Studie 30

Samenhangende opbouw van een lezing

1-3. Welke rol speelt samenhang in een lezing, en hoe kan samenhang worden bereikt?

¹ Een samenhangende lezing is een lezing die de toehoorders gemakkelijk kunnen volgen. Daarentegen zal, als de samenhang ontbreekt, hun aandacht spoedig verslappen. Het is duidelijk dat dit een aangelegenheid is die, wanneer je een lezing voorbereidt, ernstige aandacht verdient; op het raadgevingenbriefje is daarom ook „Samenhang door verbindingen” opgenomen als een punt waaraan je zorgvuldig aandacht moet besteden.

² Samenhang betekent een onderling bijeenhoren en duidt op de omstandigheid dat verschillende onderdelen met elkaar in verband staan en een logisch geheel vormen. Soms wordt dit grotendeels eenvoudig bereikt door de logische volgorde waarin de onderdelen worden gerangschikt. De meeste lezingen hebben echter onderdelen die niet alleen door de eenvoudige rangschikking van de stof, maar ook nog anderszins met elkaar in verband gebracht moeten worden. In zulke gevallen is er voor de samenhang een overbrugging van het ene naar het andere punt nodig. Er worden woorden of uitdrukkingen gebruikt om de betrekking waarin de nieuwe ideeën tot het voorafgaande staan, te laten zien, waarbij de hiaten die als gevolg van een verandering in tijd of gezichtspunt ontstaan, worden opgevuld. Dit is samenhang door verbindingen.

³ De inleiding, de kern en het besluit van je lezing zijn bijvoorbeeld afzonderlijke, van elkaar onderscheiden onderdelen van de lezing en toch moeten ze door middel van overgangen nauw met elkaar worden verbonden. Bovendien is het nodig dat hoofdpunten van een lezing met elkaar verbonden worden, vooral als ze wat de gedachteninhoud betreft niet zo direct met elkaar in verband staan. Soms ook zijn het alleen zinnen of alinea’s die met elkaar verbonden moeten worden.

4-7. Wat wordt bedoeld met het gebruik van overgangsuitdrukkingen?

⁴ Gebruik van overgangsuitdrukkingen. Vaak kunnen gedachten eenvoudig worden overbrugd door een juist gebruik van verbindingswoorden of -uitdrukkingen te maken. Enkele zijn: ook, daarnaast,  verder, bovendien, insgelijks, evenzo, vandaar, dus, om deze redenen, daarom, met het oog op het voorgaande, derhalve, aldus, daarna, echter, daarentegen, integendeel, in tegengestelde zin, vroeger, eertijds, enzovoort. Zulke woorden verbinden zinnen en alinea’s op doeltreffende wijze met elkaar.

⁵ Deze spreekhoedanigheid vereist echter dikwijls meer dan zulke eenvoudige verbindingen. Wanneer één woord of uitdrukking niet voldoende is, wordt er een overgang vereist die de toehoorders helemaal over het hiaat heen brengt. Dit zou een volledige zin kunnen zijn of zelfs de toevoeging van een vollediger onder woorden gebrachte overgangsgedachte.

⁶ Een van de manieren om zulke hiaten te overbruggen is, te proberen de toepassing van het voorgaande punt tot een deel van de inleiding tot wat volgt te maken. Dit wordt herhaaldelijk bij onze van-huis-tot-huistoespraakjes gedaan.

⁷ Bovendien moeten niet alleen opeenvolgende punten met elkaar worden verbonden, maar soms dient dit ook met de meer uiteenliggende punten van de lezing te gebeuren. Het besluit van de lezing dient bijvoorbeeld met de inleiding te worden verbonden. Misschien kan een gedachte of illustratie die in het begin van de lezing werd besproken, zodanig in het besluit worden toegepast dat hierdoor de betrekking waarin de illustratie of gedachte tot het doel van de lezing staat, wordt gemotiveerd of verder wordt aangetoond. Het op deze wijze opnieuw ter sprake brengen van een aspect van de illustratie of gedachte dient als verbinding en bevordert de samenhang.

