Ik verzeker jullie: Zie aantekening bij Mt 5:18.

een molensteen: Lett.: ‘molensteen van een ezel’. Zo’n steen was waarschijnlijk 1,2-1,5 m in doorsnee en was zo zwaar dat die door een ezel rondgedraaid moest worden.

struikelblokken: Men denkt dat de oorspronkelijke betekenis van het Griekse woord skandalon, dat met ‘struikelblok’ wordt weergegeven, te maken had met een val. Sommigen zeggen dat het de stok in de val was waaraan het aas was bevestigd. Bij uitbreiding ging het verwijzen naar elke hindernis waarover iemand kon struikelen of vallen. In figuurlijke zin slaat het op een actie of situatie die ertoe leidt dat iemand voor verkeerd gedrag kiest, dat hij in moreel opzicht struikelt of valt of dat hij tot zonde vervalt. Het verwante werkwoord skandalizo, dat in Mt 18:8, 9 wordt weergegeven met ‘laat struikelen’, kan ook worden vertaald met ‘een strik wordt’, ‘laat zondigen’.

hak die dan af: Jezus gebruikte een hyperbool. Hij zei dat iemand bereid moet zijn zoiets kostbaars als een hand, voet of oog nog eerder op te geven dan toe te laten dat hij daardoor zou zondigen, zou struikelen en ontrouw zou worden (Mt 18:9). Hiermee wilde hij uiteraard niet aanmoedigen tot zelfverminking of suggereren dat iemand op de een of andere manier moest buigen voor de wil van zijn ledematen of ogen. Hij bedoelde dat iemand een lichaamsdeel moet doden (behandelen alsof het van het lichaam afgehakt is) in plaats van het te gebruiken om een zonde te begaan. (Vergelijk Kol 3:5.) Hij moet zich er door niets van laten weerhouden het leven te verkrijgen.

Gehenna: Zie aantekening bij Mt 5:22 en Woordenlijst.

hun engelen: Zowel in de Hebreeuwse als in de Griekse Geschriften worden Gods aanbidders verzekerd van de bescherming van Jehovah’s altijd aanwezige, onzichtbare leger engelen (2Kon 6:15-17; Ps 34:7; 91:11; Han 5:19; Heb 1:14). In de oorspronkelijke talen hebben de woorden voor engel als grondbetekenis ‘boodschapper’. (Zie aantekening bij Jo 1:51.) Jezus’ uitspraak over deze kleinen (zijn discipelen) en ‘hun engelen’ duidt er niet per se op dat elke toegewijde christen een speciale beschermengel heeft. Maar engelen letten wel op het geestelijke welzijn van ware christenen als groep en zijn oprecht geïnteresseerd in elk van Christus’ discipelen. (Zie aantekening bij Han 12:15.)

het gezicht zien van mijn Vader: Of ‘toegang hebben tot mijn Vader’. Alleen geesten die toegang hebben tot de aanwezigheid van God zelf, kunnen zijn gezicht zien (Ex 33:20).

In enkele manuscripten worden hier de volgende woorden toegevoegd: ‘De Mensenzoon is immers gekomen om te redden wat verloren was’, maar die komen niet voor in de vroegste en betrouwbaarste manuscripten. Een vergelijkbare uitspraak staat in de geïnspireerde tekst van Lu 19:10. Sommigen denken dat een vroege kopiist de woorden heeft overgenomen uit het verslag van Lukas. (Zie App. A3.)

mijn: In sommige oude manuscripten staat ‘jullie’.

je broeder: Zie aantekening bij Mt 5:23.

de gemeente: Onder de wet van Mozes vertegenwoordigden rechters en beambten de gemeente van Israël bij rechterlijke zaken (De 16:18). In Jezus’ tijd moesten overtreders zich verantwoorden voor rechtbanken waar Joodse oudsten rechtspraken (Mt 5:22). Later zouden er door de heilige geest in elke christelijke gemeente verantwoordelijke mannen worden aangesteld om recht te spreken (Han 20:28; 1Kor 5:1-5, 12, 13; zie voor de betekenis van het woord ‘gemeente’ de aantekening bij Mt 16:18 en de Woordenlijst).

als een heiden en een belastinginner: Dat wil zeggen personen met wie de Joden geen onnodige omgang hadden. (Vergelijk Han 10:28.)

wat je ook bindt (...) wat je ook ontbindt: In deze context betekent binden kennelijk ‘als schuldig bezien’, ‘schuldig verklaren’ en betekent ontbinden ‘vrijspreken’, ‘onschuldig verklaren’. In het Grieks staat het voornaamwoord ‘je’ in het meervoud, wat erop duidt dat niet alleen Petrus maar ook anderen betrokken zouden zijn bij het uitvoeren van zulke beslissingen. (Vergelijk de aantekening bij Mt 16:19.)

