Hoofdstuk 2

Hoe de dood van invloed is op het dagelijks leven van de mensen

DE MEESTE mensen maken zich heel bezorgd over datgene wat op dit ogenblik van invloed is op hun leven en dat van hun gezin. Weinig mensen zijn echter bereid uitvoerig over de dood te spreken of al te lang daarover na te denken.

De dood is weliswaar geen prettig vooruitzicht maar is wel degelijk van invloed op iemands dagelijks leven. Wie van ons kent niet de droefheid en het diepe gevoel van verlies dat men ondervindt wanneer er een dierbare vriend of geliefd familielid sterft? Een sterfgeval in een gezin kan het hele levenspatroon van dat gezin veranderen, een stabiel inkomen verwoesten en eenzaamheid of neerslachtigheid voor de nabestaanden veroorzaken.

Hoe onprettig het ook is, de dood is een dagelijkse gebeurtenis waarmee u rekening moet houden. U kunt bepaalde werkzaamheden niet voor onbepaalde tijd uitstellen, want morgen kan het daarvoor te laat zijn.

Hoe is dit van invloed op u? Voelt u zich bij tijden door de kortheid van het leven geprest, zodat u wanhopig tracht zoveel mogelijk van het leven te genieten? Of bent u de fatalistische zienswijze toegedaan door te concluderen dat er toch komt wat komen moet?

DE FATALISTISCHE ZIENSWIJZE

Veel mensen in deze tijd geloven dat leven en dood door het noodlot worden beheerst. Dit is een fundamentele opvatting  van meer dan 477 miljoen hindoes. Fatalistische zienswijzen zijn trouwens vrijwel universeel. Hebt u mensen niet horen zeggen: ’Dat moest nu eenmaal gebeuren’, ’Het was zijn tijd’, of, ’Hij is de dans ontsprongen omdat het zijn tijd nog niet was’? Zulke gezegden hoort men vaak in verband met ongevallen. Zijn ze waar? Beschouw eens een voorbeeld:

Tijdens een in 1973 gehouden luchtvaartmanifestatie in Parijs explodeerde gedurende een demonstratievlucht het Russische supersone verkeersvliegtuig Toe-144. Bij het ongeluk kwam de bemanning om het leven. Grote stukken van de machine kwamen op het plaatsje Goussainville (Frankrijk) terecht. Een vrouw had net de slaapkamerdeur achter zich gesloten, toen een wrakstuk door de buitenmuur heen drong en de slaapkamer volledig verwoestte. Zij bleef ongedeerd.

Anderen ontkwamen niet. Tot de slachtoffers behoorden drie kleinkinderen van een oudere vrouw, maar de grootmoeder ontkwam.

Zijn die kinderen en anderen gestorven omdat het hun „tijd” was? Bleven anderen gespaard omdat het lot hen pas later zou opeisen?

Zij die deze vragen met „Ja” beantwoorden, geloven dat als het iemands „tijd” is, men niets kan doen om de dood af te wenden. Zij zijn van mening dat welke voorzorgsmaatregel er ook wordt genomen, zij eenvoudig niet kunnen ontkomen aan wat het noodlot beschikt. Deze zienswijze komt overeen met die van de oude Grieken, die van mening waren dat ’s mensen bestemming door drie godinnen — Clotho, Lachesis en Atropos — werd beheerst. Clotho spon naar men veronderstelde de levensdraad, Lachesis bepaalde de lengte ervan en Atropos sneed hem, wanneer het de tijd ervoor was, door.

Is zo’n fatalistische zienswijze redelijk? Vraag uzelf af: Waarom neemt het aantal dodelijke ongevallen af wanneer  de veiligheidsvoorschriften in acht worden genomen en neemt het toe wanneer ze worden veronachtzaamd? Waarom kan er worden aangetoond dat de meeste dodelijke verkeersongevallen het resultaat zijn van menselijke onachtzaamheid, dronkenschap of verkeersovertredingen? Hoe komt het dat in landen waar de hygiëne op een hoog peil staat en men goed voedsel heeft, de gemiddelde levensduur van de mensen veel hoger ligt dan in landen waar het aan deze dingen ontbreekt? Waarom sterven er meer rokers dan niet-rokers aan longkanker? Hoe zou dit allemaal toegeschreven kunnen worden aan het blinde noodlot, waarover men geen macht heeft? Is het in plaats daarvan niet zo dat er redenen zijn voor wat de mens wedervaart?

Is het met veel dodelijke ongevallen niet zo dat iemand net toevallig in een gevaarlijke situatie terechtkwam? Bijvoorbeeld: Een man gaat elke dag van de week op een bepaalde  tijd van huis. Op een ochtend hoort hij bij het passeren van het huis van een buurman geschreeuw en geroep. Hij versnelt zijn pas en net wanneer hij de hoek omgaat, wordt hij door een verdwaalde kogel geraakt. Zijn dood is toe te schrijven aan het feit dat hij op de verkeerde tijd op de hoek was; het was een onvoorziene omstandigheid.

