Studie 32

Klemtoon en modulatie

1, 2. Wat doet klemtoon voor een lezing?

¹ Klemtoon en modulatie geven betekenis en kleur aan een lezing. Zonder deze twee hoedanigheden worden gedachten vervormd en verslapt de belangstelling. Aangezien men van deze twee gewoonlijk de klemtoon het gemakkelijkst leert beheersen, zullen wij hier eerst onze aandacht aan schenken.

 ² Houd in gedachten waartoe klemtoon dient, namelijk om woorden of gedachten zodanig nadruk te geven dat de juiste betekenis wordt overgebracht en je toehoorders op de relatieve belangrijkheid ervan wordt gewezen. Soms hoeft er alleen maar zware of lichte klemtoon te worden gelegd, maar bij tijden zijn er ook fijnere klemtoonschakeringen nodig.

3-7. Vertel hoe goede klemtoon verkregen kan worden.

³ Gedachten-overbrengende woorden in de zin beklemtoond. Bij het leggen van klemtoon gaat het er voornamelijk om, welke woorden de klemtoon krijgen. Het houdt in dat men de woorden die de gedachte overbrengen herkent en ze, door de juiste nadruk of klemtoon, in vergelijking met de omringende woorden doet uitspringen. Indien andere dan de gedachten-overbrengende woorden worden beklemtoond, zal de betekenis onduidelijk of vervormd zijn.

⁴ De meeste mensen zullen in hun normale, dagelijkse spraak duidelijk te kennen geven wat zij bedoelen. Tenzij je een speciaal aanwensel hebt, zal dit aspect geen werkelijk probleem vormen. Elke opvallende zwakheid met betrekking tot het leggen van de klemtoon is gewoonlijk het gevolg van een of ander aanwensel. Is dat jouw moeilijkheid, werk er dan ijverig aan. Gewoonlijk kan er niet in een paar lezingen met een dergelijke gewoonte worden gebroken, en daarom zal je raadgever je niet steeds weer aan dit punt laten werken indien jouw klemtoonplaatsing niet zo uitgesproken slecht is dat de betekenis erdoor wordt vervormd. Wil je echter op de krachtigste en doeltreffendste manier leren spreken, blijf er dan aan werken totdat je de juiste plaatsing van de klemtoon geheel onder de knie hebt.

⁵ Als iemand zich voorbereidt op lezen in het openbaar, moet hij gewoonlijk bewuster aan de klemtoon denken dan wanneer hij zich op een zuiver voor de vuist uit te spreken lezing voorbereidt. Dit geldt niet alleen voor het lezen van schriftplaatsen in een lezing, maar evenzeer voor het lezen van de paragrafen tijdens de gemeentelijke Wachttoren-studie. De reden waarom er meer aandacht aan de klemtoon moet worden geschonken wanneer er gelezen moet worden is, dat hetgeen wij lezen gewoonlijk door iemand anders is geschreven. Wij zullen de stof daarom zorgvuldig moeten bestuderen, de gedachte moeten analyseren en ook de uitdrukkingen moeten herhalen totdat wij er geheel mee vertrouwd zijn geraakt.

⁶ Op welke manier kan men nadruk of klemtoon leggen? Er bestaan verscheidene methoden, die vaak in combinatie worden toegepast: door luider te spreken, met meer intensiteit of gevoel, op lagere of hogere toon, of langzaam en bedachtzaam, door het  tempo op te voeren, door vóór of na een verklaring te pauzeren (of beide), en door middel van gebaren en gelaatsuitdrukkingen.

⁷ Houd je er in het begin voornamelijk mee bezig of je de klemtoon op de juiste plaats legt en of de klemtoon krachtig genoeg is om de sleutelwoorden te doen uitspringen. Onderstreep daarom, als je het materiaal zult voorlezen, de sleutelwoorden tijdens de voorbereiding. Als je voor de vuist weg spreekt, zorg er dan voor dat je de gedachten duidelijk in je geest hebt. Gebruik sleutelwoorden in je aantekeningen en beklemtoon die woorden dan.

8, 9. Waarom is het belangrijk dat de voornaamste gedachten worden beklemtoond?

⁸ Voornaamste gedachten in de lezing beklemtoond. Dit aspect van de klemtoon ontbreekt heel vaak. In dergelijke gevallen zijn er geen hoogtepunten in de lezing. Er is niets wat boven de rest uitsteekt. Wanneer de lezing ten einde is, is het vaak onmogelijk zich ook maar één in het oog springend punt te herinneren. Zelfs als men zich goed heeft voorbereid om de hoofdpunten te doen uitspringen, kunnen ze, wanneer tijdens de voordracht de juiste klemtoon ontbreekt, dermate verzwakt worden dat ze helemaal verloren gaan.

