het grensgebied van Judea aan de overkant van de Jordaan: Blijkbaar wordt hiermee Perea bedoeld, een gebied ten O van de Jordaan, en vooral het gedeelte van Perea dat aan Judea grensde. Jezus verliet Galilea nu en kwam daar pas na zijn opstanding terug. (Zie App. A7, kaart 5.)

hechten: Het Griekse werkwoord betekent letterlijk ‘lijmen’, ‘samenvoegen (-binden)’, ‘aanhangen’. Hier wordt het figuurlijk gebruikt om de band te beschrijven die man en vrouw moet verbinden alsof ze aan elkaar vastgeplakt zijn met lijm.

één vlees: Deze uitdrukking is een letterlijke weergave in het Grieks van de Hebreeuwse term in Ge 2:24 en kan ook vertaald worden met ‘één lichaam’ of ‘één persoon’. Het beschrijft de hechtste band die tussen twee mensen mogelijk is. Het duidt niet alleen op seksuele gemeenschap maar op de relatie als geheel, waardoor twee individuen trouwe en onafscheidelijke vrienden worden. Zo’n eenheid kan niet verbroken worden zonder dat de partners schade oplopen.

echtscheidingsakte: Of ‘certificaat van wegzending’. Door van een man die wilde scheiden te verlangen dat hij een officieel document opstelde en waarschijnlijk ook dat hij de oudsten raadpleegde, gaf de wet hem de tijd om zo’n ernstige beslissing te heroverwegen. De wet was blijkbaar bedoeld om te voorkomen dat huwelijken te snel werden verbroken en om vrouwen een mate van wettelijke bescherming te bieden (De 24:1). Maar in Jezus’ tijd hadden religieuze leiders het heel makkelijk gemaakt om te scheiden. De eerste-eeuwse geschiedschrijver Josephus, zelf een gescheiden farizeeër, stelde dat echtscheiding ‘om welke reden dan ook — en dat kunnen er vele zijn bij de mensen —’ geoorloofd was. (Zie aantekening bij Mt 5:31.)

wie zich van zijn vrouw laat scheiden: Zie aantekening bij Mr 10:12.

seksuele immoraliteit: Grieks: porneia. (Zie aantekening bij Mt 5:32 en Woordenlijst.)

overspel: Zie Woordenlijst.

eunuchen: In de letterlijke betekenis gecastreerde mannen. In dit vers wordt het woord in zowel een letterlijke als een figuurlijke betekenis gebruikt. (Zie Woordenlijst.)

eunuchen die zichzelf zo gemaakt hebben: Of ‘eunuchen die ervoor kiezen als eunuch te leven’. Hier gaat het niet om mannen die zichzelf letterlijk gecastreerd hebben of die ontmand zijn, maar om personen die vrijwillig ongehuwd blijven. (Zie Woordenlijst.)

Er is er maar één die goed is: Of ‘één is er goed’, dat wil zeggen God. Jezus erkende Jehovah hier als de hoogste norm voor wat goed is. God heeft door middel van zijn Woord, de Bijbel, laten weten en beschreven wat goed is (Mr 10:18; Lu 18:19).

naaste: Zie aantekening bij Mt 22:39.

Jezus zei tegen hem: Jezus merkte dat de jonge man oprecht was en volgens Mr 10:21 ‘voelde hij liefde voor hem’. Maar misschien besefte Jezus dat de man zich nog meer moest opofferen om een discipel te worden en daarom zei hij tegen hem: verkoop wat je hebt en geef het aan de armen. In tegenstelling tot Petrus en anderen die alles achterlieten om Jezus te volgen kon deze jonge man het niet opbrengen om zijn bezittingen op te geven en een discipel te worden (Mt 4:20, 22; Lu 18:23, 28).

volmaakt: Het Griekse woord dat hier wordt gebruikt, kan ‘volkomen’ betekenen of ‘onberispelijk’ naar de normen die een autoriteit heeft vastgesteld. (Zie aantekening bij Mt 5:48.) In deze context weerhielden de bezittingen van de man hem ervan volmaakt of volkomen te zijn in zijn dienst voor God (Lu 8:14).

Ik verzeker jullie: Zie aantekening bij Mt 5:18.

voor een kameel makkelijker om door het oog van een naald te gaan: Jezus gebruikt een hyperbool om een punt te illustreren. Zoals een kameel niet door het oog van een naainaald past, zo is het voor een rijke man onmogelijk het Koninkrijk binnen te gaan als hij zijn rijkdom vóór zijn band met Jehovah blijft stellen. Jezus bedoelde niet dat geen enkele rijke het Koninkrijk zou erven, want hij zei verder: ‘Bij God is alles mogelijk’ (Mt 19:26).

herschepping: Of ‘regeneratie’, ‘vernieuwing’. Het Griekse palingenesia is samengesteld uit twee componenten die ‘weer’, ‘opnieuw’, ‘nogmaals’ en ‘geboorte’, ‘oorsprong’ betekenen. De Joodse schrijver Philo uit de oudheid gebruikte de term voor de wederopbouw van de wereld na de zondvloed en de Joodse geschiedschrijver Josephus verwees ermee naar het herstel van Israël na de ballingschap. In het verslag van Mattheüs duidt het op de tijd onder het bestuur van Christus en zijn mederegeerders waarin op aarde de volmaakte omstandigheden hersteld zullen worden die de eerste mensen kenden voordat ze zondigden.

Mensenzoon: Zie aantekening bij Mt 8:20.

oordelen: Dit is in harmonie met andere verzen die aangeven dat Christus’ mederegeerders samen met hem zullen oordelen (1Kor 6:2; Opb 20:4). De combinatie van regeren en oordelen past bij het Bijbelse gebruik van de woorden ‘rechter’ en ‘oordelen’ in de algemenere betekenis ‘besturen’ of ‘regeren’ (Re 2:18; 10:2; Ob 21).

100 keer zo veel: Hoewel in enkele manuscripten ‘vele malen meer’ staat, wordt deze weergave beter door de manuscripten ondersteund. (Vergelijk Mr 10:30; Lu 18:30.)

ontvangen: Lett.: ‘erven’. Zie aantekening bij Mt 25:34.