Hoofdstuk 13

Waarom word ik zo depressief?

Melanie had altijd beantwoord aan haar moeders ideaal van een volmaakt kind — totdat zij zeventien werd. Toen trok zij zich terug uit schoolactiviteiten, ging niet meer naar feestjes en scheen er zelfs niets om te geven dat haar cijfers kelderden. Toen haar ouders haar vriendelijk vroegen wat er aan de hand was, rende zij weg met een „Laat me met rust! Er is niets!”

Mark was op zijn veertiende een impulsieve en vijandige knaap, opvliegend van aard. Op school was hij ongedurig, een bron van onrust in de klas. Als hij gefrustreerd of boos was, ging hij op een motorfiets over kale vlakten racen of schoot hij in volle vaart op zijn skateboard van steile hellingen af.

MELANIE en Mark leden beiden aan een vorm van dezelfde kwaal — depressiviteit. Dr. Donald McKnew van het Amerikaanse Nationale Instituut voor de Geestelijke Volksgezondheid zegt dat misschien wel 10 tot 15 procent van de schoolkinderen gemoedsstoornissen heeft. Een kleiner aantal lijdt aan ernstige depressiviteit.

Soms bestaat er een lichamelijke oorzaak voor het probleem. Sommige infectieziekten of ziekten van de endocriene klieren, de hormonale veranderingen in verband met de menstruatiecyclus, hypoglykemie, bepaalde medicijnen, blootstelling aan toxische metalen of chemicaliën, allergische reacties, een onevenwichtige voeding, bloedarmoede — al die dingen kunnen depressiviteit teweegbrengen.

Spanningen die aan depressiviteit ten grondslag liggen

De tienerjaren zijn echter zelf dikwijls de oorzaak van emotionele spanningen. Doordat een jongere nog niet beschikt over de ervaring van een volwassene om aan de  wisselvalligheden van het leven het hoofd te bieden, kan hij het gevoel hebben dat niemand om hem geeft en zou hij om vrij alledaagse zaken erg gedeprimeerd kunnen raken.

Het niet beantwoorden aan de verwachtingen van ouders, leraren of vrienden is nog een oorzaak van zwaarmoedigheid. Donald bijvoorbeeld had het gevoel dat hij op school een uitblinker moest zijn om zijn welonderlegde ouders tevreden te stellen. Toen dit niet lukte, raakte hij depressief en kreeg zelfmoordneigingen. „Ik heb nog nooit iets goed gedaan. Ik heb altijd iedereen teleurgesteld”, klaagde Donald.

Dat het gevoel een mislukkeling te zijn tot depressiviteit kan leiden, blijkt duidelijk uit het geval van Epafrodítus. In de eerste eeuw werd deze getrouwe christen speciaal uitgezonden om de gevangengezette apostel Paulus bij te staan. Eenmaal bij Paulus aangekomen, werd hij echter al heel snel ziek — en nu moest Paulus voor hem zorgen, in plaats van andersom! Je kunt je dan ook wel voorstellen waarom Epafrodítus zich zo’n mislukkeling voelde en „terneergeslagen” was. Kennelijk ging hij helemaal voorbij aan alle goede dingen die hij had gedaan voordat hij ziek werd. — Filippenzen 2:25-30.

Een gevoel van verlies

Francine Klagsbrun schreef in haar boek Too Young to Die — Youth and Suicide: „Aan vele depressies die een emotionele oorzaak hebben, ligt een diep gevoel van verlies ten grondslag, een verlies van iemand of iets waarvan men heel veel hield.” Dus ook het verlies van een ouder door overlijden of echtscheiding, het verlies van een baan of  carrière, of zelfs het verlies van iemands gezondheid kan een oorzaak van een depressie zijn.

Een heel verschrikkelijk gemis voor een jeugdig persoon is evenwel het gemis van liefde, het gevoel ongewenst en verwaarloosd te zijn. „Toen mijn moeder ons verliet, voelde ik mij verraden en alleen”, onthulde Marie, een jonge vrouw. „Het leek wel of mijn hele wereld plotseling ondersteboven was gegooid.”

