Hoofdstuk 14

Hoe kom ik van mijn eenzaamheid af?

Het is zaterdagavond. De jongen zit alleen op zijn kamer.

„Die waardeloze weekeinden!”, schreeuwt hij. Maar er is niemand in de kamer om antwoord te geven. Hij raapt een tijdschrift op en ziet een plaatje van een groepje jonge mensen op het strand. Hij smijt het tijdschrift tegen de muur. Zijn ogen schieten vol tranen. Hij bijt op zijn onderlip, maar de tranen blijven komen. Niet langer in staat ertegen te vechten, laat hij zich op zijn bed vallen, terwijl hij snikt: „Waarom word ik altijd overal buiten gelaten?”

VOEL jij je ook wel eens zo — of je overal buiten staat, eenzaam, nutteloos en leeg? Als dat zo is, wanhoop dan niet. Want ook al is het geen pretje om je eenzaam te voelen, het is niet onoverkomelijk. Simpel gesteld is een gevoel van eenzaamheid een waarschuwingssignaal. Een hongergevoel waarschuwt je dat je behoefte hebt aan voedsel. Het gevoel van eenzaamheid waarschuwt je dat je behoefte hebt aan gezelschap, nauwe omgang, vertrouwelijkheid. Wij hebben voedsel nodig om goed te functioneren. Evenzo hebben wij gezelschap nodig om ons prettig te voelen.

Heb je ooit een laag gloeiende kolen bekeken? Wanneer je er één kooltje uit weghaalt, dooft de gloed van dat ene kooltje uit.  Maar wanneer je het kooltje teruglegt tussen de andere, gaat het weer gloeien! Als wij mensen alleen zijn, blijven wij evenmin lang „gloeien” of goed functioneren. De behoefte aan gezelschap is ons aangeboren.

Alleen, maar niet eenzaam

De essayist Henry David Thoreau schreef: „Ik heb nooit beter gezelschap gevonden dan geen gezelschap.” Ben je het daarmee eens? „Ja”, zegt Bill, die twintig is. „Ik houd van de natuur. Soms neem ik mijn bootje en ga ermee een meer op. Daar zit ik dan urenlang helemaal in mijn eentje. Ik krijg zo tijd om na te denken over wat ik met mijn leven aan het doen ben. Dat is heerlijk.” De 22-jarige Steven is het daarmee eens. „Ik woon in een groot gebouw met heel veel bewoners,” zegt hij, „en soms ga ik naar het dak, enkel om alleen te zijn. Ik kan dan wat nadenken en ik bid. Het is een verademing.”

Ja, indien momenten van alleenzijn goed gebruikt worden, kunnen ze ons een diepe voldoening geven. Ook Jezus kende zulke momenten: „Vroeg in de morgen, toen het nog donker was, stond [Jezus] op en ging naar buiten en begaf zich naar een eenzame plaats, waar hij ging bidden” (Markus 1:35). Bedenk dat Jehovah niet zei: ’Het is niet goed dat de mens voor een ogenblik alleen is.’ God zei dat het niet goed was dat de mens ’alleen bleef’ (Genesis 2:18-23). Het zijn dan ook langdurige periodes van afzondering die tot het gevoel van eenzaamheid kunnen leiden. De bijbel waarschuwt: „Wie zich afzondert, zal zijn eigen zelfzuchtige verlangen zoeken; tegen alle praktische wijsheid zal hij losbarsten.” — Spreuken 18:1.

Tijdelijke eenzaamheid

Soms wordt eenzaamheid ons opgelegd door omstandigheden die wij niet in de hand hebben, bijvoorbeeld doordat wij  van onze intieme vrienden gescheiden zijn omdat wij naar een andere plaats zijn verhuisd. Steven herinnert zich: „In mijn oude woonplaats had ik aan James een vriend die meer voor mij betekende dan een broer. Toen ik ging verhuizen, wist ik dat ik hem zou missen.” Steven pauzeert even, alsof hij het moment van vertrek opnieuw beleeft. „Toen ik aan boord van het vliegtuig moest gaan, was het of mijn keel werd toegesnoerd. Wij omhelsden elkaar en ik vertrok. Ik had het gevoel dat er iets kostbaars verloren was gegaan.”

