Het mysterie van Nan Madol

Wie hebben dit ’Venetië van de Zuidzee’ gebouwd? Hoe hebben ze dat klaargespeeld? Waarom hebben ze het verlaten?

HOUDT u van een spannend mysterie, gekruid met wat avontuur? Kom dan eens mee voor een bezichtiging van de ruïnes van Nan Madol, een eeuwenoud raadsel dat vele bezoekers versteld heeft doen staan.

Nan Madol is een intrigerend doolhof van kunstmatige eilandjes en kanalen die zo’n duizend jaar geleden zijn aangelegd op een ondiep rif aan de rand van het Micronesische eiland Pohnpei. * Als we komen aanvaren, worden de ruïnes door mangroven en dichte tropische begroeiing aan het zicht onttrokken. Terwijl onze boot langzaam een bocht omgaat, krijgen we plotseling deze triomfen van bouwkunde in het oog.

Eerst zien we imposante muren, waarvan enkele wel zo lang zijn als een huizenblok. Die grote muren, naar de hoeken toe iets oplopend, werden gebouwd van enorme basaltzuilen die kruiselings werden opgestapeld.

De naam Nan Madol betekent „Plaatsen ertussenin” en dat is een goede beschrijving van het netwerk van kunstmatig aangelegde kanalen  dat de eilanden omgeeft. In de negentiende eeuw waren het waarschijnlijk Europese zeelieden die als eerste buitenstaanders op Nan Madol stuitten. Ze waren bij de aanblik zo met ontzag vervuld dat ze dit voormalige politieke en religieuze centrum het Venetië van de Zuidzee noemden. Maar die zeelieden hebben Nan Madol nooit in zijn volle glorie gezien, want ongeveer een eeuw voordat ze er arriveerden, was het om mysterieuze redenen verlaten.

Onze twee gidsen vertelden ons dat Nan Madol ongeveer 0,8 vierkante kilometer beslaat. Elk van de 92 kleine eilandjes, zo legden ze uit, diende een bepaald doel. Enkele werden gebruikt als woongebied. Andere waren bestemd voor zaken als voedselbereiding, het bouwen van kano’s en ceremoniële dansen. Hoewel de eilandjes in uiteenlopende vormen en afmetingen werden gebouwd, waren ze meestal rechthoekig en ongeveer zo groot als een voetbalveld. De meeste eilandjes zijn overwoekerd door plantengroei, maar wat nog bekeken kan worden, is fascinerend.

Het fort van koningen

De beste plek om zich te verdiepen in het mysterie van Nan Madol is het indrukwekkende fort Nan Douwas. Hoewel het mogelijk is om door het zeewater te waden om deze ruïnes te verkennen, is het beter om er met een bootje naartoe te gaan. Nan Madol werd ontworpen voor verkeer over water en zijn kanalen zijn zo breed als vierbaanssnelwegen. Ze zijn ook nogal ondiep. Als het vloed is, staat het water niet hoger dan een meter, hetgeen Nan Madol in de voorbijgegane eeuwen ongetwijfeld tegen binnendringende schepen heeft beschermd. Onze gidsen manoeuvreerden behoedzaam door het vaarwater om te vermijden dat de schroef van de boot schade opliep van de koraalbodem.

Eenmaal aangemeerd bij Nan Douwas, stapten we op de treden die rechtstreeks het oude heiligdom binnenleiden. Deze imposante entree bracht ons langs muren van drie tot vier meter dik en acht tot negen meter hoog. Die robuuste torens hebben tropische orkanen doorstaan en zelfs tyfoons.

Binnen de gigantische muren troffen we een grote binnenplaats aan met een stenen grafkelder. Deze belangrijke plaats is het koninklijke mortuarium, waar men ooit om koningen rouwde. Toen we wat nauwkeuriger keken, zagen we iets wat leek op een ondergrondse gang. Onze gidsen spoorden ons aan om ons door de nauwe opening in de stenen te wringen en even later zaten we ineengedoken in een klein, donker, ondergronds vertrek. „U bevindt u in de gevangenis”, legde een van de gidsen uit. „Hier werden de gevangenen van Nan Madol vastgehouden.” We stelden ons voor hoe een gevangene zich moet hebben gevoeld als de „deur” van de gevangenis, een steen van twee ton, werd gesloten en we waren blij dat we weer naar buiten konden.

