Een blik op alternatieve therapieën

„Het op gang brengen van een professionele dialoog tussen artsen en alternatieve genezers is van cruciaal belang voor een betere gezondheidszorg voor die patiënten die een alternatieve therapie kiezen.”

DIE uitspraak stond in The Journal of the American Medical Association (JAMA), in de uitgave van 11 november 1998. Het artikel zei: „Deze noodzaak [van een dialoog] zal, zo is te verwachten, groeien met het toepassen van alternatieve therapieën, vooral omdat verzekeringsmaatschappijen deze therapieën in hun pakket opnemen.”

Steeds meer patiënten maken tegelijkertijd gebruik van alternatieve therapieën en conventionelere vormen van behandeling. Toch houden sommigen hun arts niet op de hoogte van wat ze doen. Daarom werd in Tufts University Health & Nutrition Letter van april 2000 de dringende raad gegeven: „U moet in uw eigen belang met uw arts samenwerken in plaats van het voor u te houden.” Het blad zei verder: „Of hij of zij uw benadering nu goedkeurt of niet, u zult er zeker  profijt van trekken wanneer u de informatie deelt.”

Dit werd gezegd vanwege mogelijke gezondheidsrisico’s wanneer bepaalde kruiden met conventionele therapieën worden gecombineerd. In het besef dat sommige van hun patiënten een alternatieve therapie kiezen, streven veel artsen ernaar zich er niet door hun eigen opvattingen over gezondheidszorg van te laten weerhouden om ten behoeve van de patiënt met alternatieve genezers samen te werken.

Om onze lezers een idee te geven van alternatieve therapieën waarvan nu in veel landen door steeds meer mensen gebruik wordt gemaakt, geven we van enkele ervan een korte beschrijving. Let wel: Ontwaakt! spreekt geen voorkeur uit voor een van deze therapieën of enige andere vorm van medische behandeling.

Geneeskrachtige kruiden

Deze middelen behoren misschien wel tot de gebruikelijkste vorm van alternatieve geneeskunde. Ondanks het feit dat er door de eeuwen heen in de geneeskunde gebruik is gemaakt van kruiden, zijn er slechts betrekkelijk weinig plantensoorten zorgvuldig door wetenschappers bestudeerd. Nog minder planten en hun extracten zijn zo grondig bestudeerd dat er informatie omtrent hun veiligheid en doeltreffendheid beschikbaar is. De meeste informatie over kruiden is gebaseerd op ervaring met het gebruik ervan in het verleden.

De laatste jaren zijn er echter enkele wetenschappelijke onderzoeken geweest die het nut van bepaalde kruiden hebben aangetoond bij het behandelen van aandoeningen als lichte depressiviteit, leeftijdsgebonden geheugenverlies en symptomen van goedaardige prostaatvergroting. Eén kruid dat is onderzocht is de zilverkaars, ook wel vrouwenwortel genoemd. De indianen kookten de wortel en gebruikten deze bij menstruatieproblemen en bevallingen. Volgens Harvard Women’s Health Watch van april 2000 blijkt uit recente onderzoeken dat een gestandaardiseerd Duits zilverkaarsextract dat in de handel is, effectief kan zijn „bij het verlichten van overgangssymptomen”.

De vraag naar dergelijke natuurgeneesmiddelen schijnt grotendeels te berusten op het idee dat ze veiliger zijn dan synthetische geneesmiddelen. Hoewel dit misschien vaak zo is, hebben sommige kruiden bijwerkingen, vooral als ze in combinatie met andere medicijnen worden gebruikt. Een populair kruid bijvoorbeeld dat wordt aanbevolen als een natuurlijk product tegen zwelling van de slijmvliezen en  om af te vallen, kan de bloeddruk verhogen en de hartslag versnellen.

Er zijn ook kruiden die de bloedingstijd van een patiënt verlengen. Als deze kruiden in combinatie met „bloedverdunnende” medicijnen worden gebruikt, kunnen ernstige problemen het gevolg zijn. Mensen die aan een chronische aandoening lijden, zoals diabetes of verhoogde bloeddruk, of mensen die andere medicijnen innemen, dienen voorzichtig te zijn met het gebruik van geneeskrachtige kruiden. — Zie bijgaand kader.

