1.  Kitia a Papelonia Lahi

2.  Magaaho Fe ka Hau e Mesia?

3.  Tau Puhala Fakaekekafo ne Putoia e Toto

4.  Nonofo Kehekehe he Fakamauaga

5.  Tau Aho Okioki mo e Tau Fakamanatuaga

6.  Tau Gagao Pikitia

7.  Tau Mena Fakapisinisi mo e Matafakatufono

 1. Kitia a Papelonia Lahi

Iloa fēfē e tautolu kua hukui e ‘Papelonia Lahi’ e tau lotu fakavai oti? (Fakakiteaga 17:5) Manamanatu ke he tau manatu nei:

• Gahuahua a ia he lalolagi katoa. Ko Papelonia Lahi kua nofo he “tau moto tagata, mo e tau atu motu.” Ha ha ia ia “e pule ke he tau patuiki he lalolagi.”​—Fakakiteaga 17:15, 18.

• Nakai ko e pule fakapolitika po ke tau tupe a ia. Ko e “tau patuiki he lalolagi” mo “lautolu kua fakafua e tau mena” kua hao he moumouaga haana.​—Fakakiteaga 18:9, 15.

• Fakakeukeu e ia e tala hagaao ke he Atua. Fakahigoa a ia ko e fifine fakataka ha kua fakalataha a ia ke he tau fakatufono ma e tau tupe po ke falu manako foki. (Fakakiteaga 17:1, 2) Fakahehē e ia e tau tagata he tau motu oti. Ti lago ki a ia e mamate he tau tagata tokologa.​—Fakakiteaga 18:23, 24.

Liu ke he fakaakoaga 13 matakupu 6

 2. Magaaho Fe ka Hau e Mesia?

Talahau tuai he Tohi Tapu to 69 e faahi tapu po ke vaha tapu ato hau e Mesia.​—Totou Tanielu 9:25.

• Magaaho fe ne kamata e 69 e faahi tapu? He tau 455 F.V.N. He magahala ia, ko e Iki ne Pule ko Nehemia ne hau ki Ierusalema ke “liu taute mo e ati hake” e maaga.​—Tanielu 9:25; Nehemia 2:1, 5-8.

• Fiha e leva he 69 e faahi tapu? He falu perofetaaga he Tohi Tapu, ko e taha e aho kua hukui e taha e tau. (Numera 14:34; Esekielu 4:6) He tau faahi tapu takitaha kua hukui e fitu e tau. He perofetaaga nei, ko e 69 e faahi tapu kua katoa e 483 e tau tau (69 e faahi tapu fakalahi aki 7 e aho).

• Magaaho fe ne oti e 69 e faahi tapu? Totou e 483 e tau mai he 455 F.V.N. kua hoko ai ke he tau 29 V.N. a Ko e tau tonu nei ne papatiso a Iesu ti eke mo Mesia!​—Luka 3:1, 2, 21, 22.

Liu ke he fakaakoaga 15 matakupu 5

 3. Tau Puhala Fakaekekafo ne Putoia e Toto

Ha ha i ai e tau puhala fakaekekafo kua fakaaoga e toto ni he tagata. Falu he tau mena nei​—tuga he foaki e toto po ke fakatafe mai e toto he tagata ki fafo ti toka ke fakaaoga ato iihi​—kua nakai fakaatā ke taute he tau Kerisiano.​—Teutaronome 15:23.

Ka e fai puhala kua fakaatā agaia. Putoia he tau mena nei e fuafua e toto, hemodialysis, hemodilution, po ke fakaaoga e matini cell-salvage po ke matini heart-lung bypass. Lata e Kerisiano ke fifili ni e ia e puhala ke taute aki e toto haana he magaaho ka fakaaoga e puhala fakaekekafo, kumikumi fakaekekafo, po ke tuluiaga foou. Igatia e ekekafo mo e puhala ke fakaaoga e tau puhala nei. Ato talia e tau puhala ke iihi, kumikumi fakaekekafo, po ke tuluiaga, kua lata e Kerisiano ke kumikumi fakatonu e puhala ke taute aki e toto ni haana. Manamanatu ke he tau hūhū nā:

• Ka e kua ka fakatafe mai e taha vala toto ki fafo he tino haaku ti liga fai magaaho ne mataofi e tafe? Fakaatā kia he loto manamanatu haaku au ke onoono ke he toto nei ko e vala agaia he tino haaku, ti kua nakai lata ke liligi “ke he kelekele”?​—Teutaronome 12:23, 24.

