Talen — Bruggen en muren in de communicatie

DOOR ONTWAAKT!-CORRESPONDENT IN MEXICO

„De geschiedenis kan ons nooit zo’n precies beeld geven van de wederwaardigheden van een volk, van hun sociale structuur en hun opvattingen en gevoelens, als een analyse van hun taal dat kan.” — MARTÍN ALONSO.

DOOR de hele geschiedenis heen heeft taal — de oorsprong, de verscheidenheid en het dynamische karakter ervan — geleerden gefascineerd. Hun fascinatie is zelfs bewaard gebleven, net als de meeste historische documenten, dankzij de taal zelf. Er bestaat geen twijfel over dat voor mensen taal het beste communicatiemiddel is.

Sommige taalkundigen schatten dat er momenteel in de hele wereld ongeveer 6000 of meer talen worden gesproken, plaatselijke dialecten niet meegerekend. Verreweg de meest gesproken taal is het Mandarijn-Chinees, dat door meer dan 800 miljoen mensen gesproken wordt. De daaropvolgende vier meest gesproken talen zijn, niet per se in deze volgorde, Engels, Spaans, Hindi en Bengaals.

Wat gebeurt er wanneer verschillende culturen en, uiteraard, de bijbehorende talen plotseling met elkaar in aanraking komen? Aan de andere kant, hoe wordt de taal van groepen beïnvloed door isolering? Laten we eens kijken hoe er bruggen — maar ook muren — in de communicatie worden gebouwd.

Pidgin, creools en lingua franca

Door kolonisatie en internationale handel en zelfs bij gevangenzetting in concentratiekampen voelden mensen de behoefte de communicatiekloof te overbruggen omdat er geen gemeenschappelijke taal was. Dus begonnen ze een gereduceerde, of vereenvoudigde, vorm van taal te gebruiken. Ze verwijderden de grammaticale ingewikkeldheden, gebruikten  minder woorden en beperkten die tot terreinen van gemeenschappelijk belang. Op deze manier werden pidgins, mengtalen, gecreëerd. Een pidgin, hoe gereduceerd het ook mag zijn, is een taal met een eigen taalkundig systeem. Maar als de noodzaak verdwijnt die tot het ontstaan ervan heeft geleid, kan het pidgin verdwijnen.

Wanneer een pidgin de voertaal van een volk wordt, worden er nieuwe woorden aan toegevoegd en wordt de grammatica gereorganiseerd. Zo wordt het dan een creooltaal. In tegenstelling tot pidgins zijn creooltalen een uitdrukking van de cultuur van een volk. Er worden nu tientallen pidgins en creooltalen — gebaseerd op Engels, Frans, Portugees, Swahili en andere talen — gesproken in de wereld. Sommige zijn zelfs belangrijke talen in een land geworden, zoals Tok Pisin in Papoea Nieuw-Guinea en Bislama in Vanuatu.

Nog een brug om communicatie te bevorderen is een lingua franca. Een lingua franca is een gemeenschappelijke taal die wordt gebruikt door groepen met verschillende moedertalen. In de Centraal-Afrikaanse Republiek bijvoorbeeld kunnen mensen die een verschillende plaatselijke taal spreken, met elkaar communiceren in het Sango. Onder diplomaten zijn Engels en Frans talen die als lingua franca worden gebruikt. Pidgins fungeren als lingua franca en creooltalen soms ook.

In verschillende streken van een land kunnen plaatselijke versies van de landstaal worden gebruikt, die dialecten worden genoemd. Hoe meer geïsoleerd de streek is, hoe groter de verschillen kunnen zijn. Na verloop van tijd gaan sommige dialecten zo veel van de  oorspronkelijke taal van het gebied verschillen dat ze een nieuwe taal worden. In sommige gevallen is het voor taalkundigen niet makkelijk te onderscheiden of iets een taal of een dialect is. En doordat talen voortdurend veranderen, sterven dialecten soms uit doordat ze in onbruik raken, en daarmee verdwijnt ook een stukje geschiedenis.

Taal is een gave van God (Exodus 4:11). Het fascinerende proces van verandering in taal laat zien hoe flexibel deze gave is. Van taal kunnen we ook leren dat geen enkele groep mensen superieur aan anderen is, want er bestaan geen inferieure talen. Net als met andere gaven van God, is taal in gelijke mate beschikbaar voor iedereen, ongeacht de cultuur of woonplaats. Vanaf het allereerste begin zijn de talen van alle volken volledig genoeg geweest om hun doel te dienen. Alle talen verdienen respect, ongeacht het aantal sprekers ervan.

Geschiedkundige en sociale factoren

In taal wordt de sociale aard van de mens weerspiegeld. Wanneer culturen dus met elkaar in aanraking komen — en dat gebeurt heel vaak — blijven de bewijzen van dat contact geslachtenlang behouden in de talen van die culturen.

