Wat het kost als u te veel probeert te doen

DE HEDENDAAGSE WESTERSE WERELD IS VERZOT OP SNELHEID EN GEMAK.

VAATWASSERS besparen tijd in de keuken. Wasmachines besparen tijd bij het wassen. Miljoenen mensen hoeven niet eens de deur uit voor hun boodschappen en bankzaken — ze zetten gewoon hun computer aan en maken gebruik van het internet.

Ja, de wereld is, althans voor een deel, vol met alle mogelijke tijd- en werkbesparende apparaten. Men zou dus verwachten dat de mensen een zee van tijd voor hun gezin en voor ontspanning hebben. Toch zeggen velen maar al te vaak dat ze vermoeider en gestresster zijn dan ooit tevoren. De oorzaken zijn talrijk en gecompliceerd.

Economische druk staat hoog op de ranglijst. Het Centre for Industrial Relations Research and Training in Australië onderzocht het aantal uren dat mensen in dat land op hun werk doorbrengen en kwam tot de ontdekking dat „een fors gedeelte regelmatig meer dan 49 uur per week werkt” en dat „deze toename van het aantal werkuren waarschijnlijk een aanzienlijke nadelige invloed op het gezins- en gemeenschapsleven heeft”. Veel werkende mensen geven er de voorkeur aan in de groenere, stillere buitenwijken van de steden te wonen. Dat kan betekenen dat men per week — of zelfs per dag — urenlang pendelt in overvolle treinen en bussen of op verstopte wegen. In feite verlengt dit de werkdag en verhoogt het de spanningen ervan.

Lijdt u aan achterstallige slaap?

Slaapproblemen zijn de laatste jaren zo algemeen geworden dat er in veel delen van de wereld slaapklinieken zijn geopend. Onderzoekers hebben ontdekt dat wanneer mensen geregeld onvoldoende slaap krijgen, ze achterstallige slaap opbouwen. Natuurlijk wil hun lichaam deze „schuld” betalen en moedigt dit aan door te maken dat ze zich moe voelen. Maar wegens de huidige door slaaptekort gekenmerkte leefstijl blijven veel mensen chronisch moe.

In één westers land is de slaaptijd de afgelopen eeuw met twintig procent afgenomen van gemiddeld negen uur per nacht naar zeven. Onderzoekers hebben bewijzen verzameld dat achterstallige slaap leerproblemen, geheugenstoornissen, verminderde motorische vaardigheid en een  verzwakt immuunsysteem veroorzaakt. De meesten van ons hebben zelf ondervonden dat een vermoeide geest ook geneigd is fouten te maken. Helaas kunnen deze fouten ernstig en kostbaar zijn.

De hoge prijs van vermoeidheid

Vermoeidheid die het gevolg is van lange dagen en personeelsinkrimping is volgens zeggen aan het eind van de twintigste eeuw mede de oorzaak geweest van enkele van de ergste rampen. Hiertoe behoren de kernramp bij Tsjernobyl (Oekraïne), het ontploffen van het ruimteveer Challenger en de olieramp die werd veroorzaakt toen de tanker Exxon Valdez in de Prince William Sound (Alaska) op een klip liep.

De explosie bij Tsjernobyl vond plaats tijdens een speciale test in de krachtcentrale. Martin Moore-Ede zegt in zijn boek The 24-Hour Society dat de test „werd uitgevoerd onder leiding van een uitgeput team van elektrotechnici die al minstens dertien uur in de centrale waren, en waarschijnlijk nog langer omdat ze tien uur hadden moeten wachten op toestemming om te beginnen”. Hoe het ook zij, volgens een recent onderzoek is één langetermijneffect van de vrijgekomen straling dat het aantal gevallen van schildklierkanker onder Oekraïense kinderen sinds 1986 is vertienvoudigd.

Na een grondig onderzoek naar het ontploffen van het ruimteveer Challenger werd in een rapport van een presidentiële commissie verklaard dat de limiet van twintig uur overwerk door één groep contractarbeiders 480 keer overschreden was en door een andere groep 2512 keer. Het rapport zei verder dat vermoeidheid op leidinggevend niveau, veroorzaakt door „verscheidene dagen onregelmatige werkuren en onvoldoende slaap”, eveneens een belangrijke rol speelde bij het feit dat er ten onrechte toestemming werd gegeven om de shuttle te lanceren. In het rapport werd opgemerkt dat „wanneer er buitensporig veel wordt overgewerkt, de efficiency van de werkers afneemt en de kans op menselijke fouten toeneemt”.

Volgens vakbondsfunctionarissen was inkrimping van de bemanning, naar verluidt om de bedrijfskosten te reduceren, er de oorzaak van dat de zeelieden op de Exxon Valdez langer moesten werken en extra taken te verrichten hadden. In een rapport over de ramp wordt verklaard dat de derde stuurman, die het bevel voerde over het schip toen het even na middernacht aan de grond liep, sinds de vroege ochtend op was. Bijna 42 miljoen liter olie — de grootste olieramp in de geschiedenis van de VS — veroorzaakte een afschuwelijke schade aan de stranden en het dierenleven, en de opruimingswerkzaamheden kostten ruim $2 miljard.

