De vele gezichten van Rome

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN ITALIË

„Het lijkt me dat Romulus [die volgens de mythe in 753 v.G.T. Rome zou hebben gesticht] in het begin een goddelijke aanwijzing moet hebben gehad dat de stad op een dag de zetel en het domein van een machtig rijk zou worden.” — CICERO, ROMEINS REDENAAR EN STAATSMAN, EERSTE EEUW V.G.T.

NET als andere steden met een historie van duizenden jaren heeft Rome vele gezichten gehad, en in de loop der eeuwen hebben die hun stempel gedrukt. Zou u die gezichten eens willen bekijken? Het is nu een geschikt moment, vooral als u uitgenodigd bent voor een van de congressen van Jehovah’s Getuigen die van 10 tot 12 augustus 2001 in Rome, Bari, Turijn en Milaan zullen worden gehouden.

Maar welk Rome wilt u zien? Te bezichtigen is het Rome uit de oudheid, de republikeinse tijd en de keizertijd. Van iets minder lang geleden dateert het middeleeuwse Rome, het Rome uit de renaissance, het Rome uit de baroktijd en ten slotte het moderne Rome. Om het plaatje compleet te maken, is er nog het pauselijke Rome, het Rome van het gewone volk en het Rome van de adel. Deze metropool kan ons telkens weer verrassen.

De oude stad

De oudste nederzettingen, huttendorpen in de ijzertijd, schijnen ver voor de achtste eeuw v.G.T. te zijn verrezen in de heuvels rond wat eens een uitholling bij een oude oversteekplaats in de rivier de Tiber was. Omdat de hellingen die het gebied omgaven in vroeger tijden makkelijk herkenbaar waren, zei men dat de stad op zeven heuvels werd gebouwd — Quirinaal, Viminaal, Esquilijn, Celio, Aventijn, Palatijn en Capitool. Tot op de dag van vandaag dragen bepaalde delen van de stad enkele van die namen.

Als u van plan bent Rome te bezoeken, vergeet dan niet een nauwkeurige reisgids en een plattegrond mee te nemen. U kunt zo een indruk krijgen van wat een Romein uit de oudheid zo’n 2000 jaar geleden kan hebben gezien.

Een bezoek aan het Forum

„Het Forum was het middelpunt van het politiek, commercieel en rechterlijk leven in het oude Rome”, zegt een reisgids. De hoofdingang van dit terrein ligt aan de Via dei Fori Imperiali. U kunt er komen met de metro of met een van de lijnbussen.

Tot de beroemdste monumenten in dit gebied behoort het Colosseum, ook bekend als het Flaviaanse amfitheater, het symbool van de keizertijd. Het is 48 meter hoog, net zo hoog als een modern gebouw van zestien verdiepingen. Het is ongeveer 190 meter lang en circa 155 meter breed. Het had tachtig ingangen en bood plaats aan 55.000 toeschouwers! Het werd in 72 G.T. in opdracht van keizer Vespasianus gebouwd. U zou er eens aan moeten denken wanneer u ernaast staat. Als de muren konden spreken . . .

Recente vondsten wijzen erop dat  het amfitheater werd voltooid dankzij de oorlogsbuit die de Romeinse legioenen na hun zegevierende veldtocht in Judea, die zijn hoogtepunt vond in de verwoesting van Jeruzalem in 70 G.T., hadden meegebracht (Mattheüs 24:1, 2; Lukas 21:5, 6). Eeuwenlang vonden in dit amfitheater wrede gladiatorenspelen plaats. In tegenstelling tot wat algemeen wordt geloofd, schijnen hier echter geen christenen de marteldood te zijn gestorven. *

Dicht bij het Colosseum staat de Titusboog, opgericht ter ere van diezelfde veldtocht. Aan de binnenkant van de boog kunt u taferelen zien van de triomftocht waarin joodse gevangenen en heilige voorwerpen uit de tempel werden meegevoerd. Het is aannemelijk dat de joden langs deze plek zijn gekomen!