Het Spaans bijvoorbeeld, dat als een gewijzigde versie van het Latijn wordt beschouwd, heeft veel woorden van Arabische oorsprong en getuigt zo van de achtste-eeuwse verovering door moslims van Spaans grondgebied. In het Spaans is ook de invloed merkbaar van het Grieks, Frans, Engels en andere talen. In het Spaans dat in Amerika gesproken wordt, zitten bovendien nog sporen van de oude bewoners van dat continent. Zo bevat het veel woorden uit het Nahuatl, de taal van de Azteken in Midden-Amerika.

Net als iemand door zijn moedertaal in verband wordt gebracht met een bepaald volk of zelfs met een streek, kan taalgebruik iemand identificeren met een groep, zoals een beroep, culturele en sportgroepen of zelfs criminele organisaties. Er komt eigenlijk geen eind aan de lijst. Taalkundigen noemen deze speciale variaties een jargon of slang of soms zelfs een dialect.

Wanneer er echter vijandigheden tussen volken en etnische of culturele groepen zijn, dient taal niet langer als brug. Taal kan dan een muur worden die de verdeeldheid onder mensen vergroot.

De toekomst van talen

Communicatie is een gecompliceerde zaak. Aan de ene kant bestaat tegenwoordig de neiging de muren die taal opwerpt te slechten, voornamelijk ter wille van de massamedia. Volgens de Encyclopædia Britannica spreekt nu een op de zeven personen Engels, hetzij als hoofdtaal of als een tweede taal. Het is dus de meest gebruikte lingua franca ter wereld. Het gebruik ervan heeft bredere communicatie en het uitwisselen van nuttige informatie mogelijk gemaakt.

Aan de andere kant hebben muren van taal bijgedragen tot verdeeldheid, haat en oorlog. The World Book Encyclopedia zegt: „Indien alle volken dezelfde taal spraken, . . . zou de goede wil tussen landen toenemen.” Voor een dergelijke goede wil zal natuurlijk een veel diepgaander verandering nodig zijn dan louter het gebruik van een lingua franca. Alleen de wijze Schepper van taal kan ervoor zorgen dat alle mensen één taal spreken.

De bijbel, Gods belangrijkste communicatiemiddel met mensen, laat duidelijk zien dat God binnenkort de huidige goddeloze samenleving zal verwijderen en zal vervangen door een regering die vanuit de hemel regeert — zijn koninkrijk (Daniël 2:44). Die regering zal de hele mensheid verenigen in een vredige, rechtvaardige nieuwe samenleving op aarde. — Mattheüs 6:9, 10; 2 Petrus 3:10-13.

Zelfs nu al verenigt een zuivere geestelijke taal — de waarheid over Jehovah God en zijn voornemens — miljoenen mensen uit alle talen, nationaliteiten en vroegere religies (Zefanja 3:9). Het lijkt dan ook logisch dat God in zijn nieuwe wereld de mensheid verder zal verenigen door alle volken één gemeenschappelijke taal te geven en zo het tegenovergestelde zal doen van wat hij bij Babel deed.

[Kader op blz. 12]

De oorsprong van talen

De alwijze Schepper, Jehovah God, heeft van taal gebruikgemaakt in de hemel, het rijk van de engelen (Job 1:6-12; 1 Korinthiërs 13:1). Toen hij mensen schiep, gaf hij hun een woordenschat en de mogelijkheid die uit te breiden. Er bestaan geen bewijzen van een of andere primitieve mensentaal die uit gegrom en gebrom bestond. Integendeel, neem eens wat de Encyclopædia Britannica uitlegt over het Sumerisch, de oudst bekende geschreven taal: „Het Sumerische werkwoord, met zijn . . . verschillende voor-, tussen- en achtervoegsels, geeft een heel gecompliceerd beeld.”

Rond de twintigste eeuw voor onze jaartelling deden mensen, in weerwil van Gods gebod om zich te verspreiden en ’de aarde te vullen’, een poging om de hele samenleving op de vlakten van Sinear, in Mesopotamië, te beheersen en begonnen de religieuze toren van Babel te bouwen. Taalverschillen ontstonden toen God hun gemeenschappelijke taal verwarde en daarmee hun gevaarlijke en schadelijke plannen verijdelde. — Genesis 1:28; 11:1-9.

Het bijbelverslag zegt niet dat alle talen van de oorspronkelijke taal afstammen. In Sinear introduceerde God veel nieuwe woordenschatten en gedachtepatronen, wat tot allerlei nieuwe talen leidde. Daarom zijn pogingen om een stamtaal te achterhalen waaruit alle andere talen zich ontwikkeld hebben, vergeefse moeite gebleken.

[Illustratie op blz. 12]

Bij Babel verwarde God de taal van opstandige mensen