Wie zijn in deze tijd slaven?

DENK alleen eens aan de aantallen. Men schat dat tussen de 200 en 250 miljoen kinderen onder de vijftien de meeste uren dat zij niet slapen, aan het werk zijn. Alleen al in 1995 en 1996 werden een kwart miljoen kinderen, soms nog maar zeven jaar, bij gewapende conflicten ingezet, en zo werden sommigen van hen oorlogsslaven. Het aantal vrouwen en kinderen dat jaarlijks als slaaf wordt verkocht, wordt op ruim een miljoen geschat.

Maar kille cijfers kunnen onmogelijk de wanhoop van deze mensen weergeven. In een Noord-Afrikaans land bijvoorbeeld had de schrijfster Elinor Burkett een ontmoeting met Fatma, een jonge vrouw die erin was geslaagd aan haar wrede meester te ontsnappen. Maar na met haar gesproken te hebben, besefte Burkett dat Fatma „in haar geest altijd een slavin zal blijven”. Kan Fatma zelfs maar dromen van een betere toekomst? „Zij kan nog geen dag vooruitdenken”, zegt Burkett. „De toekomst is een van de vele abstracte begrippen die zij niet kent.”

Ja, op dit moment zijn miljoenen van onze medemensen slaven zonder hoop. Waarom en hoe worden al deze mensen slaven? In wat voor vormen van slavernij komen zij terecht?

Handelaars in vlees

De in de Verenigde Staten circulerende reisgids zou het niet onverbloemder kunnen zeggen: „Seksreizen naar Thailand. Echte meisjes. Echte seks. Echt goedkoop. . . . Wist u dat u al voor $200 een maagdelijk meisje kunt kopen?” Wat de gids niet vertelde, is dat deze „maagden” waarschijnlijk ontvoerd zijn of onder dwang aan een bordeel zijn verkocht, waar zij gemiddeld zo’n tien tot twintig klanten per dag hebben. Als zij geen seksuele diensten verlenen, worden zij geslagen. Toen er op het eiland Phuket, een vakantieoord in het zuiden van Thailand, brand uitbrak in een bordeel, kwamen vijf prostituees in de vlammen om. Waarom? Omdat hun eigenaars hen aan hun bed hadden vastgeketend om te voorkomen dat zij uit hun slavernij zouden ontsnappen.

Waar komen deze jonge vrouwen vandaan? Naar verluidt  wordt deze sector van de seksindustrie gevoed door miljoenen meisjes en vrouwen van over de hele wereld die ontvoerd, onder druk gezet en als prostituee verkocht zijn. De internationale sekshandel floreert door een combinatie van armoede in ontwikkelingslanden, welvaart in rijke landen en wetten die internationale mensenhandel en contractarbeid door de vingers zien.

Vrouwenorganisaties in Zuidoost-Azië schatten dat er vanaf het midden van de jaren ’70 tot het begin van de jaren ’90 wereldwijd dertig miljoen vrouwen verkocht zijn. Handelaars in vlees speuren stations, arme dorpen en stadsstraten af op zoek naar jonge meisjes en vrouwen die kwetsbaar lijken. Gewoonlijk zijn de slachtoffers ongeschoold, ouderloos, verlaten of berooid. Zij krijgen valse beloften van werk, worden over de grens getransporteerd en vervolgens aan bordelen verkocht.

Sinds het uiteenvallen van het communistische blok in 1991 is er een geheel nieuwe populatie van verpauperde meisjes en vrouwen ontstaan. Deregulering, privatisering en een groeiende klassenongelijkheid hebben tot toenemende criminaliteit, armoede en werkloosheid geleid. Veel Russische en Oost-Europese vrouwen en meisjes zijn nu een winstgevend object geworden voor de internationale georganiseerde prostitutie. „Het is minder riskant in mensen te handelen dan in drugs te handelen”, zei Anita Gradin, voormalig Europees commissaris voor justitiële aangelegenheden.