De subtielere kosten van vermoeidheid

Volgens een schatting kosten vermoeidheid en uitputting de wereld minstens $377 miljard  per jaar! Maar geen enkel geldbedrag weegt op tegen de kosten aan menselijke levens en gezondheid, die er maar al te vaak eveneens mee gemoeid zijn. Neem bijvoorbeeld verkeersongelukken. Volgens een kliniek voor slaapstoornissen in het Australische Sydney is tussen de twintig en dertig procent van de verkeersongelukken in dat land te wijten aan in slaap vallen achter het stuur. Men schat dat in de Verenigde Staten jaarlijks minstens 100.000 verkeersongelukken mede worden veroorzaakt door slaperigheid.

Toch zijn dat wellicht nog niet alle gevolgen van vermoeidheid. Een verkeersslachtoffer dat in vliegende vaart naar het ziekenhuis wordt gereden om geopereerd te worden, hoopt dat zijn arts goed uitgeslapen is. Maar het kan zijn dat de arts wegens een druk schema en lange werkdagen allesbehalve wakker is! Uit een rapport van het Institute of Health and Welfare in Australië bleek dat zo’n 10 procent van de artsen meer dan 65 uur per week werkte, 17 procent van alle specialisten dat aantal uren nog overschreed en 5 procent van de beginnende artsen ruim 80 uur per week werkte!

„Machines worden beschermd door gebruiksaanwijzingen, waarschuwingsbordjes en opleidingscursussen”, zegt Martin Moore-Ede. „Mensen komen op deze wereld zonder die bescherming. . . . De onthutsende waarheid is dat we veel minder over de ontwerpspecificaties van het menselijk wezen weten dan over de hardware en software waar hij of zij mee werkt.”

Ons lichaam heeft geen rode knipperlichten en alarmbellen die ons zeggen dat we moeten stoppen of het kalmer aan moeten doen. Toch geeft het ons wel degelijk waarschuwingssignalen. Daartoe behoren chronische moeheid, stemmingsveranderingen, depressiviteit en vatbaarheid voor vaak voorkomende virussen. Als u deze symptomen hebt — er uiteraard van uitgaande dat u geen onderliggend lichamelijk of ander gezondheidsprobleem hebt — dan is het wellicht tijd om uw leefstijl nog eens onder de loep te nemen.

De sociale kosten van een te druk leven

De gestresste, door slaaptekort gekenmerkte leefstijl gaat ook ten koste van menselijke betrekkingen. Neem bijvoorbeeld het geval van John en Maria, * een pasgetrouwd stel. Ze wilden wat de meeste pasgehuwden graag willen — een comfortabel huis en financiële zekerheid. Dus gingen ze allebei fulltime werken. Maar door ploegendienst konden ze niet vaak samen zijn. Al gauw begon hun relatie eronder te lijden. Ze negeerden de symptomen echter en gingen koppig door met hun veeleisende schema, totdat hun nog zo kersverse huwelijk strandde.

„Uit onderzoeken blijkt dat het echtscheidingscijfer voor gezinnen waar in ploegendienst wordt gewerkt, zestig procent hoger ligt dan voor mensen die een gewone baan overdag hebben”, zegt het boek The 24-Hour Society. Maar of  ze nu in ploegendienst werken of niet, veel echtparen proberen hun leven zo vol te proppen dat ze in feite hun huwelijk dooddrukken. Bij anderen kunnen stress en vermoeidheid er mede de oorzaak van zijn dat ze in een cyclus van drugs, alcohol en verkeerde eetgewoonten terechtkomen — factoren die niet alleen de vermoeidheid verergeren maar tot veel andere problemen kunnen leiden, zelfs tot kindermishandeling.

Om ouders te helpen een veeleisend schema vol te houden, komen er steeds meer kinderopvangcentra, waarvan sommige zelfs 24-uursservice bieden. Voor veel kinderen is de tv echter hun feitelijke babysitter. Het spreekt vanzelf dat, willen kinderen tot betrouwbare, emotioneel goed aangepaste volwassenen opgroeien, ze heel veel kwaliteitstijd van hun ouders moeten krijgen. Ouders die te moe zijn voor hun kinderen omdat ze een onredelijk hoge levensstandaard proberen te handhaven, doen er daarom verstandig aan de kosten te berekenen — voor hun kinderen en voor henzelf.

In de hedendaagse snel bewegende technologische samenleving zijn ook de ouderen vaak het slachtoffer. Door het hoge tempo van de veranderingen en de constante stroom van nieuwigheidjes op de markt gaan veel ouderen zich verward, onzeker, bang of zelfs afgedankt voelen. Wat houdt de toekomst dus voor hen in?

Zijn we allemaal — jong en oud — volkomen overgeleverd aan een wereld die vastbesloten schijnt te zijn steeds sneller te gaan? Of kunnen we iets doen wat ons helpt het vol te houden en de kwaliteit van ons leven te verbeteren? Gelukkig wel, zoals we in het volgende artikel zullen zien.

[Voetnoot]

[Illustraties op blz. 6]

Vermoeidheid kan mede de oorzaak zijn geweest van de kernramp in Tsjernobyl, de ontploffing van het ruimteveer „Challenger” en de olieramp met de „Exxon Valdez”

[Verantwoording]

Courtesy U.S. Department of Energy’s International Nuclear Safety Program

NASA photo

[Illustraties op blz. 7]

Het hectische levenstempo kan tot spanningen in het huwelijk leiden

[Illustratie op blz. 8]

In hun pogingen om het vol te houden gaan sommigen te veel drinken