Nog een reden tot bezorgdheid in verband met geneeskrachtige kruiden is dat er bij de productie ervan geen constante kwaliteit gegarandeerd kan worden. De laatste jaren zijn er berichten geweest over producten waarin zware metalen en andere verontreinigende stoffen zijn aangetroffen. Bovendien bleken sommige kruidenproducten weinig of geen van de ingrediënten te bevatten die er volgens het etiket in moesten zitten. Deze voorbeelden beklemtonen de noodzaak om kruidenproducten, en ook andere gezondheidsmiddelen, te kopen bij een betrouwbare leverancier met een goede naam.

Voedingssupplementen

Voedingssupplementen, zoals vitaminen en mineralen, zijn naar men zegt een hulp bij het voorkomen en behandelen van een aantal  gezondheidsproblemen, waaronder bloedarmoede en osteoporose — en zelfs bij het voorkomen van sommige aangeboren afwijkingen. Door de overheid aanbevolen dagelijkse doses vitaminen en mineralen worden als betrekkelijk veilig en nuttig beschouwd.

Anderzijds kunnen zeer grote doses die worden aanbevolen ter behandeling van sommige ziekten gevaarlijk zijn voor de gezondheid. Ze kunnen misschien de opname of de werking van andere voedingsstoffen verstoren en kunnen ook ernstige bijwerkingen hebben. Deze mogelijkheid, en ook het gebrek aan deugdelijk bewijsmateriaal dat het gebruik van grote hoeveelheden vitaminen ondersteunt, dienen niet genegeerd te worden.

Homeopathie

Homeopathie werd in de achttiende eeuw ontwikkeld als een milder, gematigder soort behandeling dan die welke destijds algemeen gebruikelijk waren. Homeopathie is gebaseerd op het beginsel dat „het gelijke met het gelijkende genezen wordt”, en op de minimale-dosis-theorie. Homeopathische geneesmiddelen worden vervaardigd door een geneeskrachtige stof herhaaldelijk te verdunnen — soms zo vaak dat er zelfs niet één molecuul van het oorspronkelijke materiaal overblijft.

Toch bleken homeopathische geneesmiddelen, wanneer ze werden vergeleken met het gebruik van een placebo, enig effect te hebben bij het behandelen van aandoeningen zoals astma, allergieën, en diarree bij kinderen. Homeopathische producten worden als zeer veilig beschouwd omdat ze zo sterk verdund zijn. In een artikel in de JAMA van 4 maart 1998 werd opgemerkt: „Voor veel patiënten die met chronische problemen kampen waarvoor geen specifieke diagnose bestaat, kan homeopathie een belangrijke en nuttige mogelijkheid voor behandeling zijn. Indien binnen haar grenzen gebruikt, zou homeopathie de moderne geneeskunde kunnen aanvullen als ’een extra stuk gereedschap in de tas’.” In potentieel levensbedreigende noodsituaties kan het echter verstandiger zijn gebruik te maken van conventionelere medische behandelingen.

Chiropractie

Er zijn een aantal alternatieve therapieën waarbij gebruik wordt gemaakt van manipulatie van het lichaam. Chiropractie behoort tot de meest algemeen toegepaste alternatieve behandelingen, vooral in de Verenigde Staten. Ze is gebaseerd op de gedachte dat genezing kan worden bevorderd door kleine verschuivingen in de ruggengraat te corrigeren. Daarom zijn chiropractors gespecialiseerd in het manipuleren van de ruggengraat om de rugwervels van hun patiënten in de juiste stand terug te brengen.

De conventionele geneeskunde is niet altijd in staat verlichting te schenken van lagerugklachten. Anderzijds zeggen sommige patiënten die een chiropractische behandeling krijgen heel tevreden te zijn. Bewijsmateriaal dat het toepassen van chiropractische manipulatie voor andere klachten dan pijn ondersteunt, is schaars.

