Heeft het leven een doel?
Deel 1
Heeft het leven een doel?
1. Wat vraagt men zich vaak omtrent het doel van het leven af, en wat heeft iemand daarover gezegd?
Vroeg of laat vraagt bijna iedereen zich af wat het doel van het leven is. Is het hard werken om onze levensomstandigheden te verbeteren, voor ons gezin zorgen, na misschien 70 of 80 jaar sterven, en dan voor altijd ophouden te bestaan? Een jonge man die er zo over dacht, zei dat het leven geen ander doel heeft dan „leven, kinderen krijgen, gelukkig zijn en dan sterven”. Maar is dat waar? En is de dood werkelijk het einde van alles?
2, 3. Waarom is het vergaren van materiële rijkdom geen toereikend doel in het leven?
2 Velen, zowel in oosterse als in westerse landen, menen dat het voornaamste doel in het leven het vergaren van materiële rijkdom is. Zij geloven dat dit tot een gelukkig, zinvol leven kan leiden. Maar hoe staat het met mensen die al materieel rijk zijn? De Canadese schrijver Harry Bruce zei: „Een ontstellend aantal rijke mensen houdt vol dat zij niet gelukkig zijn.” Hij vervolgde: „Enquêtes doen vermoeden dat Noord-Amerika besmet is met een vreselijk pessimisme . . . Is er ook maar iemand gelukkig hier? Zo ja, wat is het geheim?”
3 Jimmy Carter, voormalig president van de VS, zei: „Wij hebben ontdekt dat bezitten en consumeren ons verlangen naar een zinvol bestaan niet bevredigt. . . . Het vergaren van materiële dingen kan niet de leegte vullen van een leven dat geen zekerheid of doel heeft.” En een andere politieke leider zei: „Ik ben nu verscheidene jaren intensief op zoek naar waarheden over mijzelf en mijn leven; veel andere mensen die ik ken, zijn met hetzelfde bezig. Meer mensen dan ooit vragen zich af: ’Wie zijn wij? Waarom zijn wij er?’”
Omstandigheden moeilijker
4. Waarom twijfelen sommigen eraan of het leven wel een doel heeft?
4 Velen twijfelen eraan of het leven een doel heeft, wanneer zij zien dat de levensomstandigheden moeilijker zijn geworden. Over de hele wereld zijn meer dan een miljard mensen ernstig ziek of ondervoed, wat alleen al in Afrika jaarlijks de dood van zo’n tien miljoen kinderen tot gevolg heeft. De wereldbevolking, die de 6 miljard nadert, blijft met meer dan 90 miljoen per jaar toenemen, waarvan meer dan 90 procent in ontwikkelingslanden. Door deze voortdurende groei van de bevolking neemt de behoefte aan voedsel, huisvesting en industrie toe, wat weer meer schade tot gevolg heeft aan land, water en lucht door industriële en andere afvalstoffen.
5. Wat gebeurt er met de vegetatie op aarde?
5 De publikatie World Military and Social Expenditures 1991 meldt: „Elk jaar wordt er een stuk bos ter grootte van [Groot-Brittannië] verwoest. Met het huidige tempo (waarin gekapt wordt) zullen wij tegen het jaar 2000 65 procent van de bossen in de vochtige tropische zones hebben verwijderd.” In die gebieden worden volgens een VN-instantie tien bomen gekapt tegenover elke boom die geplant wordt; in Afrika is de verhouding meer dan twintig op één. Er komen dus steeds meer woestijngebieden, en elk jaar gaat een gebied ter grootte van België voor de landbouw verloren.
6, 7. Wat zijn enkele problemen die menselijke leiders niet kunnen oplossen, en welke vragen moeten dus beantwoord worden?
6 Ook zijn er in deze twintigste eeuw viermaal zoveel doden gevallen door oorlogen als in de voorgaande vier eeuwen bij elkaar. Overal neemt de misdaad toe, vooral geweldmisdaad. De ineenstorting van het gezin, druggebruik, AIDS, seksueel overdraagbare ziekten, en andere negatieve factoren maken het leven eveneens moeilijker. En wereldleiders zijn niet in staat geweest oplossingen te verschaffen voor de vele problemen waardoor de menselijke familie geplaagd wordt. Het is dus te begrijpen dat mensen zich afvragen: Wat is het doel van het leven?
7 Hoe hebben geleerden en religieuze leiders deze vraag benaderd? Hebben zij na al die eeuwen een bevredigend antwoord verschaft?
Wat zij zeggen
8, 9. (a) Wat zei een Chinese geleerde over het doel van het leven? (b) Wat merkte een overlevende van de nazi-dodenkampen op?
8 De confucianistische geleerde Tu Wei-Ming zei: „De uiteindelijke zin van het leven is gelegen in ons gewone, menselijke bestaan.” Volgens deze zienswijze is het menselijk leven een voortdurende cyclus van geboorte, strijd om het bestaan, en de dood. Zo’n visie biedt weinig hoop. Trouwens, berust ze op waarheid?