• Ka e kua he magaaho ka fakaaoga e tau puhala fakaekekafo ti taaki mai e toto haaku ni, hikihiki, ti liuaki ki loto he tino haaku? Fakatupetupe kia he mena ia e loto manamanatu haaku ne fakaako he Tohi Tapu, po ke maeke au ke talia e puhala ia?

Liu ke he fakaakoaga 39 matakupu 3

 4. Nonofo Kehekehe he Fakamauaga

Nakai fakaatā he Kupu he Atua e nonofo kehekehe ti fakakite fakatonu mai kua nakai tonuhia e taha hoa kua nonofo kehekehe ke liu mau. (1 Korinito 7:10, 11) Ka e fai tuaga kua lata e falu Kerisiano ke manamanatu ke he nonofo kehekehe.

• Tiaki pauaki e levekiaga: Fakaheu he taane ke leveki fakatino e magafaoa, ti nakai fai mena ke leveki aki e tau momoui ha lautolu.​—1 Timoteo 5:8.

• Fakamamahi fakakelea e tino: Ko e fakamamahi he tino kua lauia e malolō tino he hoa po ke hagahagakelea e moui.​—Kalatia 5:19-21.

• Fakahagahaga kelea mooli e fakafetuiaga he tagata mo Iehova: Kua peehi he tokoua ti uka lahi e hoa haana ke fekafekau ki a Iehova.​—Gahua 5:29.

Liu ke he fakaakoaga 42 matakupu 3

  5. Tau Aho Okioki mo e Tau Fakamanatuaga

Nakai fai vala e tau Kerisiano ke he tau aho okioki ne nakai fakafiafia a Iehova. Ka e igatia e Kerisiano mo e fakaaoga e loto manamanatu haana ne fakaako he Tohi Tapu ke fehagai mo e tau tuaga he tau aho okioki ia. Manamanatu ke he falu fakataiaga.

• Tala atu e taha ki a koe ke monuina e aho okioki. Maeke a koe ke pehē, “Fakaaue.” Ka manako e tagata ke iloa atu foki, maeke a koe ke fakamaama e kakano ne nakai fakamanatu e koe e aho okioki.

• Ko e hoa mau haau ne nakai ko e taha he Tau Fakamoli a Iehova kua uiina a koe ke kai auloa mo e magafaoa he aho okioki. Ka fakaatā he loto manamanatu haau a koe ke fano, maeke a koe ke fakamaama ke he hoa haau ato ō a mua kaeke ke fai fakamanatuaga pouliuli e kaiaga, to nakai fakalataha a koe ki ai.

• Atu he takitaki gahua e tau mena fakaalofa he magahala fakamanatu he aho okioki. Lata kia a koe ke fakaheu ai? Nakai. Atu kia he takitaki gahua ha ko e vala he fakamanatuaga, po ke puhala fakaaue haana ke he gahua mitaki haau?

• Fai tagata ne atu ki a koe e mena fakaalofa he magahala fakamanatu he aho okioki. Liga pehē e tagata ne atu e mena fakaalofa: “Iloa e au kua nakai fakamanatu e koe e aho okioki, ka e manako au ke atu e mena nei ma haau.” Liga kua totonu e tagata ki a koe. Ka e fai kakano kia ke manatu kua lali a ia ke kamatamata e tua haau po ke putoia a koe he fakamanatuaga he aho okioki? Ka oti e manamanatu haau ke he mena nei, ko koe ni ka fifili ke talia po ke nakai talia e mena fakaalofa. He tau fifiliaga oti ha tautolu, manako a tautolu ke moua e loto manamanatu mitaki mo e fakamooli ki a Iehova.​—Gahua 23:1.

