Welke toekomst is er voor steden?

„KIJKEN naar onze steden is kijken in onze toekomst.” Aldus Ismail Serageldin van de Wereldbank. Maar op grond van wat we tot dusver hebben gezien, ziet die toekomst er niet rooskleurig uit.

Het is prijzenswaardig dat er serieuze pogingen worden gedaan om het leven in veel stadsgebieden te verbeteren. In New York is Times Square in Manhattan onlangs opgeknapt. Voorheen was die berucht om zijn pornohandel, drugscultuur en criminaliteit. Nu zijn daar nieuwe winkels en theaters — die duizenden bezoekers trekken. In het Italiaanse Napels, „een briljante, beschaafde stad die zich eens kon meten met Londen en Parijs”, aldus het tijdschrift National Geographic, werden in de Tweede Wereldoorlog veel verwoestingen aangericht. Napels werd min of meer een symbool van misdaad en chaos. Toen de stad echter werd gekozen als locatie voor een in 1994 te houden politieke conferentie, beleefde ze een soort wedergeboorte doordat het stadscentrum een grote renovatie onderging.

Natuurlijk hebben veiliger en schoner steden hun prijs. Meer veiligheid betekent vaak meer politie op straat. Het kan ook ten koste gaan van de privacy. Sommige openbare plaatsen worden constant bewaakt met tv-camera’s en door agenten in burger. Wanneer u door een park wandelt en langs een fontein, een standbeeld of een bloembed komt, passeert u misschien zonder het te weten een controlepunt.

Soms betalen ook de armen een hoge prijs voor verbeteringen. Neem bijvoorbeeld wat wel ’gentrification’ wordt genoemd — het proces waarbij gezinnen uit de hogere inkomensklasse verhuizen naar wijken die vroeger arm waren. Dit is een gevolg van een veranderende economie — een „verschuiving van fabricage naar dienstverlening, van afhankelijkheid van middelbare vaardigheden naar automatisering” (Gentrification of the City, onder redactie van Neil Smith en Peter Williams). Naarmate fabrieksbanen uit de tijd raken en de vraag naar hoogopgeleid en technisch personeel toeneemt, groeit ook de vraag naar gerieflijke middenklassewoningen. In plaats van naar een voorstad te verhuizen, geven veel goedbetaalde, hoogopgeleide mensen er de voorkeur aan een huis in een betrekkelijk vervallen wijk op te knappen.

 Dit heeft uiteraard een aanzienlijke verbetering van deze wijken tot gevolg. Maar wanneer wijken worden verbeterd, gaan de prijzen omhoog. De armen komen vaak tot de ontdekking dat ze het zich niet kunnen veroorloven in de wijk te blijven wonen waar ze jarenlang gewerkt en gewoond hebben!

Sterft de stad uit?

Misschien is dit nog maar het begin van de veranderingen die steden als gevolg van nieuwe technologieën ondergaan. Nu het internet in populariteit toeneemt als een manier om te winkelen en zaken te doen, zou dit ingrijpende gevolgen kunnen hebben. De nieuwe technologieën hebben het voor sommige bedrijven al gemakkelijker gemaakt om zich buiten de stad te vestigen — en een groot deel van het personeel is ze gevolgd.

Nu webwinkelen en on line werken gangbaarder worden, hebben mensen wellicht minder zin om naar drukke zakenwijken te reizen. Het boek Cities in Civilization suggereert: „Misschien zien we in de toekomst sommige mensen met routinewerk, vooral parttimers, geheel vanuit hun huis of een werkplek in de buurt opereren, . . . zodat de algehele verkeersdrukte afneemt.” De architect Moshe Safdie speculeert in dezelfde trant: „In dit nieuwe milieu liggen er wellicht miljoenen dorpen overal verspreid, die mensen plaatselijk de voordelen van het dorpsleven bieden en elektronisch de culturele rijkdom van grote historische steden.”

Welke toekomst is er voor steden?