Stel je dan ook eens de verwarring en pijn voor die sommige jongeren voelen wanneer zij geconfronteerd worden met problemen in het gezin, zoals echtscheiding, alcoholisme, incest, een man die zijn vrouw slaat, kindermishandeling of eenvoudig afgestoten worden door een ouder die volledig in beslag wordt genomen door zijn of haar eigen problemen. Hoe waar is de bijbelse spreuk: „Hebt gij u ontmoedigd betoond op de dag van benauwdheid? Uw kracht [met inbegrip van het vermogen om depressiviteit tegen te gaan] zal gering zijn”! (Spreuken 24:10) Het kan zelfs zijn dat een jongere ten onrechte zichzelf de schuld geeft van de problemen bij hem of haar thuis.

De symptomen herkennen

Er bestaan verschillende graden van depressiviteit. Een jongere kan tijdelijk aangeslagen zijn door een of andere schokkende gebeurtenis. Gewoonlijk verdwijnt die neerslachtigheid echter in een betrekkelijk korte tijd.

Als de gedeprimeerde stemming echter blijft en de jongere over het geheel genomen een negatieve instelling heeft, terwijl hij zich tevens onwaardig, angstig of boos voelt, dan kan zijn toestand overgaan in wat artsen een lichte chronische depressie noemen. Zoals uit de ervaringen van Mark en Melanie (die aan het begin van dit hoofdstuk werden genoemd) blijkt, kunnen de symptomen sterk variëren. De ene jongere heeft wellicht  aanvallen van angst. De andere kan voortdurend moe zijn, geen eetlust hebben, slecht slapen, gewicht verliezen of van een hele reeks dingen last hebben.

Sommige jonge mensen trachten hun depressiviteit te verbergen door eens flink de bloemetjes buiten te zetten: door zich van het ene feestje in het andere te storten, door veelvuldige seksuele contacten, vandalisme, zwaar drinken en dergelijke. „Ik weet eigenlijk niet waarom ik steeds moet uitgaan”, bekende een veertienjarige jongen. „Maar wat ik wel weet, is dat als ik alleen ben, ik besef hoe beroerd ik me voel.” Het is precies zoals de bijbel zegt: „Zelfs onder het lachen kan het hart smart hebben.” — Spreuken 14:13.

Wanneer het meer is dan wat zwaarmoedigheid

Als er aan een lichte chronische depressie niets gedaan wordt, kan ze zich ontwikkelen tot een ernstiger aandoening — een zware depressie. (Zie bladzijde 107.) „Ik had constant het idee dat ik van binnen ’dood’ was”, legde Marie, een slachtoffer van ernstige depressiviteit, uit. „Ik bestond nog wel, maar totaal zonder emoties. Ik had een gevoel van aanhoudende angst.” Bij ernstige depressiviteit drukt de sombere, droefgeestige stemming onophoudelijk op de persoon en dit kan maanden duren. Bijgevolg vormt deze soort van depressiviteit het meest voorkomende element in de zelfmoorden onder tieners — in veel landen thans beschouwd als een „verborgen epidemie”.

 Het hardnekkigste gevoel waarmee een zware depressie gepaard gaat — en ook het dodelijkste — is een diep gevoel van uitzichtloosheid. Professor John E. Mack schrijft over een veertienjarig meisje, Vivienne genaamd, dat een slachtoffer van ernstige depressiviteit was. Zo op het oog was zij echt een dametje met zorgzame ouders. Toch heeft zij zich, door wanhoop gedreven, opgehangen! Professor Mack schreef: „Viviennes onvermogen om te voorzien dat haar depressiviteit ooit nog eens zou ophouden, haar onwetendheid omtrent het feit dat zij mocht hopen op een uiteindelijke verlichting van haar pijn, is een belangrijk element in haar beslissing zich het leven te benemen.”

Degenen die aan een zware depressie lijden, hebben derhalve het gevoel dat zij nooit beter zullen worden, dat er geen toekomst bestaat. Een dergelijke uitzichtloosheid leidt volgens deskundigen vaak tot zelfmoordpogingen.

Zelfmoord is echter niet het antwoord. Marie, wier leven een complete nachtmerrie was geworden, bekende: „De gedachte aan zelfmoord is beslist bij me opgekomen. Maar ik besefte dat er zolang ik er geen eind aan maakte, altijd nog hoop was.” Er een eind aan maken, lost inderdaad niets op. Het ongelukkige is dat veel jonge mensen zich in hun wanhoop totaal geen beeld kunnen vormen van een alternatief of enige mogelijkheid van een goede afloop. Marie trachtte haar probleem derhalve weg te duwen door heroïne te gaan  spuiten. Ze zei: „Dat gaf me alle zelfvertrouwen van de wereld — totdat de drug uitgewerkt was.”

