga e tau fale​​—tauteute mo e tuku hake e tau akau ma e tuafale, talaga e tau gutuhala, mo e talaga falu koloa toka fale? Ne logona mooli e Iesu e fiafia he kitia e gahua mitaki haana ne kua mau he talaga.

⁷ Ne mua atu e makutu ha Iesu he taute e gahua fakamatala haana. Ke he tolu mo e hafa e tau, ne makai mooli a ia he taute e gahua aoga lahi nei. Ha kua manako a ia ke fakamatala ke he tau tagata tokologa, ne fakaaoga fakamitaki e tau aho haana he uhu matike he pogipogi mo e gahua ti hoko ke he pō. (Luka 21:37, 38; Ioane 3:2) Ne fenoga atu a ia “ke he tau māga, mo e tau magamotu, kua ogoogo mo e fakamatala e vagahau mitaki he kautu he Atua.” (Luka 8:1) Ti fano hui foki a Iesu he tau puhalatū efu ke he molea e tau teau kilomita, ke uta e fekau he tala mitaki ke he tau tagata.

8, 9. Moua fēfē e Iesu e fiafia ke he tau gahua malolō haana?

⁸ Fiafia nakai a Iesu he gahua malolō ke fakamatala? E, fiafia! Ne gana e ia e tau tega he kupu mooli hagaao ke he Kautu, ti kua loga e tau fonua ne hina ma e heleheleaga. He taute a Iesu he gahua he Atua, ne moua e ia e malolō mo e lalagoaga, ti makai ke ai kai ka e taute e gahua ke oti. (Ioane 4:31-38) Manamanatu la ke he fiafia ha Iesu he magaaho ne oti e gahua fakamatala haana he lalolagi, ti maeke mooli a ia ke tala age ke he haana a Matua: “Kua tuku atu e au e fakahekeaga kia koe ke he lalolagi, kua fakaoti e au e gahua ne tuku mai e koe kia au, ke eke e au.”​​—Ioane 17:4.

⁹ Mooli ai, ko Iehova mo Iesu ko e tau fakafifitakiaga  mitaki ue atu he fiafia ke he tau gahua malolō ha laua ne taute. Ko e fakaalofa ha tautolu ma Iehova ne omoomoi a tautolu ke “fifitaki . . . ke he Atua.” (Efeso 5:1) Kua omoomoi he fakaalofa ha tautolu ma Iesu ke “mumui atu . . . ke he hana tau tuagahui.” (1 Peteru 2:21) O mai la mogoia ke kumikumi ke he puhala ka maeke foki a tautolu ke moua e fiafia ke he tau gahua malolō ha tautolu.

10, 11. Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke feaki e onoonoaga mitaki ke he gahua ha tautolu?

¹⁰ Kua fai tokaaga pauaki e gahua tupe ke he moui he tau Kerisiano mooli. Manako a tautolu ke fiafia he gahua, ka e uka mooli kaeke kua taute he gahua ne nakai loto pauaki a tautolu ki ai. Ka e maeke fēfē ke moua e fiafia kaeke kua pihia e tau tutūaga gahua ha tautolu?

¹¹ He feaki e onoonoaga mitaki. Nakai maeke tumau ia tautolu ke hiki e tau tutūaga, ka e maeke ia tautolu ke hiki e aga ha tautolu. He manamanatu fakahokulo ke he onoonoaga he Atua to lagomatai a tautolu ke feaki e aga mitaki ke he gahua. Ma e fakatai, kaeke ko koe e ulu he magafaoa, manamanatu ke he aoga he gahua haau pete he nakai talahaua, ka kua maeke ai ke leveki e tau manako fakatino ne lata ma e magafaoa haau. Ti kua nakai fakateaga e Atua ke he manako haau ke leveki e tau fakahelehele haau. Talahau he Kupu haana ko ia kua nakai leveki e magafaoa “kua mua foki hana kelea kia ia kua faliuliu.” (1 Timoteo 5:8) He mailoga ai ko e gahua tupe haau​​—ko e puhala ke fakamooli e kotofaaga ia ne atu he Atua​​—ka omoomoi a koe ke moua e fiafia ke he gahua haau ne nakai moua e lautolu ne gahua fakalataha mo koe.

