1, 2. Ko e heigoa e “mena galo” kua lata ia tautolu ke iloa, mo e ko e ha?

TAU mena galo! Ha kua fakalagalaga, futiaki, mo e ofogia e tau mena ia, ati uka ai he tau tagata ke fufu. Pete he pihia, ne pehe e Tohi Tapu: “Ko e lilifu he Atua ke fufu ai e tau mena.” (Tau Fakatai 25:2) E, ko e Pule Katoatoa mo e Tufuga, kua tonuhia ia Iehova ke fufu falu mena mai he tau tagata ato hoko e vaha ni hana ke fakakite ai.

² Pete ia, kua ha ha ai e mena fufu ne futiaki mo e fakalagalaga ne fakakite e Iehova i loto he Kupu hana. Kua ui ko e “mena galo he hana [Atua] finagalo.” (Efeso 1:9) He ako fakalahi ki ai ka nakai kuenaia ke fakamakona e fia manako hau. Ko e iloilo ke he mena galo nei ka takitaki ke he fakamouiaga mo e ka foaki ki a koe e maama ke he pulotu mua ue atu ha Iehova.

3, 4. Foaki fefe he perofetaaga ne fakamau ia Kenese 3:15 e amaamanakiaga, mo e heigoa e mena fufu, po ke “mena galo,” ne ufia ai?

³ He hala a Atamu mo Eva, ne tuga kua kaumahala e finagalo ha Iehova ke eke e lalolagi parataiso ke nonofo ai e tau tagata mitaki katoatoa. Ka e fehagai fakamafiti atu e Atua ke he lekua ia. Ne talahau e ia: “Mo e to tuku e au e faitaua ke he vahaloto hau [ko e gata] mo e fifine, mo e vahaloto he hau a tega mo e hana tega. To fakaunoko e ia a koe i loto he ulu mo e to fakaunoko e koe a ia i loto he muihui.”​—Kenese 3:15, NW.

⁴ Ko e tau kupu fakaniniko, mo e fakagalogalo anei. Ko hai e fifine nei? Ko hai e gata? Ko hai e “tega” ka fakaunoko e ulu he gata? Ne tali manatu noa ni e Atamu mo Eva. Pete ia, ne foaki agaia he tau kupu he Atua e amaamanakiaga ma e ha fanau tua fakamoli he hoa tokoua nakai tua fakamoli ia. To  kautu e tututonu. To mailoga e finagalo ha Iehova. Ka e fefe? E, nukua fufu e mena ia! Ne ui he Tohi Tapu ko e “[“pulotu,” NW] he Atua ke he mena galo ne ufia ai.”​—1 Korinito 2:7.

5. Fakataitai ko e ha ne fakakite fakahaga e Iehova e mena galo hana.

⁵ Ko e ‘Fakakite he tau mena galo,’ to fakahiku ni fakakite e Iehova e tau fakamatafeiga mahino mitaki hagaao ke he fakakatoatoaaga he mena galo nei. (Tanielu 2:28) Ka e to fakakite fakahaga ni e ia. Ke fakataitai ki ai, liga manamanatu a tautolu ke he puhala tali he matua tane fakaalofa he magaaho ne huhu e tama tane tote hana, “Tete, hau i fe au?” Kua foaki ni he matua pulotu e tau fakailoaaga ne kua lata he tama tane ke maama. He lahi hake e tama, ne lahi fakahaga e mena ne talahau he matua ki a ia. Ke he puhala tatai pihia ni, ne fifili e Iehova e magaaho ka mautali ai e tau tagata hana ma e tau fakakiteaga he finagalo mo e manako hana.​—Tau Fakatai 4:18; Tanielu 12:4.

6. (a) Ko e heigoa e kakano ne taute he maveheaga, po ke konotuleke? (e) Ko e ha ne mitaki lahi ai he fakatu e Iehova e tau maveheaga mo e tau tagata?

