Hebt u rusteloze benen?

HET is nacht. U ligt behaaglijk en ontspannen in bed. En dan begint het — dat kriebelende gevoel in uw benen. U kunt het niet negeren. Opstaan en bewegen is de enige manier om verlichting te krijgen. Lopen helpt, maar wanneer u weer gaat liggen, komt het gevoel terug. U wilt slapen maar dat lukt niet. Als dit klinkt als iets wat u ook ervaart, bent u niet de enige. Misschien wel vijftien procent van de bevolking van de Verenigde Staten leeft met deze kwaal.

Hoewel veel artsen tegenwoordig geen juiste diagnose stellen of deze aandoening niet goed behandelen, is ze niet nieuw. In 1685 schreef een arts over mensen die nadat ze naar bed waren gegaan „zulk een grote onrust” in hun armen en benen voelden dat ze „niet meer konden slapen, als bevonden zij zich in een plaats van de allergrootste pijniging”.

Een deel van het probleem bij het herkennen van deze kwaal is dat er geen laboratoriumtest bestaat die kan bepalen of een persoon eraan lijdt. De diagnose wordt gesteld aan de hand van de symptomen die ze teweegbrengt. Een arts die ermee op de hoogte is, vraagt misschien: ’Hebt u het kriebelende gevoel in één been of in beide benen? Voelt u het wel eens in uw armen? Verdwijnt het vervelende gevoel als u opstaat en gaat lopen, een bad neemt of uw benen masseert? Treedt het onaangename gevoel soms op als u langere tijd moet zitten, zoals in een auto of in een vliegtuig? Hebt u er ’s nachts het meeste last van? Zijn er in uw familie meer mensen met hetzelfde probleem? Zegt uw partner dat uw benen soms schokken terwijl u slaapt?’ Als uw antwoord op enkele van deze vragen ja luidt, kan de arts tot de slotsom komen dat u last hebt van rusteloze benen, oftewel het ’restless legs syndrome’ (RLS).

Degenen die eraan lijden

Bij sommigen is RLS een onschuldige aandoening met symptomen die af en toe optreden. Bij anderen is het veel ernstiger en veroorzaakt het chronische slapeloosheid die leidt tot een vermoeidheid overdag waardoor het leven van alledag behoorlijk wordt verstoord. Een slachtoffer zei: „Het voelt alsof er wormen in mijn benen kruipen en krioelen. Ik moet mijn benen bewegen om het gevoel kwijt te raken.”

 RLS treft zowel mannen als vrouwen en komt het meest en in ernstiger mate voor bij ouderen. Meestal wordt de aandoening vastgesteld bij mensen van in de vijftig, hoewel de symptomen zich vaak tientallen jaren eerder voordoen. Soms kunnen symptomen worden teruggevoerd tot de kinderjaren. Maar vaak wordt RLS bij kinderen niet opgemerkt. Omdat ze niet stil kunnen zitten en voortdurend zitten te wiebelen, worden jonge mensen met RLS regelmatig bestempeld als „hyperactief”.

Hoewel deskundigen erkennen dat RLS een neurologische stoornis is, is de oorzaak ervan moeilijk aan te wijzen. Bij de meeste mensen die eraan lijden, staat de oorzaak niet vast. RLS is echter met zekere factoren in verband gebracht. RLS komt bijvoorbeeld vaak in bepaalde families voor, waarbij het genetisch van ouders op hun kinderen wordt doorgegeven. Sommige zwangere vrouwen kampen vooral in de laatste maanden van hun zwangerschap met RLS-symptomen. Na de bevalling verdwijnt de kwaal gewoonlijk weer. Soms wordt de rusteloosheid in de benen teweeggebracht door medische stoornissen, zoals een laag ijzergehalte of een tekort aan bepaalde vitaminen. Ook chronische ziekte kan de oorzaak zijn van RLS-symptomen — in het bijzonder een gestoorde nierfunctie, diabetes, reumatoïde artritis en perifere neuropathie, aantasting van de zenuwen in de handen en de voeten.