12. Ko e heigoa e palepale he makaukau mo e mahani fakamooli he gahua ha tautolu?

¹² He makaukau mo e mahani fakamooli. Ko e gahua fakamalolō mo e fakaako ke taute fakamitaki e gahua ha tautolu ka takitaki atu ke he tau monuina. Kua fa manako e tau takitaki  gahua ke he tau tagata ne lotomatala mo e makaukau he gahua. (Tau Fakatai 12:24; 22:29) Ha ko tautolu ko e tau Kerisiano mooli, kua lata foki ke mahani fakamooli he gahuaaga​​—ke nakai kaihā e tau tupe, tau koloa, po ke tau magaaho mai he gahuaaga. (Efeso 4:28) Tuga ne kitia e tautolu he veveheaga kua mole, ko e mahani fakamooli ka moua e palepale. Ko e tagata gahua ne higoa mitaki ha ko e mahani fakamooli, to maeke ke falanaki ki ai. Ti pete he kitia po ke nakai kitia he takitaki gahua e tau gahua malolō ha tautolu, to moua agaia e tautolu e fiafia ha ko e “loto manamanatu hifo mitaki” mo e iloa kua fakafiafia e tautolu e Atua kua fakaalofa a tautolu ki ai.​​—Heperu 13:18; Kolose 3:22-24.

13. Ko e heigoa e tau fua aoga ka moua mai he gahuaaga ha ko e mahani mitaki ha tautolu?

 ¹³ He mailoga kua maeke e mahani ha tautolu ke fakaheke e Atua. Ka fakatumau a tautolu ke taute e tau mahani mitaki faka-Kerisiano he gahuaaga ha tautolu, to mailoga he falu e mena nei. Ti ko e heigoa e fua ne moua? Kua maeke ia tautolu ke “fakalilifu ai . . . e tau kupu he Atua, ha tautolu a Fakamoui ke he tau mena oti.” (Tito 2:9, 10) E, kua maeke e mahani mitaki ha tautolu ke kitia he falu e fulufuluola he tapuakiaga ha tautolu, ti au atu e mitaki ki a lautolu. Manamanatu ke he logonaaga haau ka fai tagata ne gahua mo koe ne fiafia ke he kupu mooli ha ko e mahani mitaki haau! Ka e mua atu, manamanatu ke he mena nei: Ko e heigoa e palepale ne mua atu, he iloa ko e haau a mahani mitaki ne kua fakaheke a Iehova mo e fakafiafia e loto haana?​​—Totou Tau Fakatai 27:11; 1 Peteru 2:12.

14-16. Ka fehagai mo e tau fifiliaga ma e gahua tupe, ko e heigoa e tau hūhū aoga lahi kua lata a tautolu ke manamanatu ki ai?

¹⁴ Kua nakai tohi fakamatafeiga mai he Tohi Tapu e tau gahua tupe kua lata po ke nakai lata. Ka e nakai kakano e mena nei ke talia oti e tautolu e tau gahua tupe pete ko e heigoa ne putoia ai. Kua lagomatai he Tohi Tapu a tautolu ke fifili e tau gahua ke moua e fua mitaki mo e fakamooli ne fakafiafia e Atua, ka e kalo mai he tau gahua ne nakai fakafiafia a ia. (Tau Fakatai 2:6) Ka fehagai mo e tau fifiliaga ke lata mo e gahua tupe, kua ua e hūhū aoga lahi ke manamanatu a tautolu ki ai.

¹⁵ Ka taute e gahua nei, kua fai vala nakai mo e tau mahani ne hataki he Tohi Tapu ke tiaki? Nakai talia he Tohi Tapu e kaihā, pikopiko, mo e talaga he tau tupua tā. (Esoto 20:4; Gahua 15:29; Efeso 4:28; Fakakiteaga 21:8) To nakai talia e tautolu e gahua ka fekau a tautolu ke taute e tau mena pihia. Ko e fakaalofa ha tautolu ki a Iehova ka nakai fakaatā a tautolu ke talia e gahua ne moumou e tau poakiaga he Atua.​​—Totou 1 Ioane 5:3.

 ¹⁶ Ka talia ke taute e gahua nei, kua putoia po ke lalago foki kia a tautolu ke he gahua ai hako nei? Manamanatu la ke he fakataiaga. Ko e gahua tuga e tali telefoni he ofisa kua nakai hepe. Ka e kua ka foaki ke he Kerisiano e gahua pehēnei he kiliniki fakatōtama? Pete ni he nakai putoia fakahako e gahua nei haana ke he lagomatai he fakatōtama. Ka kua lalago kia he gahua haana e fakaholoaga laulahi he kiliniki ne taute e fakatōtama​​—ko e gahua ne nakai talia he Kupu he Atua?  (Esoto 21:22-24) Ha ko e fakaalofa ha tautolu ki a Iehova, to nakai manako a tautolu ke putoia ke he tau gahua ne ai talia he Tohi Tapu.

17. (a) Ko e heigoa kua lata ia tautolu ke manamanatu ki ai ka taute e tau fifiliaga ke he gahua tupe? (Kikite e puha “ Lata Nakai Au ke Talia e Gahua?”) (e) Puhala fe ka lagomatai he loto manamanatu ha tautolu a tautolu ke taute e tau fifiliaga kua fakafiafia e Atua?