Neerslachtigheid tegengaan

Er zijn praktische manieren om gevoelens van depressiviteit tegen te gaan. „Sommige mensen worden depressief omdat zij honger hebben”, merkte dr. Nathan S. Kline, een Newyorkse specialist op het gebied van depressiviteit, op. „Iemand gebruikt bijvoorbeeld geen ontbijt en mist om de een of andere reden zijn lunch. Dan begint hij zich tegen een uur of drie af te vragen waarom hij zich niet goed voelt.”

Wat je eet, kan ook verschil uitmaken. Debbie, een jonge vrouw die door gevoelens van wanhoop geplaagd werd, gaf toe: „Ik besefte niet dat onverstandige eetgewoonten zo schadelijk waren voor mijn gemoedstoestand. Ik snoepte veel. Nu merk ik dat wanneer ik dat minder doe, ik me beter voel.” Nog meer stappen die helpen: Door een of andere vorm van lichaamsbeweging kan je humeur ook verbeteren. In sommige gevallen zou een medisch onderzoek op zijn plaats zijn, aangezien depressiviteit een symptoom kan zijn van een lichamelijke ziekte.

De strijd van de geest winnen

Dikwijls wordt depressiviteit veroorzaakt of verergert doordat je negatief over jezelf denkt. „Als je door een heleboel mensen afgekat bent,” klaagde de achttienjarige Evelyn, „ga je denken dat je geen knip voor de neus waard bent.”

 Denk eens na: Is het werkelijk aan anderen om je waarde als mens te beoordelen? De christelijke apostel Paulus werd ook bespot. Sommigen zeiden dat hij een zwakkeling en een slechte spreker was. Voelde Paulus zich daardoor waardeloos? Niet in het minst! Paulus wist dat het erom gaat aan Gods maatstaven te voldoen. Hij kon zich beroemen op wat hij met Gods hulp had bereikt — ongeacht wat anderen zeiden. Als ook jij jezelf herinnert aan het feit dat je een goede reputatie bij God geniet, zal je zwaarmoedige bui vaak verdwijnen. — 2 Korinthiërs 10:7, 10, 17, 18.

Maar als je nu gedeprimeerd bent wegens een zwakheid of wegens een zonde die je hebt begaan? „Al zouden uw zonden als scharlaken blijken te zijn,” zei God tot Israël, „ze zullen zo wit worden gemaakt als sneeuw” (Jesaja 1:18). Verlies nooit het mededogen en het geduld van onze hemelse Vader uit het oog (Psalm 103:8-14). Doe jij echter ook zelf je best om je probleem te overwinnen? Jij moet jouw deel doen als je je geest van schuldgevoelens wilt bevrijden. Zoals de spreuk zegt: „Wie [zijn overtredingen] belijdt en laat, zal barmhartigheid worden betoond.” — Spreuken 28:13.

Nog een manier om neerslachtigheid tegen te gaan, is je realistische doeleinden te stellen. Je hoeft in de klas niet nummer één te zijn om succesvol te zijn (Prediker 7:16-18). Aanvaard het feit dat teleurstellingen nu eenmaal bij het leven horen. Als je een teleurstelling te verwerken krijgt, denk dan niet: ’Het kan niemand wat schelen wat er met mij gebeurt en dat zal wel altijd zo blijven’, maar houd jezelf voor: ’Ik kom er wel weer overheen.’ En er is niets op tegen als je eens goed uithuilt.

Waardevolle prestaties schenken voldoening

„Wanhoop verdwijnt niet vanzelf”, zegt Daphne, die perioden van ontmoediging met succes te boven is gekomen. „Je moet anders gaan denken of je lichamelijk met iets bezig gaan houden. Je moet iets gaan doen.” Neem nu Linda, die terwijl zij hard bezig was om een sombere bui te overwinnen, zei: „Ik ben verwoed aan het naaien. Ik kan aan  mijn garderobe werken en mettertijd vergeet ik wat me dwars zit. Het helpt echt.” Dingen doen waar je goed in bent, kan je gevoel van eigenwaarde vergroten — iets wat bij depressiviteit meestal ver te zoeken is.

