De dreiging van terrorisme

AAN het eind van de jaren ’80 leek het terrorisme op zijn retour. Er is echter een nieuw soort terrorist verschenen. De dreiging van het huidige terrorisme komt voornamelijk van extremisten die hun eigen financieringsnetwerken hebben opgezet — met handel in drugs, particuliere bedrijven, eigen kapitaal, giften en plaatselijke financiële steun. En ze zijn nog steeds even meedogenloos.

De afgelopen jaren is het aantal zinloze terroristische acties toegenomen. Er werd een bomaanslag gepleegd op het World Trade Center in New York, waarbij 6 mensen werden gedood en zo’n 1000 gewond. Een sekte liet het zenuwgas sarin in de metro van Tokio ontsnappen, waardoor 12 mensen omkwamen en ruim 5000 gewond raakten. Een terrorist vernielde een overheidsgebouw in Oklahoma City met een autobom, waardoor 168 mensen om het leven kwamen en honderden gewond raakten. Zoals het kader op bladzijde 4 en 5 laat zien, zijn er tot op de dag van vandaag allerlei terroristische acties geweest.

Over het algemeen schijnen terroristen minder  terughoudend te zijn dan vroeger. De veroordeelde dader van de bomaanslag in 1995 op het overheidsgebouw in Oklahoma City schijnt gezegd te hebben dat hij „een groot aantal doden” wilde om de aandacht te krijgen die hij nodig had. De leider van de groep die verantwoordelijk was voor de bomaanslag in 1993 op het World Trade Center in New York wilde het ene gebouw tegen het andere aan laten vallen, waardoor alle mensen in beide gebouwen om het leven zouden komen.

Nieuw is ook de verscheidenheid van wapens waarover terroristen beschikken. Louis R. Mizell jr., een expert op het gebied van terrorisme, zei: „We leven in een tijd van onvoorstelbare razernij en apocalyptische arsenalen: nucleair, chemisch en biologisch.” Extremisten die meer indruk willen maken, wenden zich tot de dodelijker wapens die de technologie mogelijk heeft gemaakt.

Aanslagen met enen en nullen

Bij het zogeheten cyberterrorisme wordt gebruik gemaakt van moderne technologie, zoals computers. Eén wapen is het computervirus, dat databestanden vernietigt of systemen lamlegt. Er zijn ook „digitale bommen” die computers ertoe brengen iets te proberen wat ze niet kunnen, zodat ze niet goed meer functioneren. Aangezien de economie en de veiligheid van landen in toenemende mate afhankelijk zijn van informatienetwerken, zijn velen van mening dat het publiek kwetsbaarder is voor zulke aanslagen door terroristen. En terwijl de meeste legers systemen hebben om zelfs tijdens een kernoorlog hun verbindingen in stand te houden, zijn niet-militaire systemen — krachtcentrales, vervoer en geldmarkten — wellicht gevoeliger voor sabotage.

Nog niet zo lang geleden was het zo dat als een terrorist een stroomstoring in laten we zeggen Berlijn wilde veroorzaken, hij waarschijnlijk een baan zou hebben gezocht bij het elektriciteitsbedrijf, zodat hij het elektriciteitsnet kon saboteren. Maar nu, zo zeggen sommigen, zou een ervaren hacker gewoon vanuit zijn eigen huis in een afgelegen dorp ergens aan de andere kant van de wereld de stad in het donker kunnen zetten.

Onlangs drong een hacker in Zweden een computersysteem in Florida binnen en stelde een alarmcentrale een uur lang buiten bedrijf, zodat politie, brandweer en ambulancediensten onbereikbaar waren.

„In wezen hebben we een wereldomvattend dorp zonder politieapparaat gecreëerd”, zei Frank J. Cilluffo, leider van de werkgroep Cyberoorlogvoering van het Center for Strategic and International Studies (CSIS). En Robert Kupperman, hoofdadviseur van het CSIS, zei in 1997 dat als terroristen hightechmethoden verkiezen te gebruiken, „er momenteel geen overheidsinstantie bestaat om het hoofd te bieden aan de gevolgen van hun aanval”.