Hoe redde Steven zich in zijn nieuwe omgeving? „Het was moeilijk”, zegt hij. „Thuis mochten mijn vrienden mij graag, maar hier gaven sommige knapen met wie ik werkte mij het gevoel dat ik nergens voor deugde. Ik weet nog dat ik naar de klok keek en vier uur terugrekende — dat was het tijdsverschil — en bedacht wat James en ik op dat moment gedaan zouden hebben. Ik voelde me eenzaam.”

Wanneer dingen niet zo gaan als wij graag willen, richten wij onze gedachten vaak op het verleden, toen wij betere tijden doormaakten. De bijbel zegt echter: „Zeg niet: ’Waarom is het geschied dat de vroegere dagen beter zijn gebleken dan deze?’” (Prediker 7:10) Vanwaar deze raad?

Eén reden is dat de omstandigheden kunnen verbeteren. Daarom spreken onderzoekers vaak van „tijdelijke eenzaamheid”. Steven kon zijn eenzaamheid dus overwinnen. Hoe? „Het was een hulp voor mij dat ik over mijn gevoelens kon spreken met iemand die om mij gaf. Je kunt niet in het  verleden blijven leven. Ik dwong mezelf andere mensen te ontmoeten en belangstelling voor hen te tonen. Het hielp; ik vond nieuwe vrienden.” En hoe stond het met James? ’Ik had mij vergist. De verhuizing maakte geen eind aan onze vriendschap. Een paar dagen geleden heb ik hem nog opgebeld. Wij praatten en praatten, wel een uur en een kwartier.’

Chronische eenzaamheid

Niettemin houdt de knagende pijn van eenzaamheid soms aan en schijnt er geen oplossing voor te zijn. Ronny, die op de middelbare school zit, vertelt: „Ik ga nu al acht jaar in deze wijk naar school, maar in al die tijd is het me nog nooit gelukt om ook maar één enkele vriend te maken! . . . Niemand weet hoe ik me voel en het kan ook niemand wat schelen. Soms heb ik het gevoel dat ik er gewoon niet meer tegen opgewassen ben!”

Veel tieners hebben net als Ronny te kampen met wat vaak chronische eenzaamheid genoemd wordt. Die is ernstiger dan tijdelijke eenzaamheid. In feite, zo zeggen onderzoekers, zijn de twee „net zo verschillend als een verkoudheid en een longontsteking”. Maar evenals een longontsteking genezen kan worden, kan ook chronische eenzaamheid worden overwonnen. De eerste stap is proberen de oorzaak te begrijpen (Spreuken 1:5). En de zestienjarige Rhonda geeft nauwkeurig aan waar het in de meeste gevallen van chronische eenzaamheid aan schort door te zeggen: „Ik denk dat ik me erg eenzaam voel omdat . . . nu, je kunt geen vrienden hebben  wanneer je negatief over jezelf denkt. En ik geloof dat ik niet zo erg met mezelf ingenomen ben.” — Lonely in America.

Rhonda’s eenzaamheid komt van binnen uit. Haar minderwaardigheidsgevoel vormt voor haar een belemmering om toenadering te zoeken en vrienden te maken. Een onderzoeker zegt: „Gedachten zoals ’ik ben onaantrekkelijk’, ’ik ben oninteressant’ of ’ik ben niets waard’, komen onder de chronisch eenzamen algemeen voor.” De sleutel tot het overwinnen van eenzaamheid kan derhalve in het aankweken van zelfrespect liggen. (Zie hoofdstuk 12.) Als je ontwikkelt wat de bijbel „de nieuwe persoonlijkheid” noemt, die door goedheid, ootmoedigheid van geest en zachtaardigheid wordt gekenmerkt, zal je zelfrespect beslist toenemen! — Kolossenzen 3:9-12.