8. Hoe wordt het gebruik van overgangen voor samenhang bepaald door het publiek?

⁸ Samenhang toereikend voor je toehoorders. Hoe uitgebreid de verbindingen moeten zijn, wordt tot op zekere hoogte door je toehoorders bepaald. Niet dat sommige categorieën publiek geen overgangen nodig hebben. Integendeel, er zijn soorten van publiek die zelfs meer overgangen nodig hebben als gevolg van hun onbekendheid met de gedachten die met elkaar in verband moeten worden gebracht. Jehovah’s getuigen zullen bijvoorbeeld een tekst die over het einde van het hedendaagse goddeloze samenstel van dingen handelt, snel in verband brengen met een tekst die over het Koninkrijk spreekt. Maar iemand die het Koninkrijk ziet als een geestestoestand of als iets dat zich in je hart bevindt, zal de associatie niet zo snel begrijpen en dan zal er een overgangsgedachte tussengevoegd moeten worden om het verband duidelijk te maken. In ons van-huis-tot-huiswerk moeten wij dit voortdurend in onze toespraakjes doen.

**********

9-13. Wat is logische opbouw, en wat zijn de twee fundamentele manieren om een argumentatie op te bouwen?

⁹ Een nauw hiermee samenhangend aspect van een toespraak is „Logische, samenhangende opbouw”, en ook dit punt staat op  het raadgevingenbriefje vermeld. Het is een fundamenteel vereiste voor een overtuigende toespraak.

¹⁰ Wat is logica? Wij zouden ermee kunnen volstaan te zeggen dat logica de wetenschap van correct denken of gezond redeneren is. Logica draagt bij tot begrip omdat door middel hiervan een onderwerp in zijn samenhangende delen wordt verklaard. Logica toont aan waarom die delen samenwerken en bijeenhoren. Een lezing is samenhangend indien de gevolgde redenering geleidelijk zodanig wordt ontwikkeld dat alle delen in volgorde met elkaar worden verbonden. Bij een logische opbouw kan, om slechts enkele mogelijkheden te noemen, de volgorde van belangrijkheid, de chronologische volgorde of de ontwikkeling van probleem naar oplossing zijn aangehouden.

¹¹ Er zijn twee fundamentele methoden die bij het opbouwen van de argumentatie gevolgd kunnen worden. 1. Confronteer de toehoorders rechtstreeks met de waarheid en verschaf feiten ter bevestiging ervan. 2. Val een verkeerde stelling aan zodat, wanneer deze is omvergeworpen, de waarheid voor zichzelf zal spreken. Alleen moet de juiste toepassing van de waarheden die worden besproken dan nog worden getoond.

¹² Geen twee sprekers zullen op precies dezelfde wijze redeneren. Een voortreffelijk voorbeeld van het op verschillende wijze benaderen van hetzelfde onderwerp treffen wij aan in de wijze waarop de Vier Evangeliën zijn geschreven. Vier discipelen van Jezus schreven onafhankelijke verslagen over zijn bediening. Hun verslagen zijn alle verschillend en toch hebben zij allen een redelijk, logisch verslag gegeven. Ieder van hen bouwde de stof zodanig op dat er een speciaal doel door werd gediend en ieder van hen slaagde daarin.

¹³ In dit verband moet de raadgever jouw doel identificeren en trachten jouw gedachtenvolgorde te beoordelen op grond van het feit of het doel al dan niet werd bereikt. Je kunt hem en je toehoorders helpen door je doel duidelijk te maken, vooral door de manier waarop je je materiaal inleidt en vervolgens in het besluit de toepassing ervan toont.

14, 15. Toon aan waarom het zo belangrijk is dat het materiaal in een logische volgorde staat.

¹⁴ Materiaal in logische volgorde. Zorg er bij het rangschikken van je materiaal of schema eerst voor dat je er geen verklaring of gedachte in opneemt zonder dat hiervoor eerst een basis is gelegd. Blijf jezelf vragen stellen als: Wat ligt nu het meest voor de hand om als volgend punt te zeggen? Wat zou, nu ik zover ben gekomen, de meest logische vraag zijn die gesteld zou kunnen worden? Heb je vastgesteld wat die vraag is, dan behoef je deze alleen maar te beantwoorden. Je toehoorders dienen altijd te kunnen zeggen: „Naar aanleiding van wat u reeds hebt gezegd, kan  ik begrijpen dat dit zo is.” Indien er geen basis wordt gelegd, zal men het punt gewoonlijk beschouwen als iets dat niet in de logische volgorde past. Er ontbreekt iets.