Sommige analisten zijn van mening dat computerterroristen  de technologische middelen hebben om elk beveiligingssysteem waarmee bewakingsdiensten op de proppen komen, te slim af te zijn. „Een tegenstander die het juiste virus kan inplanten of toegang kan krijgen tot de juiste terminal, kan een enorme schade aanrichten”, zei George Tenet, directeur van de Amerikaanse Centrale Inlichtingendienst (CIA).

Terreur met chemicaliën en ziektekiemen

Er bestaat ook bezorgdheid over het gebruik van chemische en biologische wapens. Begin 1995 werd de wereld opgeschrikt door berichten over de terroristische aanslag met gifgas in de metro van Tokio. Een apocalyptische sekte werd verantwoordelijk gehouden voor het incident.

„Het terrorisme is veranderd”, zegt Brad Roberts van het Amerikaanse Institute for Defense Analyses. „De traditionele terroristen wilden politieke concessies. Maar nu zeggen sommige groepen dat hun voornaamste doel massamoord is. Dat maakt biologische wapens aantrekkelijk.” Is het moeilijk aan zulke wapens te komen? Het tijdschrift Scientific American zegt: „Je kunt zonder al te veel gevaar voor jezelf biljoenen bacteriën kweken met een uitrusting die niet ingewikkelder is dan een gistingsvat en een op eiwit gebaseerde kweek, een gasmasker en een plastic schort.” Wanneer de ziektekiemen eenmaal gekweekt zijn, is het vrij gemakkelijk ze te verspreiden. De slachtoffers zullen pas na een dag of twee merken dat er een wapen in werking is gesteld. En dan zou het wel eens te laat kunnen zijn.

Antrax (miltvuur) is volgens zeggen een voor de hand liggende keuze als biologisch wapen. Deze ziekte dankt haar naam aan het Griekse woord voor houtskool — iemand die in contact is geweest met vee dat met antrax besmet is, krijgt namelijk zweren op de huid waarop zich zwarte korsten vormen. Defensiedeskundigen maken zich meer zorgen over de longinfecties die het gevolg zijn van het inademen van antraxsporen. Bij mensen heeft besmetting met antrax een hoog sterftecijfer.

 Waarom is antrax zo’n doeltreffend biologisch wapen? De bacterie is gemakkelijk te kweken en zeer resistent. Het duurt enkele dagen voordat de slachtoffers het eerste symptoom vertonen, namelijk een grieperig gevoel en vermoeidheid. Daarna komen hoest en lichte borstklachten. En dan volgen ernstige ademnood, shock, en binnen enkele uren de dood.

Kernwapens in handen van terroristen?

Na de ineenstorting van de Sovjet-Unie vroegen sommigen zich af of er een gestolen kernwapen op de zwarte markt zou verschijnen. Veel deskundigen betwijfelen echter of dit ooit zal gebeuren. De eerder geciteerde Robert Kupperman merkt op dat er „geen bewijzen [zijn] dat enige terroristische groep heeft getracht aan nucleair materiaal te komen”.

Een directere reden tot bezorgdheid is het stille maar dodelijke broertje van de kernbom — radioactief materiaal. Het ontploft niet. Er is geen explosie- of hitteschade. In plaats daarvan geeft het straling af die afzonderlijke cellen vernietigt. Vooral beenmergcellen zijn kwetsbaar. Wanneer die afsterven, komt er een serie reacties op gang, met inbegrip van bloedingen en het ineenstorten van het immuunsysteem. In tegenstelling tot chemische wapens, die minder werkzaam worden wanneer ze in contact komen met zuurstof en vocht, kan radioactief materiaal jarenlang schade blijven toebrengen.

Een ongeluk in Goiânia, een stad in het midden-zuiden van Brazilië, illustreert hoe dodelijk straling kan zijn. In 1987 opende een nietsvermoedende man een loden capsule die in een afgedankt medisch apparaat zat. De capsule bevatte cesium-137. Gefascineerd door de blauwe gloed die het materiaal uitstraalde, liet hij zijn vondst aan zijn vrienden zien. Binnen een week begonnen de eerste slachtoffers naar de plaatselijke kliniek te komen. Duizenden mensen werden onderzocht op tekenen van besmetting. Ongeveer honderd inwoners werden ziek. Vijftig moesten in het ziekenhuis worden opgenomen, en vier mensen stierven. De gedachte aan wat er had kunnen gebeuren wanneer het cesium opzettelijk verspreid was, bezorgt antiterrorisme-experts nachtmerries.

