De echte panamahoed — Made in Ecuador?

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN ECUADOR

WERD de klant bedrogen? Voor een toeschouwer leek dat misschien het geval. De man had namelijk 300 dollar neergeteld voor een echte panamahoed. Maar de verkoper haalde hem uit een doos waar duidelijk op stond „Made in Ecuador”! Bedrog? Beslist niet. In feite wordt de echte panamahoed inderdaad in Ecuador gemaakt. Maar hoe is die verkeerde benaming dan ontstaan? En waarom zou zo’n hoed honderden dollars waard zijn?

In het midden van de negentiende eeuw haastten goudzoekers zich over de landengte van Panama naar Californië. Daar kochten ze hoeden die uit Ecuador waren geïmporteerd. Na verloop van tijd raakten de hoeden bekend onder de naam van hun verkoopplaats, in plaats van hun land van herkomst. In ieder geval werd de panamahoed erg populair. In 1849 exporteerde Ecuador  er bijvoorbeeld meer dan 220.000! Vervolgens introduceerde een Fransman die in Panama woonde de hoeden in 1855 op de wereldtentoonstelling in Parijs. De modebewuste Fransen waren onder de indruk van het exquise materiaal dat door sommigen zelfs werd beschreven als „strooien stof”. Al gauw werd het praktisch ondenkbaar dat men enig ander type zou dragen!

Aan het begin van de twintigste eeuw steeg de populariteit van de panamahoed toen de internationale pers een foto publiceerde waarop de Amerikaanse president Theodore Roosevelt prijkte met een elegante fino. De vraag naar de chique hoed nam toe. Vooraanstaande bedrijven over de hele wereld begonnen met de distributie van de hoeden. Moderniseringswetten in Turkije verboden in 1925 de traditionele fez en stelden het gebruik van de panamahoed verplicht. Tegen 1944 was de panama Ecuadors voornaamste exportartikel geworden.

Tegen de tweede helft van de twintigste eeuw nam de populariteit van hoeden af. Niettemin behielden Ecuadors prachtig gevlochten panamahoeden hun bijzondere aantrekkingskracht. Ja, over de hele wereld beijveren de hoedenspecialisten zich om de topstukken te bemachtigen. Door zijn elegantie zijn beroemde mensen, uit verleden en heden, in de ban geraakt van de panama. Hij sierde het hoofd van Winston Churchill, Nikita Chroesjtsjov, Humphrey Bogart en Michael Jordan — om er maar een paar te noemen.

Uiteraard bestaan er goedkope, massaal geproduceerde imitaties van de echte panama. Maar veel van die hoeden barsten; andere laten geen lucht door. In tegenstelling daarmee is de echte panama licht en luchtig, en gaat hij een leven lang mee. Elke hoed is met de hand gevlochten en daarom uniek. Prijzen variëren van een paar dollar voor de grofgevlochten hoeden tot meer dan duizend dollar voor de zeldzaamste, de superfinos uit Montecristi. De kwaliteit wordt bepaald aan de hand van de fijnheid en regelmatigheid van het vlechtwerk alsmede de gelijkmatigheid van de kleur. Maar onthoud altijd het volgende: een echte panamahoed wordt alleen in Ecuador gemaakt.

[Kader/Illustraties op blz. 26, 27]

Hoe een panamahoed wordt gemaakt

Hoe wordt de panamahoed gemaakt? De buigzame maar duurzame vezel die toquilla wordt genoemd, is afkomstig van een palmachtige plant. De kustvlakten van Ecuador verschaffen ideale omstandigheden voor de teelt en aangroei van deze plant. De Ecuadoriaanse handwerkslieden die de hoed maken, worden beschouwd als de beste vlechters ter wereld. En wat is het een bewerkelijke klus! Het vlechten van de Montecristi superfino — een exemplaar van hoge kwaliteit — kan wel zes maanden of langer kosten. De lengte van elke vezel in de hoed is vrij kort. Toch kun je bij een echte panama nauwelijks zien waar een streng eindigt en de volgende begint. Bovendien worden de strengen zo dicht gevlochten dat de hoed zelfs geen water doorlaat!

De plaats Montecristi is vermaard om haar uitmuntende met de hand gevlochten hoeden. De meesters van het gebied Montecristi vlechten vroeg in de ochtend of laat in de middag zodat de tropische hitte geen invloed heeft op de buigzaamheid van de vezel. Ze beginnen met de kruin door van kunstig getwijnde vezels uiterst precies cirkel na cirkel te vlechten totdat de gewenste diameter is bereikt. Vervolgens wordt de kruin op een cilindervormig houten blok gezet zodat de handen van de vakman behendig spiraalsgewijs omlaag kunnen bewegen als hij de zijkanten vlecht. Vele weken later gaat zijn vlechtwerk in een rechte hoek verder om de rand te vormen. Nu nog grondig afwerken, wassen en bleken, gecombineerd met diverse appreteertechnieken, en de befaamde panama is het resultaat.

[Illustraties]

De strovezels van geschilde scheuten worden gekookt en gedroogd voordat ze worden geweven

[Illustratie op blz. 27]

Winston Churchill was een van de vele beroemde mensen die een panama droegen

[Verantwoording]

U.S. National Archives photo