Verloren kinderjaren

In een tapijtfabriekje in Azië werken kinderen die soms nog maar vijf jaar zijn, van vier uur ’s morgens tot elf uur ’s avonds zonder loon. In veel gevallen lopen werkende kinderen zoals zij ernstige gezondheidsrisico’s: onveilige machines, lange dagen in een slechtverlichte en slechtgeventileerde ruimte en blootstelling aan gevaarlijke chemicaliën die bij het productieproces worden gebruikt. *

Waarom zijn kinderen zo enorm gewild als  werkers? Omdat kinderarbeid goedkoop is en omdat kinderen van nature volgzaam zijn, gemakkelijk te disciplineren en te bang om te klagen. Hun kleine postuur en behendige vingers worden door gewetenloze werkgevers als nuttig bezien voor bepaalde soorten werk, zoals tapijten knopen. Vaak krijgen zulke kinderen werk terwijl hun ouders werkloos thuis zitten.

Wat hun ellende nog groter maakt, is dat kinderen die als huisslaaf werken, bijzonder kwetsbaar zijn voor seksueel misbruik en mishandeling. Veel kinderen worden ontvoerd, in afgelegen kampen vastgehouden en ’s nachts aan de ketting gelegd om ontsnappen te voorkomen. Overdag worden zij aan het werk gezet als wegenbouwers of steenhouwers.

Nog een manier waarop kinderjaren verloren gaan, is uithuwelijking als slavin. Anti-Slavery International vertelt een typerend geval: „Een twaalfjarig meisje krijgt te horen dat haar familie een huwelijk met een zestigjarige man voor haar heeft geregeld. Zij heeft zogenaamd het recht om te weigeren, maar in de praktijk heeft zij niet de mogelijkheid dat recht uit te oefenen en is zij zich er niet van bewust dat zij dat kan doen.”

Schuldslaven

Honderdduizenden arbeiders worden door hun werkgever in horigheid gehouden en zijn gebonden aan de plaats waar zij werken wegens leningen die hun of hun ouders verstrekt zijn. Traditioneel komt deze schuldhorigheid vooral voor in agrarische gebieden, waar arbeiders als boerenknecht of als landbouwer werken. In sommige gevallen worden schulden van de ene generatie op de andere doorgegeven, waardoor wordt gegarandeerd dat leden van een familie in permanente horigheid blijven. In andere gevallen verkopen werkgevers aan wie men geld schuldig is, de schuld aan een nieuwe werkgever. In extreme gevallen worden de schuldhorigen helemaal niet betaald voor het werk dat zij doen. Of zij worden in horigheid gehouden door betrekkelijk kleine voorschotten op hun loon, die eindeloos worden herhaald, zodat zij aan hun werkgever gebonden raken.

Rituele slavernij

Binti, uit West-Afrika, is twaalf jaar en is een van de duizenden meisjes die als trocosi dienen, wat in de Ewe-taal „slaven van de goden” betekent. Zij is gedwongen tot een leven van slavernij en boetedoening voor een misdaad die zij niet begaan heeft — de verkrachting die tot haar geboorte leidde! Momenteel zijn haar verantwoordelijkheden beperkt tot  huishoudelijk werk voor een plaatselijke fetisjpriester. Later zullen Binti’s taken worden uitgebreid tot het verlenen van seksuele diensten aan de priester, die haar eigenaar is. Vervolgens zal Binti wanneer zij de middelbare leeftijd heeft bereikt, vervangen worden — de priester zal dan andere aantrekkelijke meisjes zoeken om hem als trocosi te dienen.

Net als Binti worden duizenden slachtoffers van rituele slavernij door hun familie aangeboden om als feitelijke slaven te werken in een poging verzoening te doen voor een daad die als een zonde of als een overtreding van een heilig gebod wordt beschouwd. In verscheidene delen van de wereld worden meisjes of vrouwen verplicht om religieuze taken te verrichten en seksuele diensten te verlenen aan priesters of anderen — onder het voorwendsel dat die vrouwen met een godheid gehuwd zijn. In veel gevallen verrichten de vrouwen ook andere onbetaalde diensten. Zij zijn niet vrij om van woonplaats of werk te veranderen en blijven vaak jarenlang in dienstbaarheid.

