De dramatische geschiedenis van een „land van tegenstellingen”

DOOR ONTWAAKT!-CORRESPONDENT IN BRAZILIË

HET is wel eens het „land van tegenstellingen” genoemd — en terecht. Hoewel Brazilië een grotendeels equatoriaal land is, varieert het klimaat er van subtropisch in het zuiden tot tropisch in het Amazonegebied. Ook de geschiedenis van Brazilië wordt door contrasten gekenmerkt. Door de jaren heen zijn er in dit immense land — dat ruim 8,5 miljoen vierkante kilometer beslaat en een kustlijn van 7400 kilometer heeft — mensen uit heel wat culturen komen wonen.

De gastvrijheid was een van de eerste eigenschappen die de Portugezen opmerkten toen zij zo’n 500 jaar geleden in Brazilië voet aan wal zetten. In een schrijven uit 1500 aan de Portugese koning Emanuel I beschreef Pero Vaz de Caminha hoe de oorspronkelijke bewoners van Brazilië zich vrijelijk tussen hun Portugese bezoekers begaven en hen omhelsden. Maar wat kwamen de Portugezen in Brazilië doen?

Op 9 maart 1500 zeilde Pedro Álvares Cabral met een vloot uit Portugal weg. Zijn bedoeling was in Calicut (India) een handelspost op te zetten. Voordat Cabral echter op zijn bestemming aankwam, landde hij op de kust van wat nu de Braziliaanse staat Bahia is. De datum: 23 april 1500.

Sommige onderzoekers zeggen dat de Portugezen al van het bestaan van Brazilië af wisten en dat Cabral daar niet bij toeval belandde. * Hoe het ook zij, het leek erop dat het enige handelsartikel dat Brazilië te bieden had, brazielhout was, van een boom bekend om zijn karmozijnrode kleurstof. Hoewel dat duidelijk mogelijkheden bood, waren Indiase specerijen meer waard.

Brazilië werd voor tien jaar verpacht aan de Portugees Fernando de Noronha, die er brazielhout verzamelde en de Portugese kroon belasting betaalde. Maar andere Europese landen wilden ook hun  handel met de Nieuwe Wereld uitbreiden, en Noronha was niet bij machte de groeiende illegale handel door Franse, Engelse en Spaanse zeevaarders terug te dringen. Uit vrees Brazilië kwijt te raken, begonnen de Portugezen het in 1532 te koloniseren. Suiker werd het eerste lucratieve handelsartikel van Brazilië.

In de achttiende eeuw maakten de goud- en de diamantwinning een bloeiperiode door. Begin negentiende eeuw was in het Amazonegebied de productie van latex uit rubberbomen een belangrijke economische activiteit geworden. * Later speelde de koffieteelt een rol in de verstedelijking van Brazilië, en in de financiering van de aanleg van het spoorwegnet en van de modernisering van de havens van Santos en Rio de Janeiro. Tegen het einde van de negentiende eeuw werd de helft van alle koffie in de wereld in Brazilië geoogst en was São Paulo het belangrijkste economische centrum van Brazilië.

Helaas heeft ook slavernij een rol gespeeld in de geschiedenis van Brazilië. Aanvankelijk gebruikten de Portugese kolonisten de Indianen om brazielhout te kappen en te vervoeren. Later werden de Indianen aan het werk gezet op suikerrietplantages. Droevig genoeg liepen velen van hen Europese ziekten op en stierven eraan. Ter vervanging van deze werkers bracht Portugal slaven uit Afrika over.

In de loop der jaren werden miljoenen Afrikanen als slaven naar Brazilië gebracht, en zij brachten hun culturele en genetische erfgoed met zich. Die invloed is zichtbaar in volksmuziek zoals de samba en in capoeira (een vechtsport), en ook in voedsel zoals feijoada, dat van zwarte bonen met varkensvlees, worst en gedroogd vlees gemaakt wordt. De slavernij werd uiteindelijk in 1888 afgeschaft in Brazilië. Ongeveer 750.000 mensen — grotendeels plantagearbeiders — kregen hun vrijheid.

Sinds de negentiende eeuw zijn er miljoenen buitenlanders in Brazilië komen wonen, onder wie Duitsers, Italianen, Japanners, Polen en Spanjaarden naast mensen van Zwitserse en Syro-Libanese afkomst. Het is aangenaam wonen in Brazilië. Er is een weelde aan flora en fauna. Doorgaans blijft Brazilië gespaard voor natuurrampen. Er vinden geen oorlogen, aardbevingen, vulkaanuitbarstingen, cyclonen en vloedgolven plaats. Waarom zou u Brazilië dus niet eens wat beter leren kennen door er enkele bekende bezienswaardigheden te bezoeken? U zult er genieten van dezelfde gastvrijheid en hetzelfde natuurschoon waarvan 500 jaar geleden de Portugezen zo onder de indruk waren.

[Voetnoten]

[Kaart/Illustraties op blz. 16, 17]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

 AMAZONEGEBIED

STAAT BAHIA

Brasília

Rio de Janeiro

São Paulo

Santos

Iguaçúwatervallen

[Illustraties]

1. Pedro Álvares Cabral

2. Verdrag van Tordesillas (1494)

3. Koffiedragers

4. Iguaçúwatervallen, gezien van de Braziliaanse kant

5. Ipixuna-Indiaan

[Verantwoording]

Culver Pictures

Courtesy of Archivo General de Indias, Sevilla, Spain

From the book Brazil and the Brazilians, 1857

FOTO: MOURA

 [Illustraties op blz. 18]

1. Er zijn veel poema’s in Brazilië

2. Orchideeën in het Amazone-oerwoud

3. Klederdracht in Salvador (Bahia)

4. Een ara

5. Copacabana Beach (Rio de Janeiro). Brazilië heeft een prachtige kustlijn van ruim 7000 kilometer

[Verantwoording]

Courtesy São Paulo Zoo

[Illustratie op blz. 19]

Brasília — sinds 1960 de hoofdstad van Brazilië

[Illustratie op blz. 19]

São Paulo — het economische centrum van Brazilië

[Verantwoording]

FOTO: MOURA

[Illustratieverantwoording op blz. 16]

© 1996 Visual Language