⁶ Taute fefe e Iehova e tau fakakiteaga pihia? Ne fakaaoga e ia e tau maveheaga, po ke tau konotuleke, ke fakakite ai. Tuga anei, kua taute e koe taha konotuleke ke he taha magaaho ni​—liga ke fakatau fale po ke kaitalofa po ke foaki e tupe. Ne foaki he konotuleke pihia e fakamoli fakamatafakatufono ke fakamoli e mena ne fetaliaaki ki ai. Ka ko e ha nukua taute e Iehova e tau maveheaga pauaki, po ke tau konotuleke, mo e tau tagata? Ha kua foaki he kupu hana e fakamoliaga kua lata ma e tau maveheaga hana. Moli e mena ia, ka e, he tau magaaho kehekehe, ne omoi fakaalofa he Atua e kupu hana aki e tau konotuleke fakamatafakatufono. Ko e tau fakamoliaga maopoopo nei kua foaki ki a tautolu ko e tau tagata nakai mitaki katoatoa e fakaveaga mauokafua ke tua ke he tau maveheaga ha Iehova.​—Heperu 6:​16-18.

7, 8. (a) Ko e heigoa e maveheaga ne taute e Iehova mo Aperahamo, he fakakikila e maama fe ke he mena galo? (e) Fakamahao fakahaga fefe e Iehova e laini he hakega ke he Tega ne mavehe mai?

⁷ He molea ua e afe tau he vega e tagata mai he Parataiso, ne tala age e Iehova ke he fekafekau tua fakamoli hana ko Aperahamo: “Ko e mena ia ke fakamonuina fakalahi ai e au a koe, mo e fakatokologa lahi ue atu e au hau a [“tega”] ke tuga e tau fetu he lagi, . . . ko e hau a [“tega”] foki ke monuina ai e tau motu oti kana he lalolagi; ha kua fanogonogo a koe ke he haku tau kupu.” (Kenese 22:​17, 18, fakatatai NW.) Kua mua atu e mena nei ke he maveheaga; ne talahau ai e Iehova ke he puhala he maveheaga fakamatafakatufono mo e omoi ai he omonuo molioli hana. (Kenese 17:​1, 2; Heperu 6:​13-15) Ko e mitaki ha ia he taute moli he Iki Pule Katoatoa e konotuleke ke fakamonuina e tau tagata!

⁸ Ne fakakite he maveheaga faka-Aperahamo ko e Tega ne mavehe mai to hau ko e tagata, ha ko ia ko e hakega ha Aperahamo. Ka e to eke a ia mo hai? Fai magaaho, ne fakakite e Iehova he mai he tau tama tane ha Aperahamo, to eke a Isaako mo matua tupuna he Tega. Mai he tau tama tokoua ha Isaako, ko Iakopo ne fifili. (Kenese 21:12; 28:​13, 14) Fakamui, ne talahau e Iakopo e tau kupu fakaperofeta nai ke he taha he tau tama tane 12 hana: “Nakai uta kehe e tokotoko ia Iuta, po ke ekepule mai hana tau hui, ato haele mai a Sailo [“Ko Ia ne kua Pule ki Ai”], to omaoma e tau motu kia ia.” (Kenese 49:10) Iloa ai mogonei to eke e Tega mo patuiki, ko ia ka haele mai i Iuta!

9, 10. (a) Ko e heigoa e maveheaga ne taute e Iehova mo e motu ko Isaraela, mo e heigoa e puipui ne foaki he maveheaga? (e) Fakatata fefe he Fakatufono e lata he tau tagata ma e lukutoto?