 Het is veelzeggend dat bij chiropractische manipulatie door een ervaren therapeut niet vaak bijwerkingen optreden. Tegelijkertijd moet iemand zich er niettemin van bewust zijn dat er bij manipulatie van de nek kans is op ernstige complicaties, waaronder een beroerte en verlamming. Om de kans op complicaties te verkleinen, bevelen sommige deskundigen aan dat iemand zich grondig laat onderzoeken om te zien of een specifiek type manipulatie voor hem veilig is.

Massage

De heilzame werking van massage wordt reeds lang in bijna alle culturen erkend. Zelfs in de bijbel wordt over de toepassing ervan gesproken (Esther 2:12). „Massagetechnieken spelen een belangrijke rol in de traditionele Chinese en Indische medische zorg”, werd in de British Medical Journal (BMJ) van 6 november 1999 opgemerkt. „De Europese massage werd in het begin van de negentiende eeuw gesystematiseerd door Per Henrik Ling, die heeft ontwikkeld wat nu als Zweedse massage bekendstaat.”

Massage ontspant volgens zeggen de spieren, verbetert de bloedsomloop en verwijdert gifstoffen die zich in de weefsels hebben opgehoopt. Artsen schrijven nu massage voor bij aandoeningen als rugpijn, hoofdpijn en spijsverteringsstoornissen. De meeste mensen die massage krijgen, zeggen dat ze zich er zo goed door gaan voelen. Volgens dr. Sandra McLanahan „houdt tachtig procent van de ziekten verband met stress, en massage vermindert stress”.

„Bij de meeste massagetechnieken is er weinig gevaar voor nadelige effecten”, meldde BMJ. „Contra-indicaties voor massage zijn grotendeels gebaseerd op het gezonde verstand (men zal bijvoorbeeld wrijving op verbrandingen of het masseren van ledematen met trombose van de dieper gelegen aderen vermijden) . . . Er bestaan geen aanwijzingen dat massage bij patiënten met kanker de kans op uitzaaiing vergroot.”

„Nu massage steeds algemener wordt, gaan de consumenten zich bekommeren om de kwalificaties van een massagetherapeut, en terecht”, zei E. Houston LeBrun, voormalig president van de Amerikaanse Vereniging voor Massagetherapie. BMJ adviseerde dat, om niet-professioneel optreden te vermijden, „patiënten zich ervan moeten vergewissen of een therapeut bij een erkende organisatie is ingeschreven”. Een vorig jaar verschenen rapport meldde dat het beroep massagetherapeut in 28 staten van de VS beschermd is.

Acupunctuur

Acupunctuur is een geneeswijze die in heel de wereld behoorlijk populair is geworden. Hoewel  de term „acupunctuur” verschillende technieken omvat, duidt ze meestal op het gebruik van fijne naalden die in bepaalde gebieden van het lichaam worden ingebracht om een therapeutische reactie teweeg te brengen. Uit onderzoek dat de afgelopen decennia is verricht, blijkt dat acupunctuur in sommige gevallen effect kan hebben doordat er chemische stoffen zoals endorfinen worden vrijgemaakt, die pijn en ontsteking kunnen helpen verlichten.

Uit sommige onderzoeken blijkt dat acupunctuur effectief kan zijn bij het behandelen van heel wat aandoeningen en dat het een veilig alternatief is voor anesthesie. De Wereldgezondheidsorganisatie erkent het gebruik van acupunctuur bij de behandeling van 104 aandoeningen. En een door het Amerikaanse Nationaal Gezondheidsinstituut gekozen commissie haalde bewijzen aan dat acupunctuur een aanvaardbare therapie is bij postoperatieve pijn, spierpijn en menstruatiekrampen, en bij misselijkheid en braken als gevolg van chemotherapie of zwangerschap.

Hoewel acupunctuur zelden ernstige bijwerkingen heeft, kunnen sommige mensen een pijnlijk, verdoofd of tintelend gevoel ervaren. Een goede sterilisatie van de naalden of het gebruik van wegwerpnaalden kan de kans op infectie minimaliseren. Veel acupuncturisten missen de noodzakelijke medische kundigheid om een juiste diagnose te stellen of andere, geschiktere therapieën aan te bevelen. Het zou niet verstandig zijn dit gebrek aan diagnostische kundigheid te negeren, vooral als er voor acupunctuur gekozen wordt om de symptomen van een chronische ziekte te helpen verlichten.