De wijze schrijver van het bijbelboek Prediker, die had opgemerkt wat er werkelijk in het dagelijks leven gebeurt, zei: „Ik wendde mij om te zien onder de zon dat niet de snellen de wedloop hebben, noch de sterken de strijd, noch ook de wijzen het voedsel hebben, noch ook de verstandigen de rijkdom hebben, noch zelfs zij die kennis bezitten de gunst hebben; want tijd en onvoorziene gebeurtenissen treffen hen allen.” — Prediker 9:11.

De persoon die dit beseft, negeert geen veiligheidsvoorschriften en neemt geen onnodige risico’s, denkend dat hij immuun voor de dood is zolang het zijn „tijd” nog niet is. Hij beseft dat een fatalistische zienswijze zowel voor hemzelf als voor anderen gevaarlijk kan zijn. Wanneer deze kennis verstandig wordt toegepast, kan men jaren aan zijn leven toevoegen.

Aan de andere kant kan een fatalistische zienswijze tot roekeloze daden leiden en ze kan een persoon ook onachtzaam maken zodat hij in gebreke blijft zich op de hoogte te stellen van aangelegenheden die ten zeerste op hem en zijn gezin van invloed kunnen zijn.

SLECHTS VOOR HET HEDEN LEVEN

Niet alleen de fatalistische zienswijze, maar ook de gebeurtenissen van de twintigste eeuw hebben de gedragingen van de mensen beïnvloed.

Beschouw eens een ogenblik wat er is gebeurd. Miljoenen mensen zijn omgekomen doordat zij het slachtoffer zijn geworden van oorlog, misdaad, relletjes en hongersnood. De lucht en het water, die het leven onderhouden, worden met  een alarmerende snelheid verontreinigd. Het leven van de mens schijnt vanuit elke hoek bedreigd te worden. En er is niets wat de werkelijke zekerheid geeft dat de mensheid in staat zal zijn haar problemen in de nabije toekomst op te lossen. Het leven schijnt zo onzeker. Wat is het gevolg?

Velen van de bewoners der aarde leven slechts voor het heden, om thans zoveel mogelijk van het leven te genieten. Zij voelen zich hiertoe gedrongen daar zij redeneren dat zij slechts eenmaal leven. Passend beschrijft de bijbel de houding van zulke personen als volgt: „Laat ons eten en drinken, want morgen sterven wij.” — 1 Korinthiërs 15:32.

In een poging de harde werkelijkheden van het leven te ontvluchten, nemen velen hun toevlucht tot alcohol of drugs. Anderen trachten een uitlaat voor hun frustraties en bezorgdheid over de kortheid van het leven te vinden door zich aan allerlei vormen van seksualiteit over te geven — hoererij, overspel, homoseksualiteit, lesbische liefde. In het boek Death and Its Mysteries (De dood en zijn mysteries) staat:

„Het schijnt dat thans meer normale mensen gekweld worden door deze vrees voor een collectieve dood, althans onbewust. Dit is tenminste een gedeeltelijke verklaring voor de verwarring van onze tijd, die zich uit in ongerechtvaardigde misdaad, vandalisme, erotiek en het versnelde levenstempo. Zelfs de huidige muziek en dansen schijnen de wanhoop te vertolken van een mensheid die niet meer in haar eigen toekomst gelooft.”

Wat is het gevolg geweest van al dit leven voor het heden alsof er geen morgen zal zijn?

Zij die zich overgeven aan overmatig drinken en dronkenschap, vergeten misschien tijdelijk hun moeilijkheden. Maar zij offeren hun waardigheid op, en in een beschonken toestand berokkenen zij soms zichzelf of anderen schade. En de volgende dag bemerken zij dat zij behalve de moeilijkheden die zij reeds hadden, bovendien nog een hevige hoofdpijn hebben.

 Degenen die verslaafd zijn aan drugs betalen ook een hoge prijs voor hun pogingen de werkelijkheid te ontvluchten. Zij ondervinden dikwijls blijvende fysieke en mentale schade. En om hun kostbare gewoonte vol te houden, verlagen velen zich tot diefstal of prostitutie.

En wat valt er te zeggen over de beoefening van vrij geslachtelijk verkeer? Wordt iemand hierdoor geholpen zijn lot in het leven te verbeteren? Integendeel, de vruchten hiervan zijn dikwijls weerzinwekkende venerische ziekten, ongewenste zwangerschappen, onwettige kinderen, abortussen, uiteengevallen huisgezinnen, bittere jaloezie, gevechten en zelfs moord.

