Vaders — Waarom ze verdwijnen

„Ik kan me niet herinneren dat Pa en Ma ruzie maakten of onenigheid hadden. Alles wat ik weet is dat Pa er was, en toen op een dag — pats-boem! — was hij weg. Ik weet tot op vandaag niet waar mijn vader is. Ik weet wel dat ik niets voor hem voel.” — Bruce.

„Ik was het enige kind op school dat niet twee ouders had en niet in een huis woonde . . . Ik had altijd het gevoel dat ik opviel. Ik voelde me altijd heel anders dan al mijn leeftijdgenoten.” — Patricia.

DE CRISIS in verband met vaderloze gezinnen vindt haar oorsprong in de industriële revolutie. Toen fabrieksbanen de mannen van huis begonnen weg te lokken, begon de invloed van de vader in het gezin af te nemen; de moeders kregen een groter aandeel aan de opvoeding van de kinderen. * Toch bleven de meeste vaders bij hun gezin. In het midden van de jaren ’60 begon het echtscheidingscijfer in de Verenigde Staten echter opvallend te stijgen. Religieuze, economische en sociale barrières voor echtscheiding begonnen af te brokkelen. Aangespoord door het advies van zogenaamde deskundigen die beweerden dat een echtscheiding de kinderen niet alleen geen schade berokkende maar in werkelijkheid misschien wel goed voor hen was, kozen echtparen in recordaantallen voor een scheiding. Het boek Divided Families — What Happens to Children When Parents Part, door Frank F. Furstenberg jr. en Andrew J. Cherlin, zegt: „In België, Frankrijk en Zwitserland is het [echtscheidings]cijfer verdubbeld [sinds de jaren ’60], terwijl het in Canada, Engeland en Nederland verdrievoudigd is.”

Hoewel kinderen na een echtscheiding meestal bij hun moeder blijven, willen de meeste vertrekkende vaders een band met hun kinderen houden. Gezamenlijke uitoefening van het ouderlijk gezag is één populaire oplossing. Toch onderhouden de meeste gescheiden vaders verbazend weinig contact met hun kinderen. Eén onderzoek onthulde dat maar een op de zes kinderen zijn of haar gescheiden vader wekelijks ziet. Bijna de  helft van de kinderen had hun vader een heel jaar niet gezien!

Het falen van gezamenlijk ouderlijk gezag

Gezamenlijke uitoefening van het ouderlijk gezag vereist enorm veel samenwerking en vertrouwen van gescheiden paren — hoedanigheden die vaak schaars zijn. De onderzoekers Furstenberg en Cherlin zeggen het zo: „Een voorname reden waarom vaders geen contact meer met hun kinderen onderhouden, is dat zij niets meer met hun ex-vrouw te maken willen hebben. En veel vrouwen nemen dezelfde houding tegenover hun ex-man aan.”

Het is waar dat veel gescheiden vaders wel geregeld contact met hun kinderen hebben. Maar omdat zij niet meer bij het dagelijks leven van hun kinderen betrokken zijn, is het voor sommigen moeilijk zich als een vader te gedragen wanneer zij met hen samen zijn. Velen kiezen voor de rol van speelkameraad en besteden praktisch al de tijd dat zij bij elkaar zijn, aan amusement of winkelen. De veertienjarige Ari geeft de volgende beschrijving van zijn weekendbezoeken aan zijn vader: „Er is geen vast schema, geen ’Zorg dat je om half zes thuis bent’ en zo. Niets moet. Alles mag. En mijn vader koopt altijd cadeaus voor me.” — How It Feels When Parents Divorce, door Jill Krementz.

Een liefhebbende vader dient ’goede gaven aan zijn kinderen weten te geven’ (Mattheüs 7:11). Maar geschenken vormen geen vervanging voor noodzakelijke leiding en streng onderricht (Spreuken 3:12; 13:1). Wanneer men de ouderlijke rol verruilt voor die van speelkameraad of bezoeker, zal de vader-kindverhouding hoogstwaarschijnlijk achteruitgaan. Eén studie leidde tot de conclusie: „Echtscheiding kan de vader-kindverhouding blijvend kapotmaken.” — Journal of Marriage and the Family, mei 1994.

Gekwetst en boos omdat zij van het leven van hun kinderen afgesneden zijn — of misschien alleen maar koud en onverschillig — laten sommige mannen hun gezin in de steek en blijven in gebreke de noodzakelijke financiële ondersteuning te geven * (1 Timotheüs 5:8). „Er is echt niets aan mijn vader wat ik fijn vind”, zegt een verbitterde tienerjongen. „Hij kijkt niet naar ons om, geeft ons geen financiële ondersteuning of wat dan ook, en dat vind ik misselijk.”

Ongehuwde ouders

Recordaantallen onwettige geboorten hebben de grootste toename in vaderloze kinderen veroorzaakt. „Ongeveer een derde van alle geboorten in [de Verenigde Staten] is nu buitenechtelijk”, zegt het boek Fatherless America. Van de bij benadering 500.000 baby’s die jaarlijks geboren worden aan moeders tussen de vijftien en negentien jaar, is 78 procent een kind van ongehuwde tieners. Tienerzwangerschap is echter een mondiaal probleem. En programma’s die voorlichting geven over anticonceptie of op onthouding aandringen, hebben weinig verandering teweeggebracht in het seksuele gedrag van tieners.