Traditionele slavernij

Hoewel de meeste landen beweren slavernij wettelijk te hebben afgeschaft, steekt traditionele slavernij in sommige landen de laatste tijd opnieuw de kop op. Dit vindt gewoonlijk plaats in gebieden die verscheurd worden door onlusten of gewapende conflicten. „In de conflictgebieden is de wetshandhaving feitelijk opgeschort”, meldt Anti-Slavery International, „en kunnen soldaten of gewapende milities mensen dwingen onbetaald voor hen te werken . . . zonder bang te hoeven zijn voor vergelding; dergelijke praktijken zijn voornamelijk gerapporteerd in gebieden waar gewapende groepen die geen internationale erkenning hebben, de baas zijn.” Maar volgens dezelfde organisatie „zijn er ook recente meldingen geweest over regeringssoldaten die burgers dwingen als slaven te werken, buiten elk wettelijk raamwerk om. Er is ook gerapporteerd dat soldaten en milities zich met slavenhandel inlaten, doordat zij degenen die zij gevangen hebben genomen, verkopen om voor anderen te werken.”

Droevig genoeg wordt de mensheid nog steeds gekweld door de gesel van slavernij in vele vormen en vermommingen. Denk nog eens even aan de aantallen waar het om gaat — de miljoenen mensen over de hele wereld die een slavenleven leiden. Denk dan eens aan een of twee van de hedendaagse slaven wier verhaal u op deze bladzijden hebt gelezen — misschien aan Lin-Lin of aan Binti. Wilt u dat er een eind komt aan de misdaad van hedendaagse slavernij? Zal de afschaffing van de slavernij ooit werkelijkheid worden? Voordat dit kan gebeuren, moeten er radicale veranderingen plaatsvinden. Daarover kunt u in het volgende artikel lezen.

[Voetnoot]

[Kader/Illustratie op blz. 6]

WERKEN AAN OPLOSSINGEN

Verschillende officiële instanties, zoals het Kinderfonds van de Verenigde Naties en de Internationale Arbeidsorganisatie, beijveren zich om strategieën op te stellen en uit te voeren om de hedendaagse slavernij uit te bannen. Bovendien doen allerlei niet-gouvernementele organisaties, zoals Anti-Slavery International en Human Rights Watch, pogingen om het publiek meer bewust te maken van de hedendaagse slavernij en om de slachtoffers mondiger te maken. Sommige van deze organisaties streven naar de introductie van speciale labels die aangeven dat artikelen zonder slaven- of kinderarbeid geproduceerd zijn. Andere instanties vragen om wetgeving in landen waar „seksreizen” worden georganiseerd, zodat mensen die seks bedrijven met kinderen, bij terugkeer in hun eigen land gerechtelijk vervolgd kunnen worden. Sommige mensenrechtenactivisten zijn zelfs zover gegaan dat zij slavenhandelaars en -eigenaars grote sommen geld hebben betaald om zoveel mogelijk slaven vrij te kopen. Dit heeft tot enige discussie geleid, omdat zo’n handelwijze wellicht een lucratieve markt voor slaven creëert en hun prijs opdrijft.

[Illustratie op blz. 7]

Veel jonge meisjes worden tot een huwelijk gedwongen

[Verantwoording]

UNITED NATIONS/J.P. LAFFONT

[Illustratie op blz. 8]

Voedselrij voor schuldslaven

[Verantwoording]

Ricardo Funari

[Illustratie op blz. 8]

Soms worden jonge kinderen tot militaire dienst gedwongen

[Verantwoording]

UNITED NATIONS/J.P. LAFFONT