zal al gebonden zijn (...) zal al ontbonden zijn: De ongebruikelijke werkwoordsconstructie in het Grieks (de toekomende tijd van ‘zijn’ gecombineerd met het voltooid lijdend deelwoord van ‘binden’ en ‘ontbinden’) duidt erop dat elke beslissing die de discipelen namen (‘wat je ook bindt’, ‘wat je ook ontbindt’), genomen zou worden nadat er in de hemel een overeenkomende beslissing was genomen. Elke beslissing van de discipelen zou die van de hemel volgen en daar niet aan voorafgaan. De discipelen zouden beslissingen nemen op basis van principes die al in de hemel waren vastgelegd. Het gaat niet om steun of goedkeuring vanuit de hemel voor beslissingen op aarde. Het betekent juist dat de discipelen leiding vanuit de hemel zouden krijgen, en het laat uitkomen dat die leiding nodig zou zijn om ervoor te zorgen dat de beslissingen op aarde in harmonie zijn met de beslissing die al in de hemel genomen is. (Vergelijk de aantekening bij Mt 16:19.)

jullie (...) jullie (...) ze (...) hun: Hoewel het Grieks in het eerste deel van het vers ‘jullie’ gebruikt en in het tweede deel ‘ze’ en ‘hun’, verwijzen deze voornaamwoorden blijkbaar naar dezelfde personen. Daarom gebruiken enkele Bijbels in het laatste deel van het vers de voornaamwoorden ‘je’ of ‘jullie’.

77 keer: Lett.: ‘zeventig maal zeven’. Deze Griekse uitdrukking kan ‘70 en 7’ (77 keer) betekenen of ‘70 vermenigvuldigd met 7’ (490 keer). In de Septuaginta vinden we dezelfde bewoordingen in Ge 4:24 als vertaling van de Hebreeuwse uitdrukking ‘77 keer’, wat de weergave ‘77 keer’ ondersteunt. Hoe het ook zij, de herhaling van het getal zeven stond gelijk aan ‘oneindig’ of ‘onbegrensd’. Door de 7 keer van Petrus te veranderen in 77, zei Jezus tegen zijn volgelingen dat ze geen willekeurige limiet aan vergeving moesten stellen. In contrast daarmee zegt de Babylonische Talmoed (Joma 86b): ‘Indien een man een overtreding begaat, wordt het hem de eerste, de tweede en de derde keer vergeven, de vierde keer wordt het hem niet vergeven.’

10.000 talenten: Eén talent zou voor een gewone arbeider het equivalent zijn van zo’n 20 jaar loon, dus het zou voor de gemiddelde arbeider duizenden mensenlevens duren om zo’n schuld terug te betalen. Jezus gebruikte duidelijk een hyperbool om te illustreren dat de schuld onmogelijk terugbetaald kon worden. De 10.000 talenten zilver kwamen overeen met 60.000.000 denarii. (Zie aantekening bij Mt 18:28, Woordenlijst en App. B14.)

bewees hem eer: Of ‘boog zich voor hem neer’, ‘bracht hem hulde’. Waar het Griekse werkwoord proskuneo gebruikt wordt voor de verering van een god of godheid, wordt het weergegeven met ‘aanbidden’. Maar in deze context gaat het over een slaaf die respect en onderworpenheid voor zijn meester toont. (Zie aantekeningen bij Mt 2:2 en 8:2.)

schold hem zijn schuld kwijt: Of ‘vergaf hem de schuld (lening)’. In figuurlijke zin kunnen schulden duiden op zonden. (Zie aantekening bij Mt 6:12.)

100 denarii: Hoewel 100 denarii weinig was vergeleken bij 10.000 talenten (60.000.000 denarii), was het geen klein bedrag. Het vertegenwoordigde voor een arbeider het loon van 100 dagen werk. (Zie App. B14.)

je die hele schuld kwijtgescholden: Of ‘je die hele schuld vergeven’. (Zie aantekening bij Mt 6:12.)

bewakers: Het Griekse basanistes, weergegeven met ‘bewakers’, heeft als grondbetekenis ‘folteraars’ of ‘pijnigers’, waarschijnlijk omdat bewakers de gevangenen vaak martelden of folterden. Later werd het woord in algemene zin voor bewakers of cipiers gebruikt, blijkbaar omdat opsluiting zowel met als zonder marteling als een vorm van foltering werd beschouwd. (Zie aantekening bij Mt 8:29.)