Het boek Teenage Fathers, door Bryan E. Robinson, legt uit: „Op buitenechtelijke zwangerschap rust niet langer de schande en de vernedering die ze tijdens de jaren ’60 met zich meebracht,  wegens de versoepelde maatschappelijke houding ten aanzien van seks en voorechtelijke zwangerschap. . . . Ook wordt de jeugd van tegenwoordig via advertenties, muziek, films en televisie voortdurend gebombardeerd met seksualiteit. De Amerikaanse media vertellen adolescenten dat seks romantisch, opwindend en prikkelend is, zonder ooit de werkelijke consequenties te laten zien van impulsief en onverantwoordelijk seksueel gedrag.”

Veel jongeren schijnen in zalige onwetendheid te verkeren omtrent de gevolgen van ongeoorloofde seks. Kijk maar eens naar enkele van de opmerkingen die de schrijver Robinson hoorde: „’Zij leek me geen type [om zwanger te worden]’; ’Wij hadden maar één keer per week seks’; of ’Ik dacht niet dat je de eerste keer zwanger kon worden.’” Natuurlijk weten sommige jonge mannen maar al te goed dat seks zwangerschap tot gevolg kan hebben. Het boek Young Unwed Fathers merkt op: „Voor veel jongens [in de stadscentra] is seks een belangrijk symbool van plaatselijke sociale status; seksuele veroveringen worden evenzovele wapenfeiten. Veel meisjes bieden seks als beloning aan wanneer zij naar de attenties van een jonge man dingen.” In sommige groepen in de stadscentra worden jongens die nog geen baby hebben verwekt, soms zelfs geplaagd omdat zij nog „maagd” zijn!

Het beeld wordt nog somberder wanneer u de resultaten beschouwt van een in 1993 in Californië verricht onderzoek onder moeders in de schoolgaande leeftijd. Daaruit blijkt dat twee derde van de meisjes niet door vriendjes in de tienerleeftijd zwanger was geworden maar door mannen boven de twintig! Sommige studies geven zelfs te kennen dat veel ongehuwde tienermoeders feitelijk het slachtoffer zijn van seks met minderjarigen — of zelfs kindermisbruik. Een dergelijke wijdverbreide uitbuiting onthult hoe ziek en verdorven de hedendaagse maatschappij is geworden. — 2 Timotheüs 3:13.

Waarom jonge mannen weglopen

Tienerjongens die een kind verwekken nemen zelden voor lange tijd de verantwoordelijkheid voor hun nageslacht op zich. Eén jongen wiens vriendin zwanger werd, vertelde: „Ik zei haar gewoon: ’Het beste ermee. Ik zie je nog wel eens.’” Een artikel in Family Life Educator wijst er echter op dat „de meeste jonge vaders een sterk verlangen uiten om een hechte band met hun kinderen te hebben”. Volgens één onderzoek onder jonge ongehuwde vaders bezocht zeventig procent zijn kind eens per week. „Maar”, waarschuwt het artikel, „naarmate de kinderen ouder worden, neemt het aantal bezoeken af.”

Een zeventienjarige vader vatte samen waarom: „Als ik geweten had hoe moeilijk het zou zijn, had ik dit nooit laten gebeuren.” Weinig jongeren hebben de emotionele rijpheid of de ervaring om aan de eisen van het ouderschap te voldoen. En velen beschikken niet over de opleiding of de vakbekwaamheid om de kost te kunnen verdienen. In plaats van de vernedering van een mislukking onder ogen te zien, laten veel jonge mannen hun kinderen gewoon in de steek. „Mijn leven is een behoorlijke puinhoop”, gaf een jonge vader toe. Een ander klaagt: „Ik kan nauwelijks voor mezelf zorgen; ik weet niet wat ik zou doen als ik ook nog voor [mijn zoon] moest zorgen.”

Zure druiven

In bijbelse tijden hadden de joden een gezegde: „De ouders hebben zure druiven gegeten, maar de kinderen zitten met de zure smaak” (Ezechiël 18:2, Today’s English Version). God zei de joden dat het niet zo hoefde te zijn, dat in het verleden gemaakte fouten niet in de toekomst herhaald hoeven te worden (Ezechiël 18:3). Toch schijnen miljoenen kinderen in deze tijd met de wrange smaak te zitten van de „zure druiven” van hun ouders — zij dragen de gevolgen van de onvolwassenheid, de onverantwoordelijkheid en het mislukte huwelijk van hun ouders. De onderzoeken leveren zonder meer overweldigende bewijzen op dat kinderen die zonder vader opgroeien, aan een overvloed van fysieke en emotionele risico’s zijn blootgesteld. (Zie het kader op blz. 7.) Vooral verontrustend is het feit dat de erfenis van een vaderloos gezin vaak van de ene generatie op de andere wordt doorgegeven — een voortdurende cyclus van leed en ellende.

