Waarom gebruiken mensen drugs?

„IK WAS dertien jaar toen de zus van mijn beste vriend ons op een avond uitnodigde in hun flat. Iedereen begon marihuana te roken. Eerst weigerde ik, maar toen dat spul voor de zoveelste keer rondkwam, probeerde ik het ten slotte.” Zo verklaarde Michael uit Zuid-Afrika hoe hij kennismaakte met drugs.

„Ik kom uit een conservatief gezin van professionele klassieke musici. Ik speelde in een orkest en een van de musici rookte in de pauzes regelmatig marihuana. Maandenlang bood hij het me steeds weer aan. Ten slotte probeerde ik het en ging ik het geregeld gebruiken.” Zo raakte Darren, een Canadees, aan de drugs.

Michael en Darren gingen allebei over op het gebruik van andere drugs, zoals LSD, opium en stimulerende middelen. Als ze nu als voormalige drugsgebruikers terugkijken, zijn ze het erover eens dat de invloed van mensen met wie ze omgingen de voornaamste reden was om drugs te gaan gebruiken. „Ik had nooit gedacht dat ik ooit drugs zou gebruiken,” zegt Michael, „maar die lui waren de enige vrienden die ik had, en dan ga je vanzelf meedoen.”

De amusementswereld

De druk van vrienden en collega’s is beslist een van de hoofdredenen waarom velen drugs gaan gebruiken, en vooral de jongeren zijn daar gevoelig voor. Daarnaast worden ze geconfronteerd met de voorbeelden van hun idolen in de amusementswereld, die een krachtige invloed op hun jonge fans uitoefenen.

De amusementsindustrie wordt wel in het bijzonder geplaagd door drugsgebruik. Topartiesten in de muziekwereld raken vaak in een bepaalde fase van hun carrière aan de harddrugs. Ook veel filmsterren zijn gewoontegebruikers.

Entertainers kunnen aan drugs een bekoring en aantrekkingskracht verlenen die jongeren onweerstaanbaar schijnen te vinden. Newsweek berichtte in 1996: „In de straten van Seattle krioelt het van de jongeren die erheen zijn getrokken voor de heroïne, louter en alleen omdat [de rockmuzikant] Cobain het gebruikte.”

De drugswereld wordt geïdealiseerd in tijdschriften en films en op televisie. Bovendien hebben enkele prominente modeontwerpers een voorkeur vertoond voor modellen met een mager, uitgemergeld uiterlijk, in nabootsing van de verslaafden.

Waarom raken sommigen verslaafd?

Talrijke andere factoren dragen bij tot het toenemende drugsgebruik. Daartoe behoren desillusie, depressiviteit en het ontbreken van een doel in het leven. Verdere redenen zijn economische problemen, werkloosheid en een slecht ouderlijk voorbeeld.

Sommigen die moeite hebben met menselijke relaties gebruiken drugs als hulp om zich in gezelschap te kunnen bewegen. Ze geloven dat drugs bevorderlijk zijn voor hun zelfvertrouwen; ze geven hun het gevoel geestig en innemend te zijn. Anderen vinden het gewoon makkelijker drugs te gebruiken dan de verantwoordelijkheid te aanvaarden iets van hun leven te maken.

Verveling is nog een reden waarom jongeren drugs gaan gebruiken. In het boek The Romance of Risk — Why Teenagers Do the Things They Do wordt over verveling en het gebrek aan ouderlijk toezicht opgemerkt: „Jongens en meisjes komen na schooltijd thuis in een leeg huis. Geen wonder dat ze zich eenzaam voelen en niet alleen willen zijn. Er komen vrienden en vriendinnen, maar ook met z’n allen vervelen ze zich vaak. Ze kijken  eindeloos naar de televisie en muziekvideo’s of surfen op het internet op zoek naar iets opwindends. Roken, drugsgebruik en drinken kunnen licht deel gaan uitmaken van dat scenario.”

De eerder genoemde Michael zei over het gebrek aan ouderlijk toezicht bij hem thuis: „Ik had het fijn thuis. We waren een buitengewoon hecht gezin. Maar mijn ouders werkten allebei en er was overdag geen toezicht. Ook lieten onze ouders ons heel erg vrij. Er was geen discipline. Mijn ouders hadden er geen notie van dat ik drugs gebruikte.”

Eenmaal gestrikt, blijven velen drugs gebruiken om een simpele reden: ze genieten ervan. Michael, die dagelijks drugs gebruikte, zei over het effect ervan: „Ik verkeerde in een droomwereld. Ik kon elke denkbare druk ontvluchten. Nooit voelde ik me bedreigd. Alles was schitterend.”

Een andere voormalige drugsgebruiker uit Zuid-Afrika, Dick geheten, beschreef de uitwerking die marihuana op hem had toen hij die op dertienjarige leeftijd begon te gebruiken: „Ik lachte om elke grap. Alles was lollig.”