Ongebruikelijke bouwstenen

De wandeling te midden van de ruïnes van Nan Madol heeft ons ervan doordrongen hoeveel inspanningen de bouw ervan moet hebben gekost. De fundering voor de eilandjes is koraalpuin. Er moesten zware stapels van lange basaltzuilen op kunnen rusten. De zuilen zien er zo indrukwekkend uit dat ooit is gedacht dat ze met de hand waren gevormd. Later kwam men erachter dat ze van nature de vorm van een prisma hebben, elk met tussen de vijf en acht zijden.

 Er moesten duizenden megalithische zuilen — enkele met een lengte van wel vijf meter en een gewicht van meer dan vijf ton — aangevoerd worden. Een van de fundament-hoekstenen weegt naar schatting vijftig ton! Een vlot, waarop men in ondiep water is aangewezen, zou onder zo’n gewicht zinken, en daarom dringt zich bij ons de vraag op: ’Hoe werden deze enorme rotsblokken naar Nan Madol vervoerd en daarna op hun plaats getild?’ En de dichtstbijzijnde vindplaats van basalt ligt kilometers verderop — bijna aan de andere kant van het eiland Pohnpei!

Door de jaren heen heeft het mysterie van Nan Madol tot enkele fantasierijke legenden geleid. Volgens één legende waren er eeuwen geleden twee broers aan wie de goden magische krachten hadden verleend om zware stenen naar de bouwplek te laten „vliegen”. Volgens een andere legende werd Pohnpei ooit bewoond door een hoogontwikkelde gemeenschap die het geheim kende van het beheersen van geluidsgolven, waardoor ze de enorme stenen naar hun plaats konden laten zweven.

Onze gidsen gaven ons een geloofwaardiger verklaring — dat er voor de bouw van Nan Madol een enorm aantal menselijke arbeidskrachten is ingezet en dat het eeuwen heeft geduurd voordat het werk was voltooid. De basaltblokken werden hoogstwaarschijnlijk met puur fysieke kracht op hun plek gehesen waarbij schuin oplopende palmboomstammen als steun werden gebruikt. Maar nog steeds zitten we met de vraag: „Hoe werden de zware stenen naar Nan Madol getransporteerd?”

Zal het mysterie worden opgelost?

Niemand kan precies zeggen hoe Nan Madol werd gebouwd of, misschien zelfs nog intrigerender, waarom het werd verlaten. Velen beweren dat Nan Madol werd aangevallen en ingenomen. Anderen zeggen dat buitenlanders ziekten meenamen naar Pohnpei, waardoor de bevolking werd gedecimeerd. Nog een theorie is dat een hevige tyfoon de voedselvoorraad van het eiland vernietigde zodat men gedwongen werd het eiland te verlaten. Wat de reden ook geweest is, Nan Madol is al minstens 200 jaar onbewoond.

Er zijn in verband met dit wonder uit de oudheid dus veel vragen en weinig antwoorden. Terwijl we wegvaren, denken we na over de vraag: Zal iemand ooit het mysterie van Nan Madol oplossen?

[Voetnoot]

[Kaart op blz. 16]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

Pohnpei

[Illustratie op blz. 16]

De aanlegplaats en de hoofdingang van het fort

[Illustratie op blz. 17]

De imposante buitenmuur

[Illustratie op blz. 18]

De in het midden gelegen stenen grafkelder

[Illustratie op blz. 18]

Enkele van de kunstmatig aangelegde kanalen die in totaal zo’n 0,8 vierkante kilometer beslaan

[Verantwoording]

© 2000 Nik Wheeler