Zijn vaderloze gezinnen gedoemd te mislukken? Beslist niet. Het goede nieuws is zelfs dat de cyclus van vaderloze gezinnen doorbroken kan worden. In het volgende artikel zal besproken worden hoe dit mogelijk is.

[Voetnoten]

 [Kader/Illustratie op blz. 7]

DE RISICO’S VAN EEN VADERLOZE JEUGD

Zonder vader opgroeien houdt voor kinderen ernstige risico’s in. Hoewel het beschouwen van de volgende inlichtingen voor sommigen pijnlijk kan zijn, is een besef van de risico’s de eerste stap in het voorkomen of op zijn minst tot een minimum beperken van de schade. Bedenk ook dat statistische onderzoeken betrekking hebben op groepen en niet op individuen. Veel kinderen groeien in een vaderloos gezin op zonder ook maar één van deze problemen te ondervinden. Zoals het laatste artikel zal aantonen, kunnen ouderlijk ingrijpen en het toepassen van bijbelse beginselen er veel toe bijdragen deze potentiële problemen te verminderen. Bekijk dus eens enkele van de mogelijke risico’s waarmee een vaderloos kind te maken kan krijgen.

▪ Meer kans op seksueel misbruik

Onderzoek toont duidelijk aan dat vaderloosheid de kans op kindermisbruik vergroot. Uit één studie bleek dat op 52.000 gevallen van kindermisbruik „het bij 72 procent om kinderen ging in een gezin waar één of beide biologische ouders ontbraken”. Het boek Fatherless America stelt: „De stijgende kans op kindermisbruik in onze maatschappij is vooral terug te voeren op de toenemende afwezigheid van gehuwde vaders en de toenemende aanwezigheid van stiefvaders, vrienden en andere niet-verwante mannen of kortstondige relaties.”

▪ Toegenomen kans op vroegtijdige seksuele activiteit

Omdat er in een eenoudergezin waarschijnlijk minder ouderlijk toezicht is, hebben jongeren vaak meer gelegenheden om zich met immoreel gedrag in te laten. Minder ouderlijke opleiding kan ook een factor zijn. „Meisjes zonder vader in hun leven lopen twee en een half keer zoveel risico zwanger te worden”, zegt het Amerikaanse Ministerie van Volksgezondheid en Welzijnszorg.

▪ Armoede

Een onderzoek onder zwarte tienermeisjes in Zuid-Afrika leidde tot de conclusie dat armoede een veelvoorkomend gevolg van ongehuwd ouderschap is. „In ongeveer 50% van de gevallen”, zeggen de onderzoekers, „heeft de tiener weinig kans om op school terug te komen.” Veel ongehuwde moeders komen uiteindelijk in de prostitutie en de drugshandel terecht. De situatie in westerse landen is wellicht niet veel beter. In de Verenigde Staten „verkeerde [in 1995] tien procent van de kinderen in tweeoudergezinnen in armoede, vergeleken met vijftig procent in gezinnen met een vrouwelijk gezinshoofd”. — America’s Children: Key National Indicators of Well-Being 1997.

▪ Verwaarlozing

Gedwongen om voor zichzelf te zorgen, worden sommige alleenstaande ouders overweldigd door hun verantwoordelijkheden en zijn zij niet in staat voldoende tijd met hun kinderen door te brengen. Een gescheiden vrouw vertelt: „Ik werkte overdag en ging ’s avonds naar school — en was doodop. Ik heb de kinderen absoluut verwaarloosd.”

▪ Emotionele schade

In tegenstelling tot de bewering van sommige deskundigen dat kinderen zich snel herstellen na een echtscheiding, zijn onderzoekers zoals dr. Judith Wallerstein tot de bevinding gekomen dat een echtscheiding langdurige emotionele wonden toebrengt. „Ruim een derde van de jonge mannen en vrouwen tussen de 19 en 29 heeft tien jaar na de scheiding van hun ouders nog weinig of geen ambitie. Zij bewegen zich zonder vaste doeleinden . . . en met een gevoel van hulpeloosheid door het leven” (Second Chances, door dr. Judith Wallerstein en Sandra Blakeslee). Bij veel kinderen die een echtscheiding hadden meegemaakt, werden gebrek aan zelfrespect, depressiviteit, delinquent gedrag en aanhoudende woede waargenomen.

Het boek The Single-Parent Family zegt: „Uit talloze studies blijkt dat jongens die zijn grootgebracht zonder de aanwezigheid van een sterk mannelijk voorbeeld in hun leven, onzekerheid vertonen omtrent hun geslachtsidentiteit, weinig zelfrespect bezitten en in hun latere leven moeilijkheden hebben met het aangaan van een intieme relatie. De problemen die zich bij meisjes kunnen ontwikkelen door een leven zonder een mannelijk rolmodel doen zich gewoonlijk pas voor tijdens de adolescentie of later, en behelzen onder andere moeilijkheden met het aangaan van een succesvolle man-vrouwrelatie als volwassene.”