Hoofdstuk 1

Waarom moet ik ’mijn vader en mijn moeder eren’?

„EER uw vader en uw moeder.” Veel jongeren klinken deze woorden middeleeuws in de oren.

De jonge Veda betoonde zich ronduit opstandig tegenover haar vader door uit te gaan met een jongen die drugs gebruikte en te veel dronk. In openlijke ongehoorzaamheid ging zij ook tot in de kleine uurtjes uit dansen. „Ik vond dat hij te streng was”, vertelt Veda. „Ik was achttien jaar en ik dacht dat ik het allemaal wel wist. Ik vond dat mijn vader gemeen was en gewoon niet wilde dat ik plezier had en dus ging ik uit en deed ik wat ik wilde.”

De meeste jongeren zouden Veda’s handelwijze waarschijnlijk afkeuren. Toch zouden velen hevig verontwaardigd zijn of, erger nog, hun ouders openlijk trotseren als die hun zouden opdragen hun kamer op te ruimen, hun huiswerk te maken of op een bepaalde tijd thuis te zijn! Niettemin kan de manier waarop een jongere zijn ouders beziet uiteindelijk niet slechts het verschil tussen oorlog en vrede thuis, maar zelfs zijn leven betekenen. Het gebod om ’je ouders te eren’ komt namelijk van God, en om je ertoe te motiveren dit gebod in acht te nemen, voegt hij er het volgende aan toe: „Opdat het u goed moge gaan en gij lange tijd op de aarde moogt blijven” (Efeziërs 6:2, 3). Er staat veel op het spel. Laten wij daarom eens helemaal opnieuw bekijken wat het nu eigenlijk wil zeggen je vader en je moeder te eren.

Wat het betekent hen ’te eren’

„Eren” houdt het erkennen van het bevoegd gezag in. Zo wordt christenen geboden ’de koning te eren’ (1 Petrus 2:17). Hoewel je het misschien niet altijd met een nationale  heerser eens bent, moet zijn positie of ambt toch gerespecteerd worden. Op overeenkomstige wijze heeft God ouders met een zeker gezag in het gezin bekleed. Dit betekent dat je hun door God gegeven recht om regels voor je vast te stellen, moet erkennen. Het kan zijn dat andere ouders toegeeflijker zijn dan de jouwe. Niettemin hebben jouw ouders de taak te bepalen wat voor jou het beste is — en verschillende gezinnen kunnen verschillende maatstaven hebben.

Het is ook waar dat zelfs de beste ouders zo nu en dan volkomen willekeurig — of zelfs unfair — kunnen handelen. Maar in Spreuken 7:1, 2 zei een wijze ouder: „Mijn zoon [of dochter], . . . onderhoud mijn geboden en blijf leven.” Zo hebben ook de regels of „geboden” van je ouders gewoonlijk je welzijn op het oog en zijn ze een uiting van hun echte liefde en bezorgdheid voor jou.

Johns moeder had hem bijvoorbeeld herhaaldelijk gezegd dat hij altijd de voetgangersbrug over de zesbaansweg  vlak bij hun huis moest nemen. Op een dag daagden twee meisjes van school hem uit de kortere route over de weg zelf te nemen. John negeerde hun schimpscheuten van „bangerik!” en nam de voetgangersbrug. Halverwege hoorde hij het geluid van gierende autobanden. Toen hij naar beneden keek, zag hij vol afschuw hoe de twee meisjes door een auto werden aangereden en de lucht in werden geslingerd! Toegegeven, je ouders gehoorzamen is zelden een kwestie van leven en dood. Desondanks strekt gehoorzaamheid je meestal tot voordeel.

’Je ouders eren’ betekent ook correctie te aanvaarden en niet te gaan mokken of in woede uit te barsten wanneer je een terechtwijzing krijgt. Alleen een dwaas „minacht het strenge onderricht van zijn vader”, zegt Spreuken 15:5.

Tot slot betekent eer betonen meer dan slechts formeel respect tonen of met tegenzin gehoorzamen. Het oorspronkelijke Griekse werkwoord dat in de bijbel met „eren” is weergegeven, heeft als basisbetekenis iemand van grote waarde achten. Ouders dienen dus hooggeacht te worden en moeten je heel dierbaar zijn. Dit houdt in dat je warme, dankbare gevoelens voor hen koestert. Sommige jongeren koesteren echter allesbehalve warme gevoelens jegens hun ouders.