Natuurlijk hebben velen zich niet aan een liederlijk leven overgegeven. Toch zijn zij niet ontkomen aan de druk die, bewust of onbewust, voortspruit uit het besef dat hun leven zal eindigen. Wetend dat de tijd beperkt is, trachten zij misschien zo vlug mogelijk in de wereld vooruit te komen. Met welk gevolg? Hun begeerte naar materiële bezittingen kan hen ertoe aanzetten oneerlijk te worden. De bijbelse spreuk zegt hier naar waarheid over: „Hij die zich haast om rijkdom te verwerven, zal niet onschuldig blijven” (Spreuken 28:20). Maar dat is nog niet alles.

Er gaat zoveel tijd en energie in zitten om in materieel opzicht vooruit te komen, dat men weinig tijd overhoudt om van zijn gezin te genieten. De kinderen krijgen misschien wel alle materiële dingen die zij wensen, maar krijgen zij ook de leiding en terechtwijzing die zij nodig hebben om tot jonge mannen en vrouwen met verantwoordelijkheidsgevoel op te groeien? Veel ouders, die wel beseffen dat zij onvoldoende tijd met hun kinderen doorbrengen, zien in werkelijkheid geen reden tot speciale bezorgdheid — totdat het te laat is. Ja, het is hartverscheurend voor ouders te moeten vernemen dat hun zoon gearresteerd is of dat hun tienerdochter een ongehuwde moeder gaat worden.

 Is het, te oordelen naar wat er tegenwoordig gebeurt, niet duidelijk dat veel mensen, ondanks de kortheid van het leven, moeten leren hoe zij een bevredigender leven kunnen leiden?

De schijnbare onvermijdelijkheid van de dood brengt niet iedereen ertoe morele beginselen overboord te gooien, noch worden alle mensen hierdoor tot een fatalistische apathie gedreven. Integendeel, honderdduizenden in deze tijd verheugen zich in een gezonde levenswijze omdat zij niet nadelig beïnvloed worden door het vooruitzicht van de dood.

EEN BETERE WEG

In feite kan de dood, mits op juiste wijze bezien, ons een waardevolle les leren. Wanneer de dood slachtoffers eist, kunnen wij voordeel trekken van een bedachtzame overpeinzing omtrent de wijze waarop wij ons eigen leven leiden. Ongeveer drieduizend jaar geleden werd dit door een opmerkzame waarnemer van de mensheid beklemtoond toen hij zei: „Een naam is beter dan goede olie, en de dag des doods dan de dag dat iemand geboren wordt. Het is beter te gaan naar het huis van rouw dan te gaan naar het huis van feestgelag, want dat is het einde van de gehele mensheid; en de levende dient het ter harte te nemen. . . . Het hart van de wijzen is in het huis van rouw, maar het hart van de verstandelozen is in het huis van verheuging.” — Prediker 7:1-4.

De bijbel beveelt hier niet droefheid boven verheuging aan. De tekst heeft veeleer betrekking op de speciale tijd dat een huisgezin in rouw is gedompeld omdat een van de gezinsleden is gestorven. Het is dan geen tijd om het diepbedroefde gezin te vergeten en met zijn eigen feestvermaak door te gaan. Want evenals de dood een eind heeft gemaakt aan alle plannen en activiteiten van de overledene, kan ons hetzelfde overkomen. Men doet er goed aan zich af te vragen: Wat doe ik met mijn leven? Ben ik ermee bezig een voortreffelijke  naam of reputatie op te bouwen? Hoeveel draag ik tot het geluk en welzijn van anderen bij?

Niet bij de geboorte, maar tijdens onze gehele levensloop krijgt onze „naam” werkelijke betekenis en worden wij geïdentificeerd met betrekking tot wat voor persoon wij zijn. Degene wiens hart als het ware in een „huis van rouw” is, schenkt met zijn gehele hart aandacht aan de wijze waarop hij zijn leven leidt, hoe kort het ook mag zijn. Hij behandelt het als iets kostbaars. Hij weerspiegelt niet de oppervlakkige, roekeloze geest waardoor een plaats van drinkgelag wordt gekenmerkt. In plaats daarvan spant hij zich in om een zinvol leven te leiden, een leven dat een doel heeft, en daardoor draagt hij tot het geluk en welzijn van zijn medemensen bij.

Hoe kan iemand vaststellen of hij zich momenteel in de best mogelijke levenswijze verheugt, of hij werkelijk een zinvol leven leidt? Er is beslist een maatstaf voor nodig om dit te kunnen beoordelen. Steeds meer oprechte personen over de gehele aarde komen tot de slotsom dat de bijbel die betrouwbare maatstaf is. Door hun onderzoek van de bijbel hebben zij kunnen ontdekken wat thans het werkelijke doel in het leven is en hebben zij een grandioze hoop voor de toekomst gekregen, een hoop die verband houdt met leven onder rechtvaardige toestanden hier op deze aarde. Zij zijn tot het besef gekomen dat niet de dood, maar het leven Gods voornemen met betrekking tot de mensheid is.

[Illustratie op blz. 11]

Wordt uw leven door het noodlot beheerst, zoals de oude Grieken geloofden?