Hoofdstuk 8

De goeroes — Hun rol in de aanbidding

Swami Prabhavananda schrijft: „De leiding van een bekwaam leraar is essentieel voor het verkrijgen van kennis van God, want religie is een praktische wetenschap waarvoor noch boeken noch geschriften als een volledige gids kunnen dienen.”¹ Daarom gaan veel hindoes op zoek naar een goeroe die hen erbij kan helpen een systeem van geloof en aanbidding uit te werken.

² Wij hebben voor het begrijpen van geestelijke waarheden beslist leiding nodig. Aangezien goeroes niet afhankelijk zijn van geschriften, rijst de vraag: uit welke bron zijn hun leringen en wonderen dan wel afkomstig?

De oorsprong van het geestelijk leiderschap van goeroes

³ Het geestelijk leiderschap van goeroes wordt voor het eerst geïntroduceerd in de upanishads als een uiting van twijfel aan het gezag van de veda’s. Ter vervanging van kostbare vedische rituelen propageerden de upanishads ’geheime kennis’ als het middel tot verlossing.²

⁴ De verwerping van de veda’s deed de belangrijkheid van de goeroes toenemen. Bevrijding, zo werd gezegd, kon alleen verkregen worden nadat men door een goeroe was geïnitieerd en een geheime mantra of een andere aanwijzing had ontvangen. In The World of Gurus wordt hierover opgemerkt: „Aangezien de goeroe onmisbaar was, duurde het niet lang of hij kwam op het hoogste plan te staan, zelfs nog hoger dan de geschriften. . . . Zijn persoonlijke gezag, ontleend aan zijn persoonlijke mystieke ervaring, was doorslaggevend.”³

⁵ Doordat de goeroes de geschriften in feite hadden vervangen, werden zij al gauw met God geïdentificeerd. De goeroe is ook God, en dat dient niet betwist te worden, aldus de Yogashikhopanishad.⁴ Ten tijde van zijn initiatie zou een goeroe in een trancetoestand bovennatuurlijke ervaringen van zijn godheid ontvangen en daarna wordt hij als de belichaming van die godheid beschouwd. „De Goeroe is God Zelf, die zich in een persoonlijke vorm manifesteert om de inwijdeling te leiden”, legt Swami Sivananda uit.⁵

⁶ Er aanspraak op makend aan God gelijk te zijn, voegen de goeroes hier vervolgens in de upanishads aan toe: „Men dient met uiterste toewijding aanbidding te schenken aan de goeroe, die goddelijke wijsheid schenkt, die de geestelijke leidsman is, die de Opperheer Zelf is.”⁶ Daarom, aldus Hindu World, „worden er lampjes voor hem heen en weer bewogen, wordt er in zijn tegenwoordigheid wierook gebrand en worden er hymnen gezongen en voetvallen voor hem gedaan. . . . De voeten van de goeroe worden gewassen en het waswater wordt rondgedeeld aan zijn volgelingen, die het drinken.”⁷

Wonderen — Uit welke bron?

⁷ Veel mensen volgen goeroes omdat zij onder de indruk zijn gekomen van hun wonderen, die door de aanhangers aan God worden toegeschreven. * In de hindoegeschriften wordt echter bericht dat boosaardige personen, zoals Ravana, soortgelijke bovenmenselijke vermogens bezaten. Is er behalve God  dan nog een bron voor zulke krachtige werken?

⁸ Goeroes verwerven hun bovennatuurlijke krachten door yogapraktijken te beoefenen. Maar in de Yogasutra schrijft Patanjali, de vader van de yogafilosofie, deze krachten toe aan boosaardige „hemelwezens” die zich, volgens Swami Vivekananda, voornamelijk ten doel stellen „de yogi te verleiden” opdat hij geen volmaakte vrijheid verwerft.⁸ De swami „waarschuwde derhalve tegen het streven naar zulke toverkrachten en legde de nadruk op de noodzaak ze geheel en al te vermijden”, aldus Tantrism.⁹

Bevrijding — Hoe reëel?