¹⁷ Loga e tau matakupu hagaao ke he gahua tupe ka fakamaama he manamanatu fakahokulo ke he tau tali he ua e hūhū aoga lahi he paratafa 15 mo e 16. Lafi ki ai, kua loga e tuaga kua lata ia tautolu ke manamanatu fakamitaki ki ai ka taute e tau fifiliaga ma e gahua tupe. * Kua nakai amanaki a tautolu ke tohi fakamatafeiga he “fekafekau fakamooli mo e loto matala” e tau matafakatufono ma e tau tuaga oti ka fehagai  mo tautolu. Kua lata mogoia a tautolu ke fakaaoga e loto manamanatu. He fakaako e tautolu he veveheaga 2, kua lata ke fakaako mo e fakamahani e loto manamanatu ha tautolu, he fakaako ke fakagahua e Kupu he Atua ke he tau momoui ha tautolu he tau aho takitaha. Kaeke “kua mahani” a tautolu ke fakaako ha tautolu a loto manamanatu “ke mailoga e tau mena mitaki mo e tau mena kelea,” to maeke ke lagomatai a tautolu ke taute e tau fifiliaga kua fakafiafia e Atua mo e fakatumau a tautolu ke he fakaalofa haana.​​—Heperu 5:14.

18. Ko e ha kua nakai mukamuka ke fakatumau e lagotatai fakaagaaga?

¹⁸ Kua nakai mukamuka ke fakatumau e lagotatai fakaagaaga he “tau aho fakamui” nei ha ko e “tau aho uka.” (2 Timoteo 3:1) Ko e kumi gahua mo e leveki e gahua kua uka mooli. Ha ko e tau Kerisiano mooli, kua mailoga e tautolu e aoga he gahua fakamalolō ke leveki e magafaoa ha tautolu. Kaeke kua nakai fakaeneene a tautolu, to liga malolō e peehiaga he gahuaaga po ke pikitia he tau manamanatu he lalolagi ke muhukoloa, ka fakatauhele e tau laliaga fakaagaaga ha tautolu. (1 Timoteo 6:9, 10) Kia manamanatu ke he puhala ke fakatumau e lagotatai ha tautolu, he eketaha ke “kumikumi . . . e tau mena kua fiafia e Iki ki ai.”​​—Efeso 5:10.

19. Ko e ha kua lata a tautolu ke falanaki katoatoa ki a Iehova, ti he falanakiaga nei, ko e heigoa ka kalo mai a tautolu i ai?

¹⁹ Kia falanaki katoatoa a koe ki a Iehova. (Totou Tau Fakatai 3:5, 6.) Lata nakai ke falanaki pihia ki a ia? Ha ko ia kua manatu po ke leveki mai ki a tautolu. (1 Peteru 5:7) Iloa mitaki e ia e tau manako ha tautolu, ti nakai kū haana lima. (Salamo 37:25) Ti kua aoga ma tautolu ke fanogonogo ka fakamanatu mai he Kupu haana: “Kia noa ha mutolu a mahani mo e velevelekoloa; kia fakamamate a mutolu ke he tau mena ha ia mutolu; ha ko e mena talahau mai a ia [Atua], Nakai tuai toka ni e au a koe, nakai tuai tiaki ni e au a koe.” (Heperu 13:5) Tokologa e tau matakainaga ne gahua mau kua fitā e kitia na maeke e Atua ke foaki mai e tau mena kua lata ma e  moui. Ka falanaki katoatoa a tautolu to leveki mooli e Iehova a tautolu, to kalo kehe a tautolu he molea e tupetupe ke he levekiaga he magafaoa ha tautolu. (Mataio 6:25-32) To nakai fakaatā e tautolu e gahua tupe ke fakatauhele e tau gahua fakaagaaga ha tautolu, tuga e fakamatala e tala mitaki mo e fakalataha ke he tau feleveiaaga.​​—Mataio 24:14; Heperu 10:24, 25.

20. Ko e heigoa e kakano ke mitaki po ke hagaaki fakatonu e mata haau, ti maeke fēfē ia koe ke fakatumau e onoonoaga pihia?

 ²⁰ Kia fakatumau e haau a tau mata ke mitaki. (Totou Mataio 6:22, 23.) Ke mitaki po ke hagaaki fakatonu e mata, kua kakano ke fakamukamuka e moui ha tautolu. Ko e mata he Kerisiano kua hagaaki fakatonu ke he taha e foliaga​​—ko e taute he finagalo he Atua. Ka hagaaki fakatonu e mata ha tautolu ke he taha e mena, to nakai ukufakina a tautolu ke tutuli e gahua ne lahi e totogi mo e puhala moui talahaua. Mo e nakai putoia foki a tautolu he foli ke moua e tau koloa foou mo e mitaki, tuga ne fakainaina mai he tau maukoloa ke talitonu a tautolu ke fakatau, ke moua e fiafia. Maeke fēfē ia koe ke fakatumau e hagaaki fakatonu he mata? Kia kalo mai he fakapehia noa ke he tau kaitalofa. Ua fakaloga lahi e tau koloa he moui haau ne lahi e magaaho mo e levekiaga ka mole ki ai. Fanogonogo ke he fakatonuaga he Tohi Tapu ke fiafia ke he “tau mena kai, mo e tau mena ke fakatapulu ai.” (1 Timoteo 6:8) Kia eketaha ke fakamukamuka e moui haau.