⁹ Ten einde dit probleem te overwinnen, moet je eerst je stof zorgvuldig analyseren. Wat is het belangrijkste punt van de lezing? Wat is daarna het belangrijkste punt? Wanneer jou gevraagd zou worden de strekking van de lezing in één of twee zinnen weer te geven, wat zou je dan zeggen? Dat is een van de beste manieren om vast te stellen wat de hoogtepunten zijn. Geef deze, wanneer je ze hebt ontdekt, in je aantekeningen of manuscript aan. Nu kun je naar deze punten toewerken en ze tot climaxen maken. Het zijn de hoogtepunten van je lezing en wanneer het materiaal goed schematisch is aangegeven en je in je voordracht overal de benodigde nadruk legt, zullen de voornaamste gedachten onthouden worden. Dat is je doel bij het spreken.

**********

10-12. Leg uit wat modulatie betekent.

¹⁰ De klemtoon op zich maakt dat de toehoorders begrijpen wat je zegt, doch afwisseling in klemtoon, hetgeen door modulatie wordt verkregen, kan maken dat het aangenaam voor hen is om naar je te luisteren. Maak je een goed gebruik van modulatie in de velddienst en in lezingen die jij in de gemeente mag houden?

¹¹ Modulatie is een bij tussenpozen toegepaste afwisseling in toonhoogte, tempo en stemkracht, die ten doel heeft de belangstelling vast te houden en je opeenvolgende gedachten en gevoelens als spreker weer te geven. Om er het meeste nut van te hebben, dient je modulatie het volledige kleurengamma te bestrijken  waartoe de stof van elke lezing zich op haar eigen bijzondere wijze leent. In de „hogere regionen” van de modulatie onderscheidt men in neergaande lijn opwinding, enthousiasme en intense belangstelling. Het „middengebied” wordt gekenmerkt door een gematigde belangstelling, terwijl in de „lagere regionen” ernst en plechtigheid worden getoond.

¹² Je moet in geen geval theatraal willen lijken door in uitersten te vervallen. Onze manier van spreken dient kleurrijk te zijn, maar niet met een vrome plechtigheid als die van de orthodoxe geestelijken, noch hysterisch en heftig als die van de opwekkingsevangelist. Gepaste waardigheid en respect voor de Koninkrijksboodschap zullen ons voor zulke onchristelijke vertoningen behoeden.

13, 14. Wat wordt er bedoeld met afwisseling in stemkracht?

¹³ Afwisseling in stemkracht. Misschien wel de eenvoudigste manier om modulatie te verkrijgen is het brengen van afwisseling in je stemkracht. Dit is een van de manieren om een climax op te bouwen en de hoofdpunten van je lezing te beklemtonen. Door alleen je stemvolume te vergroten, zul je de punten echter niet altijd duidelijk doen uitkomen. In sommige gevallen zouden ze daardoor wellicht meer in het oog springen, maar door de extra stemkracht waarmee je ze brengt, zul je wellicht je doel voorbijstreven. Het kan zijn dat je punten eerder warmte en gevoel vereisen dan een levendige toon. Verminder in dit geval je stemvolume maar spreek met meer intensiteit. Hetzelfde geldt wanneer je bezorgdheid of vrees tot uitdrukking wilt brengen.

¹⁴ Hoewel afwisseling in stemkracht een noodzakelijk vereiste is voor een goede modulatie, moet je ervoor oppassen niet zo zacht te spreken dat sommigen je niet zullen verstaan. Evenmin dien je je stemvolume dusdanig op te voeren dat het onaangenaam wordt.

15-17. Hoe komt door afwisseling in tempo een lezing beter tot haar recht?

¹⁵ Afwisseling in tempo. Er zijn maar weinig beginnende sprekers die op het podium hun tempo afwisselen. In onze dagelijkse spraak doen wij dit voortdurend omdat onze woorden op hetzelfde moment dat wij eraan denken of ze nodig hebben, vanzelf over onze lippen komen. De beginneling op het podium zal zich dit echter gewoonlijk niet permitteren. Hij bereidt zijn woorden en zinnen te zorgvuldig voor, zodat alle woorden er met dezelfde snelheid uitkomen. Door van een schema te spreken, zal hij worden geholpen dit zwakke punt te verbeteren.

¹⁶ Je lezing dient grotendeels in een gematigd tempo te worden uitgesproken. Punten van ondergeschikt belang, verhalende gedeelten, de meeste illustraties, enzovoort, zullen je in de gelegenheid stellen je tempo iets op te voeren. Gewichtiger argumenten, climaxen en hoofdpunten eisen gewoonlijk een langzamer voordracht.  In sommige gevallen zou je ter wille van een bijzonder krachtige nadruk een langzame, afgemeten klemtoon kunnen aanwenden. Je zou zelfs even geheel kunnen stoppen, dus kunnen pauzeren, hetgeen een totale verandering in tempo is.