De speurtocht naar verlichting

Helaas bestaat er geen geneesmiddel voor RLS, en vaak verergeren de symptomen met de jaren. Maar het is positief om te horen dat RLS doeltreffend behandeld kan worden, vaak zonder medicijnen. Er bestaat niet zoiets als dé oplossing; wat bij de een werkt, werkt misschien niet bij de ander. Degenen die eraan lijden, moeten erachter zien te komen welke gewoonten, activiteiten of medicijnen de symptomen óf verergeren óf verbeteren.

Een eerste stap bij de behandeling is uitmaken of er een te verhelpen medische toestand is die RLS-symptomen veroorzaakt. Voor mensen die een ijzer- of een vitaminetekort hebben, kunnen voedingssupplementen als ijzer of vitamine B₁₂ alles zijn wat nodig is om de RLS-symptomen te verlichten. Het nemen van te veel vitaminen en mineralen kan echter iemands gezondheid in gevaar brengen. Daarom moet bij de beslissing of iemand ijzer- of vitaminesupplementen moet nemen een arts worden betrokken.

Bij sommige mensen worden de RLS-symptomen verergerd door cafeïne. Koffie, thee, chocola en veel frisdranken bevatten cafeïne. Het beperken of achterwege laten van de cafeïneconsumptie kan helpen om de RLS-symptomen te doen afnemen of verdwijnen. Gewoonlijk zal ook alcoholgebruik de hevigheid of de duur van de symptomen doen toenemen. Sommigen vinden verlichting door minder of helemaal geen alcohol meer te gebruiken.

Met RLS leven

Als u RLS hebt, kunnen veranderingen in uw levensstijl u helpen. Omdat vermoeidheid en slaperigheid de symptomen vaak erger maken, kan het heel nuttig zijn een consequente slaaproutine aan te houden. Het beste is om indien mogelijk, een slaapruimte te hebben die rustig, koel en behaaglijk is. Elke avond op dezelfde tijd naar bed gaan en elke ochtend op dezelfde tijd opstaan, helpt ook.

Geregelde lichaamsbeweging zal ertoe bijdragen dat u een goede nachtrust krijgt. Maar intensieve lichaamsbeweging binnen zes uur voordat u naar bed gaat, kan een tegengestelde uitwerking hebben. Sommigen die aan RLS lijden, bemerken dat enige lichaamsbeweging onmiddellijk voordat ze naar bed gaan hen helpt te slapen. Experimenteer met diverse oefeningen om erachter te komen wat het beste voor u is.

Vecht niet tegen de behoefte om te bewegen. Als u probeert beweging te onderdrukken, zullen de symptomen gewoonlijk erger worden. Vaak is de beste oplossing op te staan en rond te lopen. Sommigen merken dat lopen, strekken, een warm of koud bad nemen of het masseren van hun benen een mate van verlichting schenkt. Als u lang moet zitten, zoals wanneer u op reis bent, kan het helpen als u uw geest actief bezighoudt met lezen.

Hoe staat het met medicijnen? The Restless Legs Syndrome Foundation, gevestigd in Raleigh (North Carolina, VS), zegt dat „het nodig kan worden te beginnen met een behandeling met farmacologische” medicijnen. Omdat er niet één enkel medicijn is dat effectief is bij iedereen die aan RLS lijdt, moet uw arts misschien dat ene middel vinden dat bij u het beste werkt. Sommigen merken dat een combinatie van medicijnen het meest effectief is. Soms verliest een medicijn dat een tijdje werkt zijn werkzaamheid. Omdat het gebruik van geneesmiddelen, en vooral combinaties van geneesmiddelen, gezondheidsrisico’s met zich brengt, is het belangrijk u nauwgezet aan de richtlijnen van uw arts te houden om te bepalen wat bij u het beste werkt.