Verpleegkundigen — Waarom hebben we hen nodig?

„De verpleging is een van de moeilijkste beroepen. Mededogen kan de drijfveer zijn, maar kennis is in de praktijk het enige dat werkt.” — Mary Adelaide Nutting, 1925, de eerste hoogleraar verpleegkunde ter wereld.

IN HAAR simpelste vorm gaat de verpleging duizenden jaren terug — tot bijbelse tijden zelfs (1 Koningen 1:2-4). Door de geschiedenis heen hebben veel bijzondere vrouwen de zieken verpleegd. Neem bijvoorbeeld Elisabeth van Thüringen (1207–1231), dochter van koning Andreas II van Hongarije. Tijdens een hongersnood in 1226 organiseerde ze de uitdeling van voedsel. Daarna trof ze regelingen voor de bouw van ziekenhuizen, waar ze lepralijders verzorgde. Elisabeth was pas 24 jaar toen ze stierf en van dat korte leven had ze het grootste deel besteed aan de verzorging van zieken.

Het is onmogelijk over de geschiedenis van de verpleegkunde te spreken zonder Florence Nightingale te noemen. Met een groep van 38 verpleegsters reorganiseerde deze onverschrokken Engelse dame tijdens de Krimoorlog van 1853–1856 het legerhospitaal in Scutari, een stadsdeel van Constantinopel. Toen ze er aankwam, bedroeg het sterftecijfer bijna 60 procent; toen ze in 1856 vertrok, lag het onder de 2 procent. — Zie het kader op bladzijde 6.

Ook het Instituut van Protestantse Diaconessen in het Duitse Kaiserswerth, waar Nightingale enige tijd had doorgebracht voordat ze naar de Krim ging, is van grote invloed op de verpleging geweest. Mettertijd ontwikkelden zich andere bijzondere verpleegkundige groepen. Zo stichtte Agnes Karll in 1903 de Beroepsorganisatie van Duitse Ziekenverpleegsters.

Tegenwoordig vormen verpleegkundigen de grootste professionele groep in onze gezondheidszorg. De Wereldgezondheidsorganisatie bericht dat er momenteel ruim 9.000.000 verpleegkundigen en verloskundigen werken in 141 landen. En wat een uiterst belangrijk werk verrichten ze! In The Atlantic Monthly wordt  opgemerkt dat verpleegkundigen „een tapijt weven van zorg, kennis en vertrouwen dat van cruciaal belang is voor de overleving van patiënten”. We kunnen dus met recht ten aanzien van verpleegkundigen vragen: Wat zouden we zonder hen beginnen?

De rol van de verpleegkundige in het herstel

Een encyclopedie definieert verplegen als „het proces waardoor een patiënt door een verpleegkundige wordt geholpen van een ziekte of verwonding te genezen of weer zo onafhankelijk mogelijk te worden”.

Natuurlijk komt er veel kijken bij dat proces. Het is meer dan slechts het verrichten van routinehandelingen, zoals het controleren van de polsslag en de bloeddruk. De verpleegkundige speelt een wezenlijke rol in het herstel van de patiënt. Volgens The American Medical Association Encyclopedia of Medicine „houdt de verpleegkundige zich meer bezig met de algehele reactie van de patiënt op de kwaal dan met de kwaal zelf en wijdt hij of zij zich aan het bestrijden van lichamelijke pijn, het verlichten van mentaal lijden en, zo mogelijk, het voorkomen van complicaties”. Daarnaast biedt de verpleegkundige „begrijpende zorg, waarbij het geduldig luisteren naar zorgen en angsten hoort en het schenken van emotionele steun en troost”. En wanneer een patiënt op sterven ligt, aldus deze bron, is het de taak van de verpleegkundige „de patiënt te helpen de dood met zo min mogelijk smart en zo veel mogelijk waardigheid tegemoet te gaan”.

Veel verpleegkundigen gaan veel verder dan wat er van hen verlangd wordt. Ellen D. Baer bijvoorbeeld schreef over haar ervaringen in het Montefiore Medical Center in New York. Ze wilde niet haastig haar ochtendrondes doen met het chirurgisch team. „Ik wilde bij de patiënten blijven”, schrijft ze. „Ik wilde met hen aan hun ademhaling werken, hen helpen ambulant te zijn, hun verband goed verwisselen, hun vragen beantwoorden, dingen aan hen uitleggen en wat persoonlijk comfort bieden. Ik hield van de intimiteit van het contact en de band met patiënten.”

Ongetwijfeld kan iedereen die enige tijd als patiënt in een ziekenhuis heeft gelegen, zich een sympathieke verpleegkundige herinneren die zo’n zelfde geest van zelfopoffering bezat. Maar wat is er nodig om een bekwame verpleegkundige te worden?

[Illustratie op blz. 3]

Florence Nightingale

[Verantwoording]

Courtesy National Library of Medicine