21. Ko e ha kua lata ia tautolu ke fakatoka e tau gahua kua mua atu e aoga, ti ko e heigoa kua lata ke tuku fakamua he tau momoui ha tautolu?

²¹ Fakatoka mua e tau mena fakaagaaga, ti tapiki mau ki ai. Ha kua fakakaupa ni e tau gahua ha tautolu ka taute he moui, kua lata mogoia ia tautolu ke fakatoka e tau mena ne mua e aoga. Ha kua maeke e tau mena ne nakai aoga lahi ke fōfō e tau magaaho ha tautolu, ti maheu e tau gahua ne mua atu e aoga. Ko e heigoa kua lata ke tuku fakamua he tau momoui ha tautolu? Tokologa he lalolagi ne eketaha pauaki ke tutuli e tau fakaakoaga tokoluga ke moua e tau gahua talahaua he lalolagi nei. Pete ia, ne tomatoma e Iesu e tau tutaki haana ke “kumikumi fakamua . . . ke he kautu he Atua.” (Mataio 6:33) E, ha ko e tau Kerisiano mooli, kua tuku fakamua e tautolu e Kautu he Atua ke he tau momoui ha tautolu. Ko e ha tautolu a puhala moui​​—tau fifiliaga ka taute, tau foliaga ne fakatoka, mo e tau gahua ne tutuli ki ai​​—kua lata ke fakakite ko e tau gahua he Kautu mo e finagalo he Atua, kua  mua atu e aoga ki a tautolu ka e nakai ko e tau koloa mo e gahua tupe.

22, 23. (a) Ko e heigoa e gahua ne mua atu ke he tau Kerisiano mooli, ti fakakite fēfē e tautolu kua aoga e gahua nei ki a tautolu? (Kikite e puha “ Ko e Fifiliaga Haaku ne Takitaki Au ke he Moui Fiafia mo e Olioli.”) (e) Ko e heigoa haau ka eketaha ke taute hagaao ke he gahua tupe?

²² He iloa kua momoui a tautolu he magahala kua tata lahi ke he fakaotiaga, to hagaaki fakalahi a tautolu ke he gahua pauaki he tau Kerisiano mooli​​—ko e fakamatala mo e taute tutaki. (Mataio 24:14; 28:19, 20) Tuga e ha tautolu a Fakafifitaki ko Iesu, kua manako a tautolu ke fakamakamaka he taute e gahua nei ka tamai e fakamouiaga. Fakakite fēfē e tautolu kua aoga e gahua nei ki a tautolu? Tokologa e tau tagata he Atua kua fifili ke taute mo e loto katoa e gahua fakamatala, he eke mo tau tagata fakailoa he fakapotopotoaga. Falu ne taute e tau fakatokaaga ke maeke ke gahua paionia po ke misionare. Tokologa e tau mamatua ne mailoga e aoga he tau foliaga fakaagaaga, ti fakamafana e tau fanau ha lautolu ke tutuli e gahua he fekafekauaga mau. Moua nakai he tau matakainaga ne fakamakai ke fakapuloa e Kautu e fiafia ha ko e gahua malolō ha lautolu ke he fonua? E, moua! Ko e fekafekau katoatoa ki a Iehova ko e puhala mooli ke he moui mitaki, fiafia, mo e loga lahi e tau monuina.​​—Totou Tau Fakatai 10:22.

²³ Tokologa ia tautolu ne loloa e tau tulā he gahua ke maeke ke leveki aki e tau magafaoa. Manatu na manako a Iehova ke moua e tautolu e fiafia ha ko e gahua malolō ha tautolu. He fakalautatai e tau aga mo e tau gahua ha tautolu ke he haana onoonoaga mo e tau matapatu fakaakoaga, ti moua e tautolu e fiafia ke he gahua ha tautolu. Kia eketaha mogoia a tautolu ke nakai fakaatā e gahua tupe ke fakatauhele aki a tautolu mai he gahua ne mua atu​​—ko e fakapuloa he tala mitaki ke he Kautu he Atua. He tuku fakamua e gahua nei ke he tau momoui ha tautolu, kua fakakite e tautolu e fakaalofa ki a Iehova ti fakatumau ke he fakaalofa haana.