Nog een bekend monument uit de oudheid is het indrukwekkende en goed bewaard gebleven Pantheon. Het is een voormalige heidense tempel die was opgedragen aan alle goden; nu is het een katholieke kerk. Keizer Hadrianus (76–138 G.T.), beroemd om zijn verdedigingswal in het noorden van Engeland, ontwierp dit meesterstuk van Romeinse bouwkunde tussen 118–128. De hoogte en de middellijn van de rotonde zijn identiek — 43,4 meter.

Het Circus Maximus, de Palatijnse Heuvel en diverse andere plaatsen en monumenten nodigen ons uit terug te reizen in de tijd. Op verschillende plekken in de stad staan ook nog steeds oude obelisken, en gegraveerde zuilen zoals die van Trajanus en Marcus Aurelius, die eveneens herinneren aan de pracht en praal van de zesde wereldmacht in de bijbelse geschiedenis.

Rome in de tijd van de apostelen

Hoewel het apostolische christendom spoedig werd vervangen door het afvallige christendom, kan men in  Rome nog steeds een beeld krijgen van gebeurtenissen uit het leven van de vroege christenen. Hoe zouden we bij een bezoek aan de Via Appia bijvoorbeeld het verslag kunnen vergeten van de apostel Paulus die door zijn broeders en zusters werd vergezeld tot aan de stad? (Handelingen 28:14-16) Maar we moeten oppassen dat we niet klakkeloos de overleveringen aannemen. Een goed voorbeeld hiervan is de zogenoemde Mamertijnse Gevangenis, die zich naast het Forum bevindt en waar naar verluidt de apostel Petrus gevangen zou hebben gezeten. Er bestaat echter geen bijbels bewijs dat Petrus ooit een voet in de stad heeft gezet.

Nu u in de buurt bent van de Via Appia wilt u misschien de beroemde catacomben bezoeken — enkele honderden kilometers aan ondergrondse tunnels die dienden als begraafplaatsen. Uit vondsten die verband houden met verering van de doden en de martelaren, en denkbeelden omtrent de onsterfelijkheid van de ziel blijkt dat de gebruikers van die oude begraafplaatsen al geen ware volgelingen meer waren van Jezus’ oorspronkelijke leer. *

Hoe Rome veranderde door de renaissance

Vanaf de tijd van de renaissance (14de tot 16de eeuw) onderging Rome een ingrijpende verandering, onder andere doordat de macht en het prestige van de paus toenamen. Kunstenaars, architecten en handwerkslieden werden naar het pauselijke hof geroepen. Een van de beroemdste was Michelangelo. Enkele van zijn meesterwerken worden bewaard in Vaticaanstad. Beroemd zijn het „Laatste Oordeel”, in de Sixtijnse Kapel, en zijn fresco’s op het plafond van de kapel die te zien zijn bij binnenkomst vanuit het Vaticaans Museum. Het is opmerkenswaard dat het „Laatste Oordeel” geen vagevuur afbeeldt.

Nog een werk van Michelangelo is zijn beeld van Mozes dat te zien is in de kerk van San Pietro in Vincoli (Sint-Pieter in Ketenen). Zijn invloed valt ook waar te nemen in enkele details in de Sint-Pietersbasiliek. Deze kerk bevat verscheidene meesterstukken, waaronder de Pietà, een sculptuur van Michelangelo. Dit werk stelt de dode Christus in de armen van zijn moeder voor.

Een interessant punt voor Jehovah’s Getuigen is dat op een aantal plaatsen in de basiliek het Hebreeuwse Tetragrammaton te zien is, waarmee de goddelijke naam, Jehovah, wordt aangeduid. Zoek er maar eens naar op het grafmonument van Clemens XIII en in de Kapel van de Opdracht.