9 Elie Wiesel, een overlevende van de nazi-dodenkampen in de Tweede Wereldoorlog, merkte op: „’Waarom leven wij?’ is de belangrijkste vraag waarmee een mens geconfronteerd wordt. . . . Ik geloof dat het leven zin heeft, ondanks de zinloze dood die ik heb gezien.” Maar hij kon niet zeggen wat de zin van het leven was.
10, 11. (a) Hoe maakte een redacteur duidelijk dat de mens de antwoorden niet heeft? (b) Waarom is de zienswijze van een wetenschapper die het evolutionisme voorstaat, niet bevredigend?
10 Vermont Royster, een redacteur, zei: „In onze beschouwing van de mens zelf, . . . zijn plaats in dit universum, zijn wij nog niet veel verder dan aan het begin van de tijd. Wij zitten nog steeds met vragen als wie wij zijn, waarom wij er zijn en waar wij heen gaan.”
11 De evolutionist en wetenschapper Stephen Jay Gould merkte op: „Misschien hunkeren wij naar een ’verhevener’ antwoord — maar dat is er niet.” Voor evolutionisten is het leven een strijd om overleving van de geschiktsten, en is de dood het einde van alles. Ook die zienswijze biedt geen hoop. En opnieuw: berust ze op waarheid?
12, 13. Hoe denken kerkelijke leiders erover, en zijn deze zienswijzen ook maar in enig opzicht bevredigender dan die van wereldlijke waarnemers?
12 Veel religieuze leiders zeggen dat het doel van het leven is een juiste levenswijze te volgen, zodat de ziel bij de dood naar de hemel kan gaan om daar in alle eeuwigheid te blijven. Het alternatief dat voor slechte mensen geboden wordt, is eeuwige pijniging in het hellevuur. Toch zou de mens, volgens deze overtuiging, op aarde altijd hetzelfde onbevredigende bestaan leiden, zoals dat in de hele menselijke geschiedenis het geval is geweest. Maar als het Gods bedoeling was dat mensen net als engelen in de hemel zouden leven, waarom heeft hij hen dan niet van het begin af zo geschapen, net zoals hij dat met de engelen heeft gedaan?
13 Zelfs geestelijken hebben moeite met zulke denkbeelden. Dr. W. R. Inge, voormalig deken van de St. Paul’s Cathedral in Londen, heeft eens gezegd: „Mijn hele leven heb ik geworsteld om erachter te komen wat het doel van het leven is. Ik heb getracht het antwoord te vinden op drie problemen die voor mij altijd fundamenteel schenen te zijn: het probleem van de eeuwigheid, het probleem van de menselijke persoonlijkheid en het probleem van het kwaad. Ik ben er niet in geslaagd. Ik heb geen ervan kunnen oplossen.”
De uitwerking
14, 15. Welke uitwerking hebben de tegenstrijdige zienswijzen op veel mensen?
14 Welke uitwerking heeft het bestaan van al deze verschillende ideeën van geleerden en religieuze leiders omtrent de vraag wat het doel van het leven is? Velen reageren net als de bejaarde man die zei: „Ik heb mij het grootste deel van mijn leven afgevraagd waarom ik hier ben. Als er al een bedoeling is, dan maak ik mij daar niet meer druk om.”
15 Vrij velen die de overvloed aan zienswijzen van de religies van de wereld zien, komen tot de conclusie dat het eigenlijk niets uitmaakt wat men gelooft. Zij vinden dat religie slechts verstrooiing voor de geest is, iets dat een mate van gemoedsrust en steun geeft, zodat men tegen de problemen van het leven opgewassen is. Anderen menen dat religie niets dan bijgeloof is. Zij vinden dat eeuwen van religieuze bespiegelingen geen antwoord hebben geboden op de vraag wat het doel van het leven is, noch het leven van de gewone mens hebben verbeterd. Sterker nog, de geschiedenis laat zien dat de religies van deze wereld de vooruitgang van de mensheid vaak in de weg hebben gestaan en de oorzaak zijn geweest van vijandschappen en oorlogen.
16. Hoe belangrijk kan het vinden van het doel van het leven zijn?
16 Maar is het eigenlijk wel belangrijk om de waarheid omtrent het doel van het leven te vinden? Viktor Frankl, een deskundige op het gebied van geestelijke gezondheid, antwoordde: „Het streven om het leven zinvol te laten zijn, is de belangrijkste motiverende kracht in de mens. . . . Er is niets ter wereld, zo waag ik te zeggen, dat iemand zo doeltreffend helpt zelfs de afschuwelijkste toestanden te overleven, als de wetenschap dat het leven dat men leidt, zin heeft.”
17. Welke vragen moeten wij nu stellen?
17 Waartoe kunnen wij ons dan wenden om te ontdekken wat het doel van het leven is, aangezien menselijke filosofieën en religies daaromtrent geen bevredigende uitleg hebben gegeven? Is er een bron van superieure wijsheid die ons de waarheid hierover kan vertellen?
[Studievragen]
[Illustratie op blz. 4]
„Elk jaar wordt er een stuk bos ter grootte van [Groot-Brittannië] verwoest”
[Illustratie op blz. 5]
„Ik heb mij het grootste deel van mijn leven afgevraagd waarom ik hier ben”