⁹ He 1513 F.V.N., ne taute e Iehova e fakaholoaga ne fakatokatoka e puhala ma e tau fakakiteaga i mua hagaao ke he tau mena galo. Ne taute e ia e maveheaga mo e tau hakega ha Aperahamo, ko e motu ko Isaraela. Pete kua nakai gahuahua  he mogonei, ko e vala aoga lahi e Fakatufono faka-Mose he finagalo ha Iehova ke tamai aki e Tega ne mavehe mai. Puhala fe? Kikite ke he tolu e puhala. Ke fakamuaaki, ko e Fakatufono kua tuga e kaupa puipui. (Efeso 2:14) Ko e hana tau poakiaga tututonu kua eke mo pa he vahaloto he tau Iutaia mo e tau Tagata Motu Kehe. Ti lagomatai he Fakatufono ke fakapulupulu e laini he Tega he maveheaga. Fakaaue lahi mahaki ke he puipuiaga pihia, he ha ha ai agaia e motu he magaaho ne hoko mai e vaha he Atua ma e Mesia ke fanau ke he magafaoa a Iuta.

¹⁰ Ke uaaki, ne fakatata katoa he Fakatufono e lata he tau tagata ma e lukutoto. Ko e Fakatufono mitaki katoatoa, ne fakakite e nakai maeke he tau tagata agahala ke pipiki katoatoa ki ai. Ati taute ai “ha ko e tau holifono, ato haele mai e [“tega,” NW] ne talahaua ki ai.” (Kalatia 3:19) He kakano he tau poa manu, ne foaki he Fakatufono e fakafeiloaga he magaaho ku ma e tau hala. Ka e kua, he tohia e Paulo, “nakai maeke ke he toto he tau povi tane mo e tau koti ke uta kehe e tau hala,” ne fakatino hokoia he tau poa nei e poa lukutoto he Keriso. (Heperu 10:​1-4) Ma e tau Iutaia tua fakamoli, mogoia, ne eke e maveheaga ia ko e ‘leveki tama ke takitaki kia Keriso.’​—Kalatia 3:24.

11. Ko e heigoa e amaamanakiaga mitaki lahi ne foaki he maveheaga he Fakatufono ki a Isaraela, ka ko e ha ne mahala ai e motu katoa?

¹¹ Ke toluaki, ne foaki he maveheaga ia ke he motu ha Isaraela e amaamanakiaga mitaki lahi. Ne tala age e Iehova ki a lautolu kaeke tua fakamoli a lautolu ke he maveheaga, to eke a lautolu “mo kautu he tau ekepoa, mo e motu tapu.” (Esoto 19:​5, 6) Ka e fakahiku ne foaki mai he tau Isaraela he tino e tau tagata fakamua he kautu he tau ekepoa he lagi. Pete he pihia, ne totoko katoatoa a Isaraela ke he maveheaga he Fakatufono, fakaheu e Tega faka-Mesia, mo e mahala ai ke moua e amaamanakiaga ia. Ko hai, mogoia, ka fakakatoatoa e kautu he tau ekepoa? Mo e matutaki fefe e motu fakamonuina ia ke he Tega ne mavehe? Ko e tau puhala ia he tau mena galo ka fakakite ai he vaha ni he Atua.

12. Ko e heigoa e maveheaga ne taute e Iehova mo Tavita, mo e heigoa e maama ne fakakikila ke he mena galo he Atua?

¹² He senetenari 11 aki he F.V.N., ne fakakikila atu foki a Iehova ke he mena galo he magaaho ne taute e ia taha maveheaga. Ne mavehe a ia ke he patuiki tua fakamoli ko Tavita: “Ti fakatutu ai e au hau a [“tega,” NW] ka mole atu a koe, . . . to fakatumau foki e au hana kautu. . . . Ti fakatumau e au e nofoaiki he hana kautu tukulagi.” (2 Samuela 7:​12, 13; Salamo 89:3) Mogonei kua fakamahao ni e laini he Tega ne mavehe ke he fale ha Tavita. Ka e maeke kia e tagata noa ke pule “tukulagi”? (Salamo 89:​20, 29, 34-36) Mo e maeke kia he tagata-patuiki pihia ke laveaki e tau tagata mai he hala mo e mate?