Probleemouders — Verdienen zij eer?

Een jong meisje dat Gina heet, schreef: „Mijn vader dronk zo veel, en ik kon niet slapen omdat mijn ouders vaak ruzie hadden en schreeuwden. Ik lag dan maar in bed te huilen. Ik kon hun niet zeggen hoe ik erover dacht want dan zou mijn moeder me waarschijnlijk geslagen hebben. De bijbel zegt dat je ’je vader moet eren’, maar ik kan het niet.”

Ouders die driftig zijn of immoreel, of dronkaards, of die ruzie maken met elkaar — verdienen zij werkelijk eer? Ja, want de bijbel veroordeelt het ’bespotten’ van welke ouder dan ook (Spreuken 30:17). Spreuken 23:22 herinnert ons er bovendien aan dat je ouders ’je geboorte veroorzaakt  hebben’. Dit op zich is al een reden om hen te eren. Gregory, die een periode had waarin het hem totaal aan respect ontbrak, zegt nu: „Ik ben Jehovah God dankbaar dat [mijn moeder] zich niet heeft laten aborteren toen ze van mij in verwachting was of me als baby in een vuilnisvat heeft gedumpt. Zij stond er alleen voor en ze had zes kinderen. Ik weet dat het een hele opgaaf voor haar was.”

Hoewel je ouders verre van volmaakt zijn, hebben zij toch heel wat offers voor je gebracht. „Op een keer was het enige wat we nog te eten hadden een blik maïs en wat gort”, vertelt Gregory verder. „Mijn moeder maakte het voor ons, kinderen, klaar, maar zelf at ze niet. Ik ging verzadigd naar bed, maar ik vroeg me wel steeds af waarom Moeder niet at. Nu ik zelf een gezin heb, besef ik dat ze zich voor ons  wegcijferde.” (Eén onderzoek schat de kosten van het grootbrengen van een kind totdat het achttien jaar is op $66.400.)

Besef ook dat louter het feit dat een ouder niet zo’n best voorbeeld geeft, niet betekent dat alles wat hij of zij je zegt verkeerd is. In Jezus’ tijd waren de religieuze leiders corrupt. Toch zei Jezus tegen het volk: „Doet en onderhoudt . . . alles wat zij u zeggen, maar doet niet naar hun daden” (Matthéüs 23:1-3, 25, 26). Zou dit beginsel niet op sommige ouders toegepast kunnen worden?

Omgaan met wrokgevoelens

Maar als je nu meent dat een ouder zijn of haar gezag ernstig misbruikt? * Blijf kalm. Met opstandig worden bereik je niets, net zomin als met onsympathiek, wraakgierig gedrag (Prediker 8:3, 4; vergelijk Prediker 10:4). Een meisje van zeventien jaar ging wrok koesteren jegens haar ouders omdat die volkomen in beslag werden genomen door hun eigen ruzies en hun dochter hun schijnbaar onverschillig liet. Haar wrevel jegens hen richtte zich vervolgens tegen de bijbelse beginselen die haar ouders haar hadden trachten bij te brengen. Louter uit wrok waagde zij zich op het gevaarlijke terrein van seksuele immoraliteit en druggebruik. „Ik vond dat ik het mijn ouders betaald moest zetten”, was haar bittere commentaar. Maar door wraakgierig te zijn, bracht zij alleen zichzelf schade toe.

De bijbel waarschuwt: ’Pas op dat woede u niet tot honende daden verlokt. Wees op uw hoede dat gij u niet wendt tot wat schadelijk is’ (Job 36:18-21). Besef dat ouders tegenover Jehovah rekenschap verschuldigd zijn voor hun gedrag en zich wegens elke ernstige onrechtvaardigheid zullen moeten verantwoorden. — Kolossenzen 3:25.