Liu ke he fakaakoaga 44 matakupu 1

 6. Tau Gagao Pikitia

Ha kua fakaalofa a tautolu ke he tau tagata, mataala a tautolu ke ua fakaholofa e tau gagao pikitia ke he falu. Mooli e mena nei ka matematekelea a tautolu he gagao pikitia po ke talitonu kua liga ko tautolu ne utafano e gagao pikitia. Taute e tautolu e mena nei ha ko e poakiaga he Tohi Tapu: “Kia fakaalofa atu a koe kia ia ne katofia a mua, kia tuga foki na koe kia koe.”​—Roma 13:8-10.

Ko e heigoa e tau puhala ke omaoma ke he poakiaga nei? Ko e tagata gagao kua nakai lata ke kamata ke fakafeleveia atu ke he falu tuga ke fepekaaki po ke figita. Nakai lata a ia ke ita ka logona hifo he falu e manako ke puipui e magafaoa ha lautolu, ti nakai uiina a ia ke he kaina ha lautolu. Ato papatiso, kua lata a ia ke fakailoa ke he leveki he kau he tau motua e tuaga haana ke maeke ke taute e tau fakatokaaga ke puipui e falu ka papatiso foki. Ato kamata ke fakatū kapitiga loto fakavihi, ko e tagata ne kua lauia he gagao pikitia kua lata ke fano ne ia a ia ke hukitoto. He taute e mena nei, fakakite e koe e levekiaga haau ke he falu he “aua neke takitokotaha mo e manamanatu ke he tau mena hana, ka e takitokotaha mo e manamanatu ke he tau mena he falu.”​—Filipi 2:4.

Liu ke he fakaakoaga 56 matakupu 2

 7. Tau Mena Fakapisinisi mo e Matafakatufono

Maeke a tautolu ke kalo kehe he tau lekua loga he tohi hifo oti e tau maveheaga fakatupe​—pihia foki kaeke ko e maveheaga ne taute mo e taha Kerisiano. (Ieremia 32:9-12) Ka e liga fai mena ikiiki ka fekehekeheaki e tau Kerisiano ha ko e tau tupe po ke falu mena. Lata a lautolu ke fakamafola fakamafiti e tau fekehekeheaki hoko lautolu ni.

Lata fēfē a tautolu ke fehagai mo e tau lekua kelea tuga e fofō po ke pikopiko? (Totou Mataio 18:15-17.) Foaki mai e Iesu tolu e lakaaga ke muitua:

1. Lali ke fakamafola e lekua hoko mua ni.​—Kikite e kupu 15.

2. Ka nakai gahua e puhala ia, ole ke he taha po ke tokoua e matakainaga motua fakaagaaga he fakapotopotoaga ke ō mo koe.​—Kikite e kupu 16.

3. Ka nakaila mafola e lekua, ko e magaaho laia ke o atu ke he tau motua.​—Kikite e kupu 17.

Laulahi he tau tuaga, nakai lata a tautolu ke uta e tau matakainaga ke he fakafiliaga neke fakakelea he mena ia a Iehova mo e fakapotopotoaga. (1 Korinito 6:1-8) Ka e ha ha i ai e falu tuaga kua lata ke uta ke he fakafiliaga: tau lakaaga ke tau vevehe, levekiaga he tama, fafatiaga he tupe lagomatai ka totogi he hoa ke he taha ka tau vevehe, tau totogi inisua, ka tomo e pisinisi, po ke fakamooli e tau maveheaga (will). Ko e Kerisiano ka fakaaoga e fakafiliaga ke fakamafola e tau lekua pihia kua nakai moumou e ia e fakatonuaga he Tohi Tapu.

Ka putoia e matahavala kelea lahi tuga e fakapilo pulenoa, ekefakakelea e tama, keli, kaihā, po ke kelipopo​—ti ko e Kerisiano ne hokotaki e tau mena nei ke he tau pule fakatufono kua nakai moumou e ia e fakatonuaga he Tohi Tapu.

Liu ke he fakaakoaga 56 matakupu 3