Er zijn talloze mogelijkheden

Het voorgaande is slechts een greep uit de vele therapieën die nu in sommige landen gewoonlijk alternatief worden genoemd. In de toekomst zullen enkele hiervan, en ook andere die hier niet zijn besproken, misschien als conventioneel worden beschouwd, zoals dat in sommige delen van de wereld al het geval is. Andere kunnen natuurlijk in onbruik of zelfs in diskrediet raken.

Helaas maken pijn en ziekte een groot deel uit van de ondervinding van de mens, zoals in de bijbel zo terecht wordt opgemerkt: „Wij weten dat de gehele schepping tot nu toe voortdurend te zamen zucht en te zamen pijn lijdt” (Romeinen 8:22). Het is alleen maar te verwachten dat mensen verlichting zoeken. Maar waartoe kunnen we ons wenden? Beschouw eens enkele waarnemingen die u wellicht kunnen helpen bij het kiezen van een medische behandeling.

[Kader/Illustratie op blz. 8]

Kruiden combineren met medicijnen — WAT ZIJN DE RISICO’S?

Het publiek is vaak gewaarschuwd tegen het innemen van bepaalde op recept verkrijgbare medicijnen in combinatie met elkaar of met alcoholische dranken. Schuilt er ook gevaar in het gebruiken van bepaalde kruiden samen met voorgeschreven medicijnen? Hoe vaak wordt dit gedaan?

Een artikel in The Journal of the American Medical Association sprak over „het gelijktijdige gebruik van medicijnen die op recept verkrijgbaar zijn en kruiden”. Er stond in: „Van de 44% van de volwassenen die zeiden dat ze geregeld voorgeschreven medicijnen gebruiken, meldde bijna 1 (18,4%) op de 5 dat ze gelijktijdig minstens 1 kruidenproduct, een hoge dosis vitamine, of beide gebruikten.” Het is belangrijk op de hoogte te zijn van de mogelijke gevaren daarvan.

Mensen die bepaalde kruidenproducten gebruiken, dienen ook voorzichtig te zijn wanneer ze een medische behandeling ondergaan waarbij verdoving nodig is. Dr. John Neeld, voorzitter van de Amerikaanse Vereniging van Anesthesiologen, legde uit: „Er zijn op persoonlijke ervaring berustende rapporten dat sommige populaire kruiden, waaronder ginseng en sint-janskruid, grote schommelingen van de bloeddruk kunnen veroorzaken. Dat zou tijdens een verdoving heel gevaarlijk kunnen zijn.”

Deze arts zei verder: „Andere, zoals ginkgo biloba, gember en moederkruid, kunnen de bloedstolling belemmeren, wat vooral gevaarlijk is bij epidurale anesthesie — als er sprake is van een bloeding nabij het ruggenmerg zou het verlamming kunnen veroorzaken. Sint-janskruid kan ook de uitwerking van sommige narcotica of anesthetica versterken.”

Het is beslist heel belangrijk op de hoogte te zijn van het mogelijke gevaar van het gebruik van bepaalde kruiden en medicijnen in combinatie met elkaar. Zwangere en zogende vrouwen dienen zich vooral bewust te zijn van de mogelijke schade die hun kind kan worden toegebracht door de combinatie van bepaalde kruiden en medicijnen. Patiënten worden daarom aangemoedigd om met hun arts of genezer te bespreken welke geneesmiddelen ze gebruiken, of het nu om alternatieve of andere middelen gaat.

[Illustraties op blz. 7]

Bepaalde kruiden zijn nuttig bij het behandelen van gezondheidsproblemen

Zilverkaars

Sint-janskruid

[Verantwoording]

© Bill Johnson/Visuals Unlimited

[Illustratie op blz. 7]

Om de beste resultaten te krijgen, moeten patiënten en artsen samenwerken