Waarom staan er taxusbomen op Engelