Een goedbewaard geheim

„Niemand zal in slavernij of horigheid gehouden worden. Slavernij en slavenhandel in iedere vorm zijn verboden.” — UNIVERSELE VERKLARING VAN DE RECHTEN VAN DE MENS.

DENK de eerstvolgende keer dat u suiker in uw koffie doet, eens aan Prevot, een Haïtiaan aan wie een goede baan in een ander land in het Caribisch gebied werd beloofd. In plaats daarvan werd hij voor acht dollar verkocht.

Prevot deelde het lot van duizenden tot slaaf gemaakte landgenoten van hem die gedwongen worden om zes of zeven maanden lang voor weinig of geen geld suikerriet te snijden. Deze gevangenen worden veel te krap en onder smerige omstandigheden gehuisvest. Nadat hun bezittingen zijn afgepakt, wordt hun een machete gegeven. Om eten te krijgen, moeten zij werken. Als zij proberen te ontsnappen, lopen zij de kans geslagen te worden.

Neem het geval eens van Lin-Lin, een meisje in Zuidoost-Azië. Zij was dertien jaar toen haar moeder stierf. Een bemiddelingsbureau kocht haar voor $480 van haar vader en beloofde haar een goede baan. De prijs die voor haar werd betaald, werd „een voorschot op haar loon” genoemd — een feilloze manier om haar voorgoed aan haar nieuwe eigenaars te binden. In plaats dat Lin-Lin een fatsoenlijke baan kreeg, werd zij naar een bordeel gebracht, waar klanten de eigenaar vier dollar per uur voor haar betalen. Lin-Lin is feitelijk een gevangene, want zij kan niet weg voordat haar schuld is afbetaald. Die bestaat uit wat zij de bordeeleigenaar kost, plus rente en andere uitgaven. Als Lin-Lin weigert aan de wensen van haar werkgever te voldoen, wordt zij wellicht geslagen of gemarteld. Erger nog, als zij probeert te ontsnappen, kan dit haar dood betekenen.

Vrijheid voor iedereen?

De meeste mensen denken dat slavernij niet meer bestaat. Inderdaad is slavernij na talloze verdragen, verklaringen en besluiten in de meeste landen officieel afgeschaft. Overal verklaart men nadrukkelijk slavernij te verafschuwen. Nationale wetten verbieden slavernij, en de afschaffing ervan is vastgelegd in internationale documenten — met name in artikel 4 van de in 1948 aangenomen Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, die hierboven werd geciteerd.

Toch is slavernij springlevend — ook al is dit voor sommigen een goedbewaard geheim. Van Phnom Penh tot Parijs, van Mumbai (Bombay) tot Brasília, worden miljoenen van onze medemensen — mannen, vrouwen en kinderen — gedwongen als slaven of in slaafse omstandigheden te leven en te werken. De in Londen gevestigde organisatie Anti-Slavery International, ’s werelds oudste monitor op het gebied van dwangarbeid, stelt het aantal mensen dat in slavernij verkeert op honderden miljoenen. Ja, er zijn nu misschien wel meer slaven in de wereld dan ooit tevoren!

Toegegeven, de vertrouwde beelden van ketens, zwepen en openbare verkopingen zijn niet typerend voor de hedendaagse slavernij. Dwangarbeid, uithuwelijking als slavin, schuldhorigheid, kinderarbeid en vaak prostitutie zijn slechts enkele van de bekendere hedendaagse vormen van slavernij. De slaven kunnen concubines zijn, kameeldrijvers, rietsnijders, tapijtknopers of wegenbouwers. De overgrote meerderheid wordt weliswaar niet op een openbare verkoping verhandeld, maar zij zijn echt niet beter af dan hun voorgangers waren. In sommige gevallen hebben zij een nog tragischer leven.

Wie worden slaven? Hoe worden zij slaven? Wat wordt er gedaan om hen te helpen? Is de totale afschaffing van slavernij in zicht?

 [Kader/Illustratie op blz. 4]

WAT IS HEDENDAAGSE SLAVERNIJ?

Dit is een vraag die zelfs de Verenigde Naties na jarenlange pogingen moeilijk kunnen beantwoorden. Eén definitie van slavernij is die welke geformuleerd werd door de in 1926 gehouden Slavery Convention, en die luidde: „Slavernij is de status of toestand van een persoon over wie één of alle bevoegdheden verbonden aan het eigendomsrecht worden uitgeoefend.” Toch kan de uitdrukking verschillend opgevat worden. Volgens de journaliste Barbara Crossette „is slavernij een aanduiding die wordt toegepast op laagbetaalde arbeidskrachten in de confectie- en sportkledingindustrie in het buitenland en in werkplaatsjes in Amerikaanse steden. De term wordt gebruikt ter veroordeling van de seksindustrie en van gevangeniswerk.”

Mike Dottridge, de directeur van Anti-Slavery International, gelooft dat „naarmate slavernij nieuwe vormen schijnt aan te nemen — of naarmate het woord op meer situaties wordt toegepast — het gevaar bestaat dat de betekenis ervan zal verwateren of zelfs afnemen”. Hij is van mening dat „slavernij gekenmerkt wordt door een element van zeggenschap of controle over het leven van een ander”. Slavernij betekent dwang en beperking van de bewegingsvrijheid — het feit dat „iemand niet vrij is om weg te gaan, om van werkgever te veranderen”.

A. M. Rosenthal schrijft in The New York Times: „De slaven leiden een slavenbestaan — moordend werk, verkrachting, honger, marteling, totale vernedering.” Hij zei verder: „Voor vijftig dollar koop je een slaaf, dus het maakt [de eigenaars] echt niet uit hoe lang de slaven het volhouden totdat hun lijk in de een of andere rivier wordt gegooid.”

[Verantwoording]

Ricardo Funari