¹⁷ Enkele waarschuwende woorden. Spreek nooit zo snel dat je uitspraak eronder lijdt. Een uitstekende oefening voor jezelf is te trachten zo snel hardop te lezen als je kunt zonder te hakkelen. Herhaal dezelfde paragraaf steeds weer, waarbij je voortdurend je snelheid opvoert zonder te hakkelen of de woorden onduidelijk uit te spreken. Probeer vervolgens zo langzaam mogelijk te lezen, waarbij je de klinkers hee-l la-ng aa-nhoudt in plaats van de woorden af te bijten. Versnel en vertraag vervolgens je snelheid beurtelings en met plotselinge afwisseling totdat je stem flexibel is en je ermee kunt doen wat je wilt. Wanneer je nu spreekt, zullen veranderingen in tempo automatisch komen overeenkomstig de betekenis van hetgeen je zegt.

18-20. Leg uit hoe afwisseling in toonhoogte verkregen kan worden.

¹⁸ Afwisseling in toonhoogte. Het veranderen van toonhoogte, althans in grote mate, is waarschijnlijk de moeilijkste manier om modulatie toe te passen. Natuurlijk beklemtonen wij voortdurend woorden door middel van een geringe stijging in toonhoogte, die gewoonlijk met enige stemverheffing gepaard gaat. Wij treffen het woord als het ware.

¹⁹ Als je van dit aspect van modulatie het meeste nut wilt hebben, is er echter meer dan deze geringe verandering van toonhoogte nodig. Probeer Genesis 18:3-8 en 19:6-9 maar eens hardop te lezen. Let eens op de grote afwisseling in zowel tempo als toonhoogte waarmee deze verzen gelezen moeten worden. In tegenstelling tot droefheid en bezorgdheid, zoeken opwinding en enthousiasme hun uitweg altijd in een verhoging van de toon. Wanneer deze gevoelens in je materiaal voorkomen, breng ze dan dienovereenkomstig tot uitdrukking.

²⁰ Een van de hoofdoorzaken waarom dit aspect van het spreken vaak zwak is, is gebrek aan voldoende stemomvang. Als je met dit probleem te kampen hebt, werk er dan aan. Probeer een soortgelijke oefening als die welke eerder in deze studie aan de hand werd gedaan. Werk in dit geval echter aan het verhogen en verlagen van de toonhoogte in plaats dat je het tempo afwisselt.

21-24. Waarom moet modulatie aan de gedachten of de gevoelens zijn aangepast?

²¹ Modulatie aan gedachten of gevoelens aangepast. Uit onze bespreking van deze hoedanigheid tot dusver is wel duidelijk gebleken dat men niet louter en alleen voor de afwisseling de stem kan veranderen. De wijze waarop je je uitdrukt moet passen bij de stemming van wat je zegt. Waar begint modulatie dan? Ze begint blijkbaar bij de stof die je voor een lezing hebt voorbereid. Als je lezing niets dan argumentatie of vermaningen bevat, zal je  voordracht weinig afwisselend zijn. Analyseer je schema dus nadat je het klaar hebt en vergewis je ervan dat je over alle ingrediënten beschikt die je voordracht zowel kleurrijk als betekenisvol zullen maken.

²² Soms voel je echter midden in je lezing dat er verandering van tempo nodig is. Je vindt dat je lezing gaat „slepen”. Wat kun je hieraan doen? Nu blijkt weer het voordeel van een voor de vuist weg gehouden voordracht. Je kunt de aard van je materiaal onder het spreken wijzigen. Hoe dan? Eén manier zou zijn, je lezing te onderbreken en een tekst uit de bijbel te gaan voorlezen. Of je zou de een of andere verklaring in een vraag kunnen omzetten, met een pauze voor de nadruk. Misschien zou je een illustratie kunnen inlassen, die je dan gebruikt als toepassing van een argument dat op je schema voorkomt.

²³ Het aanwenden van een dergelijke techniek tijdens een lezing is natuurlijk voor ervaren sprekers. Wel kun je dezelfde ideeën gebruiken bij het voorbereiden van het jou toegewezen materiaal.

²⁴ Men zegt wel eens dat modulatie de specerij van een lezing is. Door de juiste soort en de juiste hoeveelheid hiervan te gebruiken, zal het materiaal van je lezing het volle aroma krijgen waardoor je toehoorders werkelijk met veel genoegen naar je lezing zullen luisteren.

[Studievragen]