Waarschuwingen voor de schade die drugs kunnen aanrichten, schijnen jongeren gewoon niet af te schrikken. Meestal hebben ze iets van: ’Dat zal mij niet gebeuren.’ In het boek Talking With Your Teenager wordt uiteengezet hoe het komt dat tieners de waarschuwingen dat drugs slecht zijn voor de gezondheid in de wind slaan: „Ze zijn zo veerkrachtig en vol vitaliteit dat ze niet geloven dat hun gezondheid eronder zal lijden. Dat gevoel van ’onkwetsbaarheid’ is heel gewoon in de puberteit. Tieners beschouwen longkanker, alcoholisme en verslaving aan harddrugs als dingen die mensen overkomen die ouder zijn, hun niet.” Veel jongeren zijn zich gewoon niet bewust van de gevaren, zoals wordt geïllustreerd door de populariteit van de drug ecstasy. Wat is dat?

Ecstasy en de ’rave-scene’

De van amfetamine afgeleide drug MDMA, bekend als ecstasy of XTC, wordt algemeen gebruikt op fuiven waar de hele nacht gedanst wordt, zogenoemde raves. De verkopers suggereren dat het gebruik van ecstasy een veilige manier is om een euforisch gevoel te krijgen, met als extraatje grenzeloze energie om de hele nacht te dansen. De drug helpt dansers het urenlang vol te houden totdat ze ten slotte belanden in een tranceachtige toestand van gelukzaligheid. Een jongere legde het aantrekkelijke van ecstasy als volgt uit: „Het gevoel van opwinding begint bij je tenen en kruipt tintelend omhoog naar je hoofd, waarbij het je in een ongelooflijke warmte en liefde hult.”

Hersenscans van geregelde ecstasygebruikers hebben duidelijke bewijzen geleverd dat het niet zo’n onschuldige drug is als  verkopers beweren. Ecstasy beschadigt klaarblijkelijk zenuwvezels in de hersenen en verlaagt het serotoninegehalte. Die schade is mogelijk blijvend. Mettertijd kan dat leiden tot stoornissen als depressiviteit en geheugenverlies. Er zijn enkele sterfgevallen gemeld onder ecstasygebruikers. Bovendien zijn er drugsdealers die ecstasy met heroïne vermengen om hun klanten verslaafd te maken.

Hoe gemakkelijk te verkrijgen?

In veel landen zijn drugs goedkoper geworden doordat het aanbod is toegenomen. Dat is vooral toe te schrijven aan politieke en economische veranderingen. Een typisch voorbeeld daarvan is Zuid-Afrika, waar politieke veranderingen tot een toenemende handel en uitwisseling met andere landen hebben geleid. De drugshandel heeft daarvan flink geprofiteerd, mede door de geringe controle aan de grenzen. Door de groeiende werkloosheid zijn duizenden voor een inkomen afhankelijk van de drugsverkoop. Waar veel drugs zijn, is geweldscriminaliteit zelden ver weg. Volgens een krantenbericht worden kinderen op scholen in de Zuid-Afrikaanse provincie Gauteng — en sommigen van hen zijn nog maar dertien jaar — door de politie in de gaten gehouden wegens drugshandel. Op een aantal scholen in het gebied is men begonnen de leerlingen op drugsgebruik te controleren.

Wat is de grondoorzaak?

Er zijn duidelijk veel redenen waarom mensen drugs gebruiken. Maar dat zijn allemaal symptomen van een dieper liggend probleem, een grondoorzaak. De schrijver Ben Whitaker zinspeelde daarop: „De huidige toename van het drugsgebruik is een signaal dat ons waarschuwt voor de gebreken en tekortkomingen in onze samenleving en voor de eenzaamheid en wanhoop: waarom anders zou een aanzienlijk aantal getalenteerde en bevoorrechte mensen drugs verkiezen boven de realiteit van het heden?”

Dat is een goede vraag, die ons doet beseffen dat onze materialistische, prestatiegerichte samenleving vaak niet in onze emotionele en geestelijke behoeften voorziet. Zelfs de meeste godsdiensten hebben niet aan die behoeften kunnen voldoen omdat ze aan de grondoorzaak van de problemen waarmee mensen kampen, voorbijgaan.

We moeten die grondoorzaak vinden en aanpakken voordat we de enige blijvende oplossing voor het drugsprobleem kunnen vinden. Daarop zal in het volgende artikel worden ingegaan.

[Illustratie op blz. 7]

Drugsgebruik wordt soms door beroemdheden geïdealiseerd

[Illustraties op blz. 7]

De hedendaagse muziekwereld is doortrokken van drugsgebruik

[Illustraties op blz. 8]

De drug ecstasy is algemeen verkrijgbaar op raves

[Verantwoording]

AP Photo/Greg Smith

Gerald Nino/U.S. Customs