Het is ook nuttig iets te ondernemen wat je prettig vindt. Probeer eens te gaan winkelen om iets te kopen wat je leuk vindt, een spelletje te doen, je lievelingsrecept klaar te maken, in een boekenzaak rond te neuzen, uit eten te gaan, te lezen of zelfs een puzzel te maken, zoals de kruiswoordpuzzels die in het tijdschrift Ontwaakt! staan.

Debbie ontdekte dat zij over haar neerslachtige bui heen kwam als zij plannen maakte voor korte uitstapjes of zich dingetjes ten doel stelde. Een van de dingen echter waaraan zij de meeste steun had, was iets doen om anderen te helpen. „Ik ontmoette een jonge vrouw die erg depressief was en ik ging haar helpen de bijbel te bestuderen”, onthulde Debbie. „Die wekelijkse gesprekken gaven mij de gelegenheid haar te vertellen hoe zij over haar depressie heen kon komen. De bijbel gaf haar een ware hoop. En tegelijk hielp het mij.” Het is precies zoals Jezus zei: „Het is gelukkiger te geven dan te ontvangen.” — Handelingen 20:35.

Praat er met iemand over

„Angstige bezorgdheid in het hart van een man zal het neerbuigen, maar het goede woord verheugt het” (Spreuken 12:25). Een ’goed woord’ van iemand met begrip kan alle verschil van de wereld uitmaken. Niemand kan lezen wat er in je hart is; stort daarom je hart uit bij iemand in wie je vertrouwen stelt en die je kan helpen. „Een vriend laat altijd zijn genegenheid blijken, in tijd van nood toont hij zich als een broeder”, zegt Spreuken 17:17 (PC). „Als je het voor jezelf houdt, is het alsof je helemaal alleen een zware last draagt”, zei de 22-jarige Evan. „Maar als je er iemand deelgenoot  van maakt die in staat is je te helpen, wordt die last veel lichter.”

’Maar dat heb ik al geprobeerd’, zeg je misschien, ’en dat levert me alleen zo’n preek op van: kijk dan toch naar de fijne dingen in het leven.’ Waar kun je derhalve iemand vinden die niet alleen een begrijpend luisteraar maar ook een onbevooroordeeld raadgever zal zijn? — Spreuken 27:5, 6.

Hulp vinden

’Geef’ om te beginnen ’je hart’ aan je ouders (Spreuken 23:26). Zij kennen je beter dan wie ook en kunnen je dikwijls helpen als je hen daartoe in de gelegenheid stelt. Als zij zien dat het probleem ernstig is, kunnen zij er zelfs regelingen voor treffen dat je professionele hulp ontvangt. *

Leden van de christelijke gemeente zijn nog een bron van hulp. „In de loop der jaren had ik zo de schijn weten op te houden dat niemand echt wist hoe depressief ik was”, onthulde Marie. „Maar toen maakte ik een al wat oudere vrouw in de gemeente deelgenoot van mijn problemen. Zij had heel veel begrip! Ze had enkele van dezelfde ervaringen doorgemaakt die ik had gehad. Dit gaf mij het aanmoedigende besef dat ook anderen goed door dit soort dingen heen zijn gekomen.”

Nee, Marie zag haar depressiviteit niet onmiddellijk verdwijnen. Maar geleidelijk aan werd zij haar emoties de baas, omdat zij haar verhouding met God verdiepte. Ook jij kunt onder Jehovah’s ware aanbidders vrienden en „familieleden” vinden die oprecht in je welzijn geïnteresseerd zijn. — Markus 10:29, 30; Johannes 13:34, 35.

Kracht die het normale te boven gaat

De krachtigste hulp om droefgeestigheid te verdrijven, is echter wat de apostel Paulus beschreef als „de kracht die datgene wat normaal is te boven gaat”, welke van God  afkomstig is (2 Korinthiërs 4:7). Als je je op hem verlaat, kan hij je helpen de strijd tegen depressiviteit te winnen (Psalm 55:22). Door middel van zijn heilige geest schenkt hij kracht die je normale vermogens te boven gaat.