Het spectaculaire barokke Rome

Het spectaculairste gezicht van Rome wordt waarschijnlijk geboden door de barokke stad. De barokstijl „is groots opgezet en vol spectaculaire details”, merkt een encyclopedie op. Deze stijl, die aan het einde van de zestiende eeuw ontstond, ging in de achttiende eeuw over in de intiemere rococostijl. Een beroemd barokstuk is het monument van Bernini voor paus Alexander VII in de Sint-Pieter. Bernini was de favoriete  kunstenaar van de paus. Hij transformeerde een aantal van Romes kerken, paleizen, standbeelden en fonteinen. Ga eens kijken op de piazza (plein) voor de Sint-Pietersbasiliek, die omgeven wordt door Bernini’s spectaculaire colonnade, of op de Piazza del Popolo, die „een groots symmetrisch voorvertrek vormt voor het hart van Rome”. Alles ademt barok en Bernini! U moet zeker de Trevifontein met haar schilderachtige effecten bekijken of de fonteinen van de Piazza Navona, zoals Bernini’s Fontana dei Quatro Fiumi (Fontein der Vier Stromen) en de Fontana del Moro (Fontein van de Moor).

De moderne stad

Vernieuwingen op het gebied van stadsplanning komen tegenwoordig zelden voor. Het laatste grote project dateert uit de jaren ’30 met de bouw van de Esposizione Universale di Roma (E.U.R.). Het was bedoeld ter verheerlijking van het fascisme tijdens het bewind van Mussolini.

Het stadsbestuur heeft nu besloten tot behoud van Romes artistieke erfgoed dat van onschatbare waarde is. Van dit erfgoed, waaraan terecht belangrijkheid wordt toegekend, kan niet alleen in de straten en op de pleinen worden genoten maar ook in de meer dan honderd stedelijke musea. Maar voordat u op pad gaat om musea, monumenten en archeologische plaatsen te bezoeken, is het misschien verstandig informatie in te winnen over openingstijden door de betreffende internetsites te bezoeken of een goede reisgids te raadplegen.

Hoewel Rome bekendstaat om het Vaticaan, kent de stad ook religieuze verscheidenheid. Jehovah’s Getuigen hebben er hun bijkantoor en een congreshal. In het gebied van de hoofdstad zijn bijna 10.000 Getuigen, die samenkomen in zo’n 130 gemeenten en groepen. Ze houden hun vergaderingen behalve in het Italiaans in nog twaalf talen. U bent welkom in elke Sala del Regno (Koninkrijkszaal).

Welk Rome u dus ook wilt bezichtigen, we nodigen u uit eens te komen, want zoals de Duitse auteur Johann Wolfgang von Goethe schreef, „men kan zich slechts in Rome op Rome voorbereiden”.

[Voetnoten]

 [Kader/Illustraties op blz. 18, 19]

BARI — De levendige hoofdstad van Apulië

APULIË is de streek die de hiel van Italiës laars vormt. (Zie kaart op blz. 14.) De streek is bekend om haar olijfolie en wijnen. Bari, de hoofdstad, heeft ongeveer 350.000 inwoners. Men gelooft dat de stad dateert uit de pre-Romeinse tijd. Op een gegeven moment is ze onder Grieks gezag gekomen. De Romeinen die de streek in de vierde eeuw v.G.T. binnendrongen, noemden de stad Barium en maakten haar tot een municipium, dat wil zeggen een nederzetting die door Romeinse burgers werd bewoond en haar eigen bestuurlijke onafhankelijkheid behield.

Vanaf de tijd van de Eerste Kruistocht (1096 G.T.) nam Bari in belangrijkheid toe voor routes naar de Oriënt. Bari werd ook de haven van waar uit veel schepen van de kruisvaarders vertrokken.

Stad van de kerstman?

De belangrijkste monumenten in Bari zijn nauw verweven met historische gebeurtenissen. Een gebouw dat in het bijzonder verwant is aan de geschiedenis van Bari is de Basilica di San Nicola (Sint-Nicolaasbasiliek). De Nicolaas in kwestie was naar verluidt in de vierde eeuw G.T. bisschop van Myra, een stad in Klein-Azië. In de oudheid werden de bijzonderheden van zijn leven verward met die van een andere geestelijke met dezelfde naam die in de zesde eeuw leefde. Deze man werd dus omgeven met legenden van diverse oorsprong. Een van de vele noemde deze Nicolaas de beschermer van kinderen omdat men zei dat hij drie kinderen had opgewekt die door een slechte herbergier in stukken waren gehakt en gepekeld! Het wekt dan ook geen verbazing dat er in de Middeleeuwen op steeds meer plaatsen een onschriftuurlijke verering van dit personage ontstond en dat vermeende relikwieën van hem zeer in trek waren.

