Hoe staat het in deze tijd met de moraal?

Op een ochtend in april 1999 werd de rust in het stadje Littleton in de buurt van Denver (Colorado, VS) wreed verstoord. Twee jongeren in zwarte regenjassen gingen de plaatselijke middelbare school binnen en begonnen op leerlingen en leraren te schieten. Zij brachten ook bommen tot ontploffing. Twaalf leerlingen en een leraar werden gedood, en er waren meer dan twintig gewonden. De daders maakten een eind aan het bloedbad door zichzelf te doden. Zij waren pas zeventien en achttien jaar en koesterden een intense haat jegens bepaalde groeperingen.

HELAAS is het bovengenoemde voorbeeld geen opzichzelfstaand incident. Kranten, radio en televisie melden soortgelijke voorvallen over de hele wereld. Volgens het Amerikaanse Nationale Bureau voor Onderwijsstatistiek werden er in 1997 op scholen in dat land zo’n 11.000  gewelddadige incidenten gemeld waar wapens bij te pas kwamen. In Hamburg (Duitsland) namen de meldingen van geweldpleging in 1997 met 10 procent toe, en 44 procent van de verdachten bestond uit jongeren onder de 21.

Corruptie komt onder politici en overheidsfunctionarissen algemeen voor. In 1998 onthulde een verslag door eurocommissaris Anita Gradin dat er in 1997 binnen de Europese Unie naar schatting voor 1,4 miljard dollar gefraudeerd was. Dat varieerde van het ongedaan laten maken van bekeuringen wegens fout parkeren tot het ten onrechte ontvangen van landbouw- en andere EU-subsidies. Men had het op grote schaal witwassen van geld en het smokkelen van wapens en drugs toegelaten, en EU-werknemers waren door criminele organisaties omgekocht om hun mond te houden. In 1999 trad de voltallige Europese Commissie af.

Het zijn echter niet alleen degenen in de hoogste kringen van de samenleving die bedrog plegen. Uit een verslag van de Europese Commissie over illegale arbeiders bleek dat wel zestien procent van het bruto nationaal product van de EU uit inkomsten bestaat van bedrijven die niet geregistreerd zijn en geen belasting betalen. In Rusland maken illegale inkomsten naar verluidt wel vijftig procent uit van het totaal. Verder zei de Vereniging van Erkende Fraude-inspecteurs in de Verenigde Staten dat Amerikaanse bedrijven jaarlijks ruim 400 miljard dollar verliezen doordat werknemers geld of eigendommen van hen stelen.

Het Internet wordt door veel pedofielen gebruikt om kinderen en minderjarigen tot illegale seksuele activiteiten te verlokken. De bezorgdheid over kinderporno op het Internet neemt toe, volgens een woordvoerder in Zweden van Save the Children. Deze organisatie kreeg in 1997 in Noorwegen 1883 tips over kinderporno-websites op het Internet. Het jaar daarop vloog het aantal tips omhoog naar bijna 5000. Veel van het materiaal wordt vervaardigd in landen waar regeringen of plaatselijke autoriteiten deze verachtelijke bezigheid niet onder controle kunnen houden.

Was het vroeger beter?

Veel mensen die met afschuw vervuld zijn over de droevige staat waarin de moraal in de huidige wereld verkeert, denken wellicht verlangend terug aan de gemeenschapszin die in de tijd van hun ouders of grootouders bestond. Misschien hebben zij gehoord dat de mensen toen een veel rustiger leven leidden en dat er in alle lagen van de samenleving veel waarde werd gehecht aan eerlijkheid en andere aspecten van moraliteit. Ouderen hebben wellicht gesproken over de tijd dat hardwerkende mensen elkaar hielpen, de gezinsbanden sterk waren en jongeren zich veilig en gesteund voelden op de boerderij of in de werkplaats van hun ouders.

Dit leidt tot de vragen: Hadden de mensen vroeger echt een betere moraal? Of wordt onze herinnering aan voorbije tijden alleen maar vervormd door een gevoel van nostalgie? Laten wij eens zien wat historici en andere sociale wetenschappers antwoorden.

[Kader op blz. 3]

Definitie van moraal

In deze artikelen heeft het woord „moraal” betrekking op beginselen van goed en kwaad in menselijke gedragingen. Hiertoe behoren eerlijkheid, waarheidsliefde en hoge gedragsmaatstaven in seksuele en andere aangelegenheden.