13, 14. (a) Hagaao ke he Salamo 110, ko e heigoa e maveheaga ne taute e Iehova ke he Patuiki fakauku hana? (e) Ko e heigoa foki e tau fakakiteaga hagaao ke he Tega hane hau ne taute he puhala he tau perofeta ha Iehova?

¹³ He omoi he agaga, ne tohia e Tavita: “Kua pehe mai e kupu a Iehova ke he haku a Iki, Kia nofo a koe ke he haku a lima matau, ato eke e au a lautolu kua fai fi kia koe mo fakatuaga hui hāu. Kua omonuo e Iehova, nakai tokihala ni a ia, Ko e ekepoa a koe tukulagi ke he kainaga fakalataha mo Mekisateko.” (Salamo 110:​1, 4) Kua hagaaki tonu e tau kupu ha Tavita ke he Tega ne mavehe mai, po ke Mesia. (Gahua 2:​35, 36) Ko e Patuiki nei to pule, nakai mai Ierusalema, ka e mai he lagi he “lima matau” ha Iehova. Foaki ai he mena ia ki a ia e pule malolo nakai ni ke he motu a Isaraela ka ke he lalolagi katoa. (Salamo 2:​6-8) Kua fai mena foki ne fakakite mai hinei. Mailoga ne omonuo a Iehova ke eke e Mesia ko e “ekepoa . . . ke he kainaga fakalataha mo Mekisateko.” Ke tuga a Mekisateko, ne fekafekau ko e patuiki-ekepoa he vaha ha Aperahamo, to ha ha he Tega hane hau e kotofaaga tonu mai he Atua ke fekafekau mo Patuiki mo e Ekepoa!​—Kenese 14:​17-20.

¹⁴ He tau tau ne mole, ne fakaaoga e Iehova hana tau perofeta ke taute foki e tau fakakiteaga hagaao ke he mena galo hana. Ke fakatai ki ai, ne fakakite e Isaia to mate e Tega ke he  poa mate. (Isaia 53:​3-12) Ne talahau tuai e Mika e matakavi ke fanau ai e Mesia. (Mika 5:2) Ne perofeta foki e Tanielu e magaaho tonu he kitiaaga mo e mate he Tega.​—Tanielu 9:​24-27.

15, 16. (a) Hoko mai fefe e Tama ha Iehova “ke fanau he fifine”? (e) Ko e heigoa ne moua e Iesu mai he tau matua-tagata hana, mo e hoko mai ne fe a ia ko e Tega he maveheaga?

¹⁵ Ko e puhala ka fakamoli ai e tau perofetaaga nei kua fakatumau ni ko e mena galo ato hoko mai e Tega. Ne talahau he Kalatia 4:4: “Kua hoko ke he fakakatoatoaaga he tau tau, ti fakafano mai ai he Atua hana Tama, ke fanau ke he fifine.” He tau 2 F.V.N., ne tala age e agelu ke he tamafifine Iutaia ne higoa ko Maria: ‘Kitiala, ko e fatu ne fai a koe, ti fanau e koe e tama tane, ti fakahigoa e koe a ia, ko Iesu. To homo a ia, to talahaua a ia ko e Tama hana ne Mua ue atu; to foaki atu he Iki ko e Atua kia ia e nofoaiki a Tavita hana matua. . . . To haele hifo e agaga tapu kia koe to fakamalu hifo foki e koe he mana hana ne Mua ue atu ko e mena ia ke talahaua ai e tama tapu, ko e Tama he Atua.’​—Luka 1:​31, 32, 35.