Deze vriendschap met God is beslist geruststellend. „Als ik droevig gestemd ben,” zei een jonge vrouw die Georgia heet, „bid ik veel. Ik weet dat Jehovah voor een uitweg zal zorgen, hoe groot het probleem dat ik heb ook mag zijn.” Daphne stemt daarmee in en voegt eraan toe: „Je kunt Jehovah alles vertellen. Je stort gewoon je hart uit en je weet dat, ook al begrijpt geen mens je, hij je wel begrijpt en om je geeft.”

Als je dus neerslachtig bent, bid dan tot God en zoek een wijs en begrijpend persoon aan wie je kunt vertellen hoe je je voelt. In de christelijke gemeente zul je „oudere mannen” vinden die bekwame raadgevers zijn (Jakobus 5:14, 15). Zij staan klaar om je te helpen je vriendschap met God te onderhouden. God begrijpt je namelijk en nodigt je uit al je bezorgdheid op hem te werpen, ’want hij zorgt voor je’ (1 Petrus 5:6, 7). Ja, de bijbel belooft: „De vrede van God, die alle gedachte te boven gaat, zal uw hart en uw geestelijke vermogens behoeden door bemiddeling van Christus Jezus.” — Filippenzen 4:7.

[Voetnoten]

Vragen ter bespreking

◻ Wat zijn enkele dingen waardoor een jongere gedeprimeerd kan raken? Heb jij je ooit gedeprimeerd gevoeld?

◻ Kun je de symptomen van een lichte chronische depressie onderscheiden?

◻ Weet je waaraan je een zware depressie kunt herkennen? Waarom is dat zo’n ernstige kwaal?

◻ Noem enkele manieren om neerslachtigheid tegen te gaan. Heeft een van deze suggesties jou wel eens geholpen?

◻ Waarom is het zo belangrijk je hart uit te storten wanneer je ernstig depressief bent?

[Inzet op blz. 106]

Zware depressiviteit vormt de meest voorkomende factor in de zelfmoorden onder tieners

[Inzet op blz. 112]

Een persoonlijke vriendschap met God kan je helpen aan een zware depressie het hoofd te bieden

 [Kader op blz. 107]

Zou het zware depressiviteit kunnen zijn?

Iedereen kan wel eens tijdelijk aan een of meer van de volgende symptomen lijden, zonder dat er iets ernstigs met hem aan de hand is. Als echter verscheidene symptomen aanhouden, of een ervan toch zo ernstig is dat je normale activiteiten erdoor verstoord worden, dan heb je wellicht (1) een fysieke kwaal en moet je je grondig laten onderzoeken door een arts, of (2) een ernstige mentale aandoening — zware depressiviteit.

Je hebt nergens plezier in. Activiteiten die je vroeger leuk vond, doen je niets. Je voelt je onwezenlijk, als in een mist, alsof je alles werktuiglijk doet.

Je voelt je volkomen onwaardig. Je hebt het gevoel dat jouw leven niets belangrijks kan bijdragen en volkomen nutteloos is. Misschien word je ook geplaagd door schuldgevoelens.

Drastische veranderingen in je gemoedstoestand. Als je vroeger open en extravert was, kun je nu teruggetrokken zijn, of omgekeerd. Wellicht huil je veel.

Totale uitzichtloosheid. Je hebt het gevoel dat alles verkeerd loopt, dat je er niets aan kunt veranderen en dat de situatie nooit beter zal worden.

Je zou liever dood zijn. De zielskwelling is zo groot dat je vaak het gevoel hebt dat je maar beter dood kunt zijn.

Geen concentratievermogen. Je herhaalt bepaalde gedachten keer op keer of je leest zonder de stof te kunnen vatten.

Verandering in eetgewoonten en stoelgang. Verlies van eetlust of juist te veel eten. Afwisselend constipatie en diarree.

Slaapgewoonten veranderen. Je slaapt slecht of uitzonderlijk veel. Je kunt vaak nachtmerries hebben.

Gevoelens van pijn. Hoofdpijn, krampen, en pijn in je buik en borst. Je kunt je zonder enige goede reden voortdurend moe voelen.

[Illustratie op blz. 108]

Een jongere kan zich neerslachtig gaan voelen omdat hij niet voldoet aan de verwachtingen van zijn ouders

[Illustratie op blz. 109]

Met anderen praten en je hart uitstorten, is een van de beste manieren om een zware depressie te verwerken

[Illustratie op blz. 110]

Dingen voor anderen doen is nog een manier om neerslachtigheid te overwinnen