De schrikbarende kosten

Het tragische verlies van mensenlevens is het duidelijkste gevolg van terrorisme. Maar er kan nog veel meer uit voortvloeien. Terrorisme kan het vredesproces in probleemgebieden op aarde tenietdoen of vertragen. Het veroorzaakt, verlengt of verhardt conflicten, en het versnelt de geweldsspiraal.

Terrorisme kan ook invloed hebben op nationale economieën. Regeringen worden gedwongen enorme hoeveelheden tijd en middelen aan de bestrijding ervan te besteden. Alleen al in de Verenigde Staten bijvoorbeeld werd voor het jaar 2000 ruim tien miljard dollar uitgetrokken voor terrorismebestrijding.

Of we het nu merken of niet, terrorisme is op ons allemaal van invloed. Het beïnvloedt de manier waarop we reizen en de keuzes die we maken wanneer we reizen. Het dwingt landen over de hele wereld grote hoeveelheden belastinggeld te besteden aan het beschermen van bekende figuren, belangrijke installaties en burgers.

De vraag blijft dus: Is er een blijvende oplossing voor de plaag van het terrorisme? Dit zal in het volgende artikel worden besproken.

[Kader/Illustratie op blz. 7]

Terrorisme omwille van de ecologie

Een nieuw soort terreur heeft de vorm aangenomen van „brandstichtingen, bomaanslagen en sabotage omwille van het redden van het milieu en de dieren”, meldt het nieuwsblad The Oregonian. Deze vernielzuchtige acties worden ecoterrorisme genoemd. Sinds 1980 hebben in het westen van de VS minstens honderd van dit soort grote acties plaatsgevonden, met een schade van in totaal $42, 8 miljoen. Dergelijke misdrijven zijn gewoonlijk bedoeld om het kappen van bomen, het recreatieve gebruik van ongerepte natuurgebieden of het gebruik van dieren voor bont, voedsel of wetenschappelijk onderzoek tegen te gaan.

Deze acties worden als terroristisch beschouwd omdat er geweld aan te pas komt dat ten doel heeft het gedrag van mensen en instellingen te veranderen of het overheidsbeleid te wijzigen. Ecoterroristen frustreren opsporingsambtenaren door afgelegen doelwitten aan te vallen, vaak ’s nachts, en door weinig meer bewijzen dan verkoolde resten achter te laten. Tot voor kort hadden misdrijven omwille van de bescherming van het milieu een beperkte, plaatselijke invloed en trokken ze weinig aandacht. Maar de doelwitten zijn de afgelopen jaren groter geworden. „Het doel van deze mensen is de aandacht te vestigen op hun zaak om een verandering teweeg te brengen”, zei speciaal agent James N. Damitio, een ervaren opsporingsambtenaar van het Amerikaanse Staatsbosbeheer. „En als ze denken dat ze die aandacht niet krijgen, proberen ze iets anders.”

[Kader/Illustratie op blz. 10]

Terrorisme en de media

„Publiciteit is zowel een belangrijk doel als een wapen van degenen die terreur tegen onschuldige mensen gebruiken om een politieke zaak te steunen of gewoon om chaos te veroorzaken”, zegt Terry Anderson, een journalist die bijna zeven jaar door terroristen in Libanon gevangen werd gehouden. „Alleen al de berichtgeving over een politieke ontvoering, een moord of een dodelijke bomaanslag is een eerste overwinning voor de terrorist. Zonder de aandacht van de wereld zijn deze boosaardige acties nutteloos.”

[Illustraties op blz. 8, 9]

1. Een zelfmoordaanslag in Jeruzalem (Israël)

2. Etnische terroristen plegen een bomaanslag op een bank in Colombo (Sri Lanka)

3. Er ontploft een autobom in Nairobi (Kenia)

4. Familie van de slachtoffers van een bomexplosie in Moskou (Rusland)

[Verantwoording]

Heidi Levine/Sipa Press

A. Lokuhapuarachchi/Sipa Press

AP Photo/Sayyid Azim

Izvestia/Sipa Press