¹⁶ Fakamui, ne hiki e Iehova e moui he hana Tama mai he lagi ke he manava ha Maria, ati fanau mai ai he fifine. Ko e fifine nakai mitaki katoatoa a Maria. Pete ia, ne nakai moua e Iesu e nakai mitaki katoatoa mai ia Maria, ha ko e “Tama he Atua” a ia. He magaaho ia ni, ko e tau matua-tagata ha Iesu, ko e tau hakega ha Tavita, ne foaki ki a Ia e tonuhia pauaki mo e fakamatafakatufono ha ko e hakega ha Tavita. (Gahua 13:​22, 23) He papatisoaga ha Iesu he 29 V.N., ne fakauku e Iehova a ia aki e agaga tapu mo e talahau: “Ko e haku a tama fakahele hanā.” (Mataio 3:​16, 17) Kua hoko mai tuai e Tega! (Kalatia 3:16) Kua hoko e magaaho ke fakakite atu foki hagaao ke he mena galo.​—2 Timoteo 1:10.

17. Fakakikila fefe e maama ke he kakano he Kenese 3:15?

¹⁷ He magahala he fekafekau hana, ne fakakite e Iesu e gata he Kenese 3:15 ko Satani mo e tega he gata ko e tau tutaki ha Satani. (Mataio 23:33; Ioane 8:44) Fakamui, ne fakakite mai  to fakaotioti tukulagi a lautolu oti nei. (Fakakiteaga 20:​1-3, 10, 15) Mo e fakakite e fifine ko “Ierusalema i luga,” ko e fakatokatokaaga he tau mena momoui fakaagaga, ko e hoana fakatai ha Iehova i luga he lagi. *​—Kalatia 4:26; Fakakiteaga 12:​1-6.

18. Ko e heigoa e kakano he “maveheaga fou”?

¹⁸ Liga ko e fakakiteaga maaliali lahi nukua tupu he po ne mate a Iesu he magaaho ne tala age a ia ke he tau tutaki tua fakamoli hana hagaao ke he “maveheaga fou.” (Luka 22:20) Ke tuga e Fakatufono faka-Mose fakamua, ne fakatupu he maveheaga fou nei e “kautu he tau ekepoa.” (Esoto 19:6; 1 Peteru 2:9) Ka ko e maveheaga nei to fakatu mai, nakai ko e motu he tino, ka ko e motu fakaagaga, ko “Isaraela he Atua,” ne feaki hake hokoia he tau tutaki fakauku ne tua fakamoli he Keriso. (Kalatia 6:16) Ko e kau nei ke he maveheaga fou to fakalataha mo Iesu ke fakamonuina e lanu tagata!

19. (a) Ko e ha ne maeke he maveheaga fou ke fakatu e “kautu he tau ekepoa”? (e) Ko e ha ne ui e tau Kerisiano fakauku ko e “tagata fou,” mo e tokofiha ka fekafekau i luga he lagi mo Keriso?

¹⁹ Ka ko e ha ne maeke he maveheaga fou ke fakatupu e “kautu he tau ekepoa” ke fakamonuina e tau tagata? Kakano he nakai fakaheu e tau tutaki he Keriso ko e tau tagata agahala, ka e taute e fakamagaloaga ma e tau hala ha lautolu he puhala he poa hana. (Ieremia 31:​31-34) He moua ai e lautolu e tuaga mea ki mua ha Iehova, ne hiki e ia a lautolu ke he magafaoa hana he lagi mo e fakauku a lautolu aki e agaga tapu. (Roma 8:​15-17; 2 Korinito 1:21) Ati mailoga ai e lautolu e ‘fanau fakafou ke he amaamanakiaga kua moui ne toka ke he lagi.’ (1 Peteru 1:​3, 4) Ha kua fou lahi e tau tutuaga  tokoluga ia ke he tau tagata, ne ui ai e tau Kerisiano fakauku ko e “tagata fou.” (2 Korinito 5:17) Ne fakakite he Tohi Tapu ko e 144,000 ka fakahiku ke fakalataha ke pule ke he tau tagata fakamagalo mai he lagi.​—Fakakiteaga 5:​9, 10; 14:​1-4.

20. (a) Ko e heigoa e fakakiteaga hagaao ke he mena galo ne taute he 36 V.N.? (e) Ko hai ka olioli ke he tau fakamonuinaaga ne mavehe ki a Aperahamo?