⁹ In de oudheid wendden hindoes zich tot yoga om de uiteindelijke waarheid te ontdekken die niet in de veda’s werd geleerd. De Katha-upanishad leert dat men de waarheid niet door geschriften of door de rede maar uitsluitend door mystieke ervaringen te weten kan komen (1:2:23). Daarom verklaart hindoeswami Sivananda: „Het intellect is een belemmering. Wat u van God scheidt, is het verstand.”¹⁰ Mystici beoefenen derhalve yogameditatie om de werkzaamheid van het verstand te onderdrukken en trances of extatische gevoelens te ervaren. Degenen die deze toestand bereiken, hebben naar verluidt de waarheid gevonden en moksja bereikt.

¹⁰ Door de geest te ontledigen en de zinnen uit te schakelen, kan een yogi vreemde dingen zien en horen. „Indien [yoga]meditatie echter is gecombineerd, zoals vaak gebeurt, met andere technieken als vasten, druggebruik, extreme afzondering en zelfkastijding, kan de ontledigde [geestes]toestand gepaard gaan met bizarre hallucinaties. Deze kan ook gepaard gaan met ’mystieke’ kundalini-achtige manifestaties”, aldus Understanding Yoga.¹¹ * De yogi wordt ertoe gebracht te geloven dat deze ongewone ervaringen tijdens zijn niet-rationele toestand zowel wezenlijk als goed zijn.

¹¹ Door deze cursus te volgen, ervaren sommige yogi’s naar hun zeggen een vereniging met de geestenwereld, die volgens hen God is. In het boek Mysticism Sacred and Profane waarschuwt R. C. Zaehner: „Deze leegte is gevaarlijk, want dit is een ’met bezemen gekeerd en versierd huis’, en hoewel God er zou kunnen binnengaan indien het meubilair fraai is, is het even waarschijnlijk dat bij . . . het totaal ontbreken van meubilair de spreekwoordelijke zeven duivels er zullen binnenstormen.”¹² * Daarom waarschuwen goeroes nieuwe discipelen vaak dat yoga hen aan de invloed van demonen kan blootstellen. Zouden zulke waarschuwingen nodig zijn indien de ware God erbij betrokken was?

¹² Veel goeroes propageren hun persoonlijke geloofsovertuigingen en beweren dat deze op betrouwbare geschriften gebaseerd zijn. De Gemeenschap voor Krishna-bewustzijn zegt bijvoorbeeld over haar geloofsovertuigingen dat ze gebaseerd zijn op ’de vedische geschriften’. In The World of Gurus wordt daarentegen opgemerkt: „Er wordt geen poging gedaan de echtheid van geschriften te staven . . . Indien [de toegewijden] de geschriften zouden lezen, zouden zij weten dat de verhalen van Krishna en Radha niet gebaseerd zijn op gezaghebbende geschriften, laat staan op feiten.”¹³

¹³ Aangezien goeroes zich door hun persoonlijke ervaring en kennis laten leiden, rijst de vraag: Waar moet u door God geopenbaarde waarheid dan zoeken? Het is duidelijk dat u hiervoor geschriften moet raadplegen die werkelijk door God geïnspireerd zijn. Waar zijn die te vinden?

[Voetnoten]

[Kader op blz. 19]

Yoga — Wist u dit?

„Wat misschien een oppervlakkig geliefhebber met pranayama [ademhalingsoefeningen] en de asana’s [yogische lichaamshoudingen] zou kunnen lijken, kan de eerste stap blijken te zijn op een pad van occultisme dat voor de argeloze vol potentiële gevaren is. De lichaamsoefeningen van yoga zijn speciaal ontworpen om het lichaam gereed te maken voor de psychospirituele veranderingen die zich gaan voordoen. Door de eeuwen heen is yoga in de allereerste plaats gebruikt als een voorportaal naar het innerlijke heiligdom van occulte ervaring.” — Tantrism, Benjamin Walker, 1985, blz. 125.