Spreuken 19:11 zegt: „Het inzicht van een mens vertraagt stellig zijn toorn, en het is luister van zijn kant, de overtreding voorbij te gaan.” Soms is het ’t beste te proberen  de kwetsende daden van een ouder te vergeven en te vergeten. Concentreer je op zijn goede eigenschappen in plaats van bij zijn fouten stil te blijven staan. Dody bijvoorbeeld had een hardvochtige moeder en een alcoholische stiefvader. Merk op hoe haar inzicht in hun tekortkomingen alle bitterheid in de kiem smoorde. Zij zegt: „Misschien heeft mijn moeder ons nooit liefde gegeven omdat haar dat als misbruikt kind nooit geleerd was. Mijn stiefvader toonde belangstelling voor wat wij deden als hij nuchter was, maar dat kwam niet zo vaak voor. Toch hadden mijn zus en ik altijd een dak boven ons hoofd en eten in de koelkast.”

Gelukkig zijn onberekenbare of nalatige ouders in de minderheid. Hoogstwaarschijnlijk hebben je ouders belangstelling voor je en proberen zij een goed voorbeeld te geven. Maar zelfs dan kun je soms een mate van wrok jegens hen koesteren. „Als ik een probleem met Ma besprak en zij mijn standpunt maar niet kon begrijpen,” bekent een jonge man die Roger heet, „werd ik soms woedend en zei ik iets lelijks, gewoon om haar pijn te doen. Dat was mijn manier om het haar betaald te zetten. Maar als ik dan wegliep, vond ik mezelf een ellendeling, en ik wist dat zij zich ook ongelukkig voelde.”

Onnadenkende woorden kunnen ’steken’ en ’smart veroorzaken’, maar ze zullen je problemen niet oplossen. „De tong van de wijzen is genezing” (Spreuken 12:18; 15:1). „Hoewel het moeilijk was, ging ik dan terug en bood mijn verontschuldigingen aan”, vertelt Roger. „Ik kon het probleem dan kalmer bespreken en dan lukte het ons het op te lossen.”

’Wat mijn vader had gezegd, was waar’

Het is interessant dat sommige jongeren zichzelf en hun ouders afmatten door zich tegen ouderlijke richtlijnen te  verzetten, terwijl zij er later achter komen dat hun ouders al die tijd gelijk hadden. Neem bijvoorbeeld Veda (die aan het begin van het hoofdstuk genoemd werd). Zij ging op een dag met haar vriend mee in de auto. Hij was onder de invloed van marihuana en bier en raakte de macht over het stuur kwijt. De auto reed met een snelheid van bijna 100 kilometer per uur tegen een lantaarnpaal. Veda overleefde de klap — met een diepe snijwond in haar voorhoofd. Haar vriend maakte zich uit de voeten en is haar zelfs nooit in het ziekenhuis komen opzoeken om haar te helpen.

„Toen mijn ouders in het ziekenhuis arriveerden,” bekende Veda, „zei ik hun dat alles wat mijn vader had gezegd waar was en dat ik al lang geleden had moeten luisteren. . . . Ik had een grote fout gemaakt, die me bijna het leven had gekost.” Nadien bracht Veda enkele grote veranderingen aan in haar houding ten opzichte van haar ouders.

Misschien zouden ook in jouw geval enkele veranderingen passend zijn. ’Je ouders eren’ kan inderdaad een ouderwets begrip lijken. Maar het is niet alleen verstandig het te doen, het is ook juist in de ogen van God. Hoe moet het echter als je respect wilt tonen voor je ouders maar het gevoel hebt dat je niet begrepen wordt of misschien vindt dat je al te veel beperkt wordt? Laten wij eens onderzoeken hoe je in zulke situaties je lot kunt verbeteren.

[Voetnoten]

Vragen ter bespreking

◻ Wat betekent het je ouders te eren?

◻ Waarom stellen ouders zoveel regels vast? Kunnen die regels je tot voordeel strekken?

◻ Moet je je ouders eren als hun gedrag schandelijk is? Waarom?

◻ Wat zijn enkele doeltreffende manieren om met de wrokgevoelens die je misschien af en toe jegens je ouders koestert, om te gaan? Wat zijn enkele dwaze manieren?

[Inzet op blz. 16]

„Ik vond dat mijn vader gemeen was en gewoon niet wilde dat ik plezier had en dus ging ik uit en deed ik wat ik wilde”

[Illustratie op blz. 12]

Hoe moet je de regels van je ouders bezien?

[Illustratie op blz. 14]

Moet je ouders eren die zich schandelijk gedragen?