²⁰ Fakalataha mo Iesu, ne eke a lautolu nei ne fakauku ko e “[“tega,” NW] a Aperahamo.” * (Kalatia 3:29) Ko lautolu ne fifili fakamua ko e tau Iutaia he tino. Ka e he 36 V.N., taha foki e mena galo ne fakakite: Ko e tau Tagata Motu Kehe, po ke nakai-Iutaia, ka fakalataha foki ke he amaamanakiaga he lagi. (Roma 9:​6-8; 11:​25, 26; Efeso 3:​5, 6) Ko e tau Kerisiano fakauku ni kia ka olioli e tau monuina ne mavehe ki a Aperahamo? Nakai, ha kua aoga e lalolagi katoa he poa ha Iesu. (1 Ioane 2:2) Fai magaaho, ne fakakite e Iehova ko e numera lahi he “moto tagata tokologa” to hao mai he fakaotiaga he fakatokaaga ha Satani. (Fakakiteaga 7:​9, 14) Tokologa atu foki ka liu fakatutu mai mo e amaamanakiaga ke moui tukulagi he Parataiso!​—Luka 23:43; Ioane 5:​28, 29; Fakakiteaga 20:​11-15; 21:​3, 4.

21, 22. Ko e tau puhala fe ne fakatata he mena galo ha Iehova e pulotu hana?

²¹ Ko e mena galo ko e fakatataaga ofogia lahi he “pulotu kehekehe loga he Atua.” (Efeso 3:​8-10) Ko e pulotu ha a ia ne fakatata e Iehova he taute e mena galo nei, ti fakakite fakahaga mai ai! Ne manamanatu fakapulotu a ia ke he tau mena kuku he tau tagata, he fakaata a lautolu ke fakakite e tuaga moli he tau loto ha lautolu.​—Salamo 103:14.

²² Ne fakakite foki e Iehova e pulotu mitaki lahi he fifili e ia a Iesu ke Patuiki. Kua fakamolioli lahi e Tama ha Iehova  mai he falu mena momoui he lalolagi mo e lagi katoatoa. He moui ko e tagata ha ha ai e toto mo e kakano, ne fakafita a Iesu ke he tau vahega kehekehe he matematekelea. Ne maama katoatoa e ia e tau lekua he tagata. (Heperu 5:​7-9) Ka e kua e tau tagata pule fakalataha mo Iesu? Tali mai he tau senetenari loga, kua fakauku e tau tane mo e tau fifine​—ne fifili mai he tau lanu, tau vagahau, mo e tau feakiaga kehekehe. Kua nakai fai lekua ne nakai la fehagai mo e kautu a lautolu takitokotaha ki ai. (Efeso 4:​22-24) Ko e mena fiafia lahi ke nonofo i lalo he pule he tau patuiki-ekepoa fakaalofa noa nei!

23. Ko e heigoa e monuina ne ha ha he tau Kerisiano he hagaaki ke he mena galo ha Iehova?

²³ Ne tohia he aposetolo ko Paulo: “Ko e kupu galo ia ne ufia tali mai he tau tau mo e tau hau kua mole atu, . . . kua fakakite mai ai ke he hana tau tagata tapu.” (Kolose 1:26) E, kua lahi e mena ne maama he tau tagata tapu ne fakauku ha Iehova hagaao ke he tau mena galo, mo e fakapuloa atu ai e lautolu e iloilo pihia ke he totou miliona. Ko e monuina ha a ia ne moua e tautolu oti! Ko Iehova ne “fakailoa mai e ia kia tautolu e mena galo he hana finagalo.” (Efeso 1:9) Kia fakalataha a tautolu ke he mena galo homo ue atu nei mo e falu, he lagomatai a lautolu ke kikite pihia foki ki loto he pulotu mua ue atu ha Iehova ko e Atua!