Veel waarnemers zijn van mening dat steden ondanks de technologie voorzieningen en voordelen bieden die mensen zullen blijven trekken. Wat de toekomst ook moge brengen, de huidige steden zijn nu in moeilijkheden! En er is geen oplossing in zicht voor de omvangrijke problemen van huisvesting en sanitaire voorzieningen voor de toenemende miljoenen armen in de steden. Evenmin heeft ook maar iemand iets kunnen bedenken om de misdaad, de aantasting van het milieu of de stedelijke vervuiling uit te bannen.

Sommigen voeren aan dat de regeringen gewoon meer geld in hun steden moeten steken. Maar is het gezien de reputatie die veel regeringen hebben wat het beheren van hun bezit betreft, realistisch te denken dat het oplossen van de problemen van de steden zo simpel is als het uitschrijven van een cheque? Tientallen jaren geleden zei het boek The Death and Life of Great American Cities: „Er is een weemoedige wensdroom dat als we maar genoeg geld zouden hebben . . ., we al onze sloppenwijken konden wegvagen . . . Maar wat hebben we met de eerste paar miljarden gebouwd? Lage-inkomensprojecten die nog ergere centra van criminaliteit, vandalisme en algemene sociale hopeloosheid worden dan de sloppenwijken die we wilden vervangen.” Deze woorden zijn nog steeds waar.

Maar als geld niet de oplossing is, wat dan wel? We moeten in gedachte houden dat steden uit mensen bestaan, niet slechts uit gebouwen en straten. Uiteindelijk zijn het dus de mensen die  moeten veranderen, wil het stadsleven verbeteren. „Het beste beheer van een stad is aandacht voor mensen hebben en hen op een hoger plan brengen”, zegt Lewis Mumford in The City in History. En wil men drugsgebruik, prostitutie, vervuiling, aantasting van het milieu, maatschappelijke ongelijkheid, vandalisme, graffiti en dergelijke uitbannen, dan is er meer nodig dan extra politie op straat of een nieuw verfje. De mensen moeten geholpen worden ingrijpende veranderingen in hun denken en hun gedrag aan te brengen.

Een verandering van bestuur

Het ligt duidelijk buiten het vermogen van de mens om zo’n ingrijpende verandering teweeg te brengen. Pogingen — hoe goedbedoeld ook — om de problemen van de hedendaagse steden op te lossen, zullen dus uiteindelijk falen. Onderzoekers van de bijbel geven de hoop echter niet op, want zij zien de huidige crisis die steden ondervinden als slechts een van de vele voorbeelden van het onvermogen van de mens om onze planeet goed te besturen. De uitdijende, chaotische steden van deze tijd onderstrepen op dramatische wijze de woorden van de bijbel in Jeremia 10:23: „Het [is] niet aan de aardse mens . . . zijn weg te bepalen. Het staat niet aan een man die wandelt, zelfs maar zijn schrede te richten.” De pogingen van de mens om zichzelf te besturen, hebben op grote schaal tot ellende geleid — tot problemen die gewoon vermenigvuldigd worden in onze steden.

Stadsbewoners over de hele wereld kunnen dus troost putten uit de bijbelse belofte in Openbaring 11:18, dat God ’hen zal verderven die de aarde verderven’. Dit is beslist niet negatief maar wijst op een positieve toekomst voor de mensheid. Het houdt de belofte in dat God het bestuur over onze planeet zal overnemen door middel van een regering of koninkrijk (Daniël 2:44). Niet langer zullen miljoenen mensen in onvoorstelbare armoede leven, verstoken van goede huisvesting en fundamentele sanitaire voorzieningen, verstoken van waardigheid, of verstoken van hoop. Onder het bestuur van Gods regering zullen mensen materiële voorspoed, een blakende gezondheid en goede huisvesting hebben. — Jesaja 33:24; 65:21-23.

Deze nieuwe wereld is de enige realistische oplossing voor de problemen van de hedendaagse steden.

[Illustraties op blz. 8, 9]

Er worden serieuze pogingen gedaan om het leven in veel stadsgebieden te verbeteren

Napels (Italië)

New York (VS)

Sydney (Australië)

[Verantwoording]

SuperStock

[Illustratie op blz. 10]

Gods nieuwe wereld biedt een oplossing voor de problemen van de stadsbewoners van vandaag