Volgens het boek Puglia — Dal Gargano al Salento werd Nicolaas, in het Latijn bekend als Sanctus Nicolaus, „in landen ten noorden van de Alpen en later in Noord-Amerika Santa Claus; zijn bisschopsmantel werd veranderd  in een met bont gevoerde soutane, zijn mijter in een capuchon en de heilige in een vrijgevige, oude man met een witte baard en een zak vol cadeaus”. Inderdaad, de kerstman! *

Er zijn nog meer interessante monumenten in de stad, maar voor Jehovah’s Getuigen kan vooral de Kerk van de Heilige Drie-eenheid en de Heiligen Cosmas en Damianus die in de jaren ’60 werd gebouwd, interessant zijn. Haar apsis bevat een mozaïek met het Tetragrammaton.

Hebt u wel eens een trullo gezien?

U hoeft niet ver van Bari te reizen om veel interessante plaatsen te vinden. In Alberobello, zo’n 55 kilometer ten zuidoosten van Bari, bevinden zich de beroemde trulli. Dit zijn bijzonder gevormde witte gebouwen met een kegelvormig dak. Men noemde ze wel versteende tenten en tussen de bomen gebouwde bizarre tuinhuizen. Ze werden gebouwd met stenen die zonder specie boven op elkaar werden geplaatst. Door die bouwmethode lijken de trulli misschien nogal wankel of zelfs onveilig, maar toch zijn ze overeind gebleven. Vele zijn eeuwen oud. Ze zijn ook goed geïsoleerd, waardoor ze koel zijn in de zomer en warm in de winter.

Als u van fotograferen houdt, wilt u misschien foto’s maken van het indrukwekkende Castel del Monte, zo’n veertig kilometer ten westen van Bari. De Normandiërs begonnen in de twaalfde eeuw met de bouw ervan. Een reisgids zegt dat het „elk ander kasteel dat met Frederik II in verband wordt gebracht overtreft. Het is ook een van de meest verfijnde wereldse gebouwen uit de Middeleeuwen.” Het boek beschrijft het als „een harmonieuze geometrische studie van twee verdiepingen met elk acht kamers”. Zijn achthoekige ontwerp omvat acht hoektorens. Het is een bezoek waard.

In Bari komen ongeveer 1600 Getuigen van Jehovah en veel geïnteresseerden bijeen in achttien gemeenten. Allen zien er verlangend naar uit de vele bezoekers te verwelkomen van het „Onderwijzers van Gods woord”-districtscongres dat in 2001 in het San Nicola-​stadion van de stad zal worden gehouden.

[Voetnoot]

[Illustraties]

Tetragrammaton in de Kerk van de Heilige Drie-eenheid en de Heiligen Cosmas en Damianus

De promenade

Castel del Monte

Trulli in Alberobello

[Kaart op blz. 14]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

ROME

BARI

[Verantwoording]

Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Illustratie op blz. 14]

De Titusboog met fries waarop de plundering van Jeruzalems tempel staat afgebeeld

[Illustratie op blz. 14]

Het Colosseum

[Illustratie op blz. 15]

Zuil van Marcus Aurelius

[Illustratie op blz. 15]

De Via Appia

[Illustratie op blz. 15]

In het Pantheon, een voormalige heidense tempel voor alle goden, is nu een katholieke kerk gehuisvest

[Illustratie op blz. 16]

Detail van Michelangelo’s „Laatste Oordeel” in de Sixtijnse Kapel

[Illustratie op blz. 16, 17]

Fontein der Vier Stromen, van Bernini

[Illustratie op blz. 17]

Bijkantoor van Jehovah’s Getuigen

[Illustratie op blz. 17]

Trevifontein

[Illustratie op blz. 17]

Volgens de legende werden Romulus en Remus, de mythologische stichters van Rome, door een wolvin gezoogd