¹⁵ Bij het rangschikken van je materiaal dien je erop te letten welke gedeelten natuurlijkerwijs van elkaar afhankelijk zijn. Je dient te trachten het verband van zulke gedeelten te zien en ze vervolgens dienovereenkomstig te rangschikken. Het is ongeveer als het bouwen van een huis. Geen enkele bouwer zal proberen de muren op te trekken zonder eerst het fundament te leggen. Evenmin zal hij pas met de aanleg van alle pijpleidingen beginnen nadat hij de muren heeft gepleisterd. Zo dient het ook met het opbouwen van een lezing te zijn. Elk gedeelte dient bij te dragen tot de opbouw van een solide en compact geheel, waarbij elk onderdeel in de juiste volgorde verschijnt en dienst doet als aanvulling op het voorgaande en als inleiding tot hetgeen volgt. Je dient altijd een reden te hebben voor de volgorde waarin je de feiten in je lezing presenteert.

16-20. Hoe kan men er zeker van zijn dat zijn lezing uitsluitend ter zake dienend materiaal bevat?

¹⁶ Alleen ter zake dienend materiaal gebruikt. Elk punt dat je gebruikt, moet nauw met de lezing in verband worden gebracht. Indien dit niet wordt gedaan, zal het zijn alsof het er niet in thuishoort; het zal er niet in passen; het zal niet ter zake dienend materiaal zijn, dat wil zeggen dat het geen verband houdt met het onderwerp van bespreking.

¹⁷ Je raadgever zal echter niet willekeurig iets als niet ter zake dienend betitelen als het ogenschijnlijk geen betrekking op het materiaal heeft maar er toch op succesvolle wijze mee in verband is gebracht. Het kan zijn dat je een dergelijk punt met een speciaal doel hebt willen gebruiken, en als het bij het thema past, tot een deel van de lezing is gemaakt en op een logische plaats in de lezing staat, zal je raadgever het aanvaarden.

¹⁸ Hoe kun je niet ter zake dienend materiaal bij het voorbereiden van je lezing snel en gemakkelijk herkennen? Een trefwoordenschema is hierbij zeer doeltreffend. Het zal je helpen je inlichtingen te rangschikken. Probeer gebruik te maken van kaarten of iets dergelijks, terwijl je op elke kaart al het aanverwante materiaal schrijft. Rangschik deze kaarten nu opnieuw in de natuurlijke volgorde waarin de punten volgens jou normaal gebracht zouden worden. Dit zal je niet alleen helpen vast te stellen op welke manier je het onderwerp moet benaderen, maar het zal je ook helpen alles te herkennen wat geen betrekking op het thema heeft. De punten die niet in de volgorde passen, dienen, wanneer ze voor de argumentatie noodzakelijk zijn, in de juiste volgorde te worden geplaatst. Zijn ze echter niet noodzakelijk, dan dienen ze als geen betrekking hebbend op het thema te worden weggelaten.

 ¹⁹ Hieruit valt gemakkelijk op te maken dat door het thema van je lezing — dat gekozen is met het oog op de toehoorders en het doel dat je wilt bereiken — wordt bepaald of een punt toepasselijk is of niet. Onder bepaalde omstandigheden zou een punt heel belangrijk kunnen zijn om je doel te bereiken — hetgeen afhangt van de achtergrond van je toehoorders — terwijl het voor een ander publiek of in geval van een ander thema onnodig of in het geheel niet ter zake dienend zou kunnen zijn.

²⁰ Hoeveel van het jou toegewezen materiaal dien je met het oog hierop te behandelen? De logische, samenhangende opbouw mag niet worden opgeofferd omdat je elk punt dat wellicht in je toewijzing voorkomt probeert te behandelen. Het beste zou echter zijn, een setting te kiezen waardoor je in de gelegenheid bent zoveel stof te behandelen als maar praktisch is, aangezien de oefenlezingen een leerzaam onderdeel van het schoolprogramma vormen. De gedachten die als sleutelpunten onmisbaar zijn voor de opbouw van je thema, kunnen evenwel niet worden weggelaten.

21. Waarom is het heel belangrijk dat er geen sleutelgedachten worden weggelaten?

²¹ Geen sleutelgedachten weggelaten. Hoe weet je of een gedachte al dan niet een sleutelgedachte is? Een gedachte is noodzakelijk als je deze niet kunt missen om het doel van je lezing te bereiken. Dit geldt in het bijzonder bij een logische, samenhangende opbouw. Wat zou je bijvoorbeeld moeten beginnen als een aannemer een huis van twee verdiepingen voor je zou bouwen en de trap zou weglaten? Zo zou ook een lezing waaruit bepaalde noodzakelijke punten worden weggelaten, nooit logisch en samenhangend van opbouw kunnen zijn. Er ontbreekt iets en sommige toehoorders zullen „er niet uitkomen”. Dat zal echter niet gebeuren wanneer een lezing samenhangend en logisch is opgebouwd.

[Studievragen]