Terwijl je leert meer om jezelf te geven, zullen anderen zich bovendien om je prettige eigenschappen tot je aangetrokken voelen. Maar net zoals je de volle kleurenpracht van een bloem pas kunt zien nadat ze zich heeft ontvouwd, kunnen anderen jouw eigenschappen pas volledig gaan waarderen wanneer je hun de gelegenheid geeft jou te leren kennen.

Het ijs breken

Volgens een onlangs verschenen publikatie van het Amerikaanse Nationale Instituut voor de Geestelijke Volksgezondheid luidt de beste raad voor iemand die eenzaam is: ’Stel belang in andere mensen.’ Dit advies stemt overeen met de bijbelse raad ’zich te verruimen’ en „medegevoel” of empathie te tonen (2 Korinthiërs 6:11-13; 1 Petrus 3:8). Het mist zijn uitwerking niet. Bezorgdheid tonen voor anderen leidt niet alleen je gedachten af van je eigen eenzaamheid, maar het motiveert anderen ook om belangstelling voor jou op te vatten.

 De negentienjarige Natalie besloot derhalve om meer te doen dan maar te zitten wachten tot iemand hallo zei. ’Ik moet net zo goed vriendelijk zijn’, zegt zij. ’Anders zullen de mensen denken dat ik verwaand ben.’ Begin dus met een glimlach. De ander zal misschien terugglimlachen.

Knoop vervolgens een gesprek aan. Lillian, die vijftien is, geeft toe: „Ik vond het doodeng om voor de eerste keer op onbekenden af te stappen. Ik was bang dat ze me niet zouden accepteren.” Hoe begint Lillian een gesprek? Zij zegt: „Ik stel eenvoudige vragen, zoals: ’Waar kom je vandaan?’ ’Ken je die en die?’ We hebben misschien een gemeenschappelijke kennis en al gauw zijn we in een gesprek gewikkeld.” Vriendelijke daden en een edelmoedige geest zullen je eveneens helpen kostbare vriendschappen op te bouwen. — Spreuken 11:25.

Bedenk ook dat je een vriend kunt hebben die je nooit in de steek zal laten. Jezus Christus zei tegen zijn discipelen: „Ik [ben] niet alleen, omdat de Vader met mij is” (Johannes 16:32). Jehovah kan ook jouw beste vriend worden. Leer zijn persoonlijkheid kennen door de bijbel te lezen en zijn schepping te observeren. Versterk je vriendschap met hem door gebed. Uiteindelijk is vriendschap met Jehovah God de beste remedie tegen eenzaamheid.

Mocht je je nog steeds van tijd tot tijd eenzaam voelen, wees dan gerust. Dat is volkomen normaal. Maar als buitengewone verlegenheid je er nu eens van weerhoudt vrienden te maken en met anderen om te gaan, wat dan?

Vragen ter bespreking

◻ Is alleenzijn per definitie vervelend? Heeft het voordelen alleen te zijn?

◻ Waarom is eenzaamheid meestal tijdelijk? Heb je bemerkt dat dit in jouw geval ook zo is?

◻ Wat is chronische eenzaamheid, en hoe kun je het bestrijden?

◻ Wat zijn enkele manieren om bij anderen ’het ijs te breken’? Wat is in jouw geval doeltreffend gebleken?

[Inzet op blz. 119]

Volgens het Amerikaanse Nationale Instituut voor de Geestelijke Volksgezondheid luidt de beste raad voor iemand die eenzaam is: ’Stel belang in andere mensen’

[Illustraties op blz. 116, 117]

Vrienden kunnen zelfs over grote afstanden met elkaar in contact blijven

[Illustratie op blz. 118]

Perioden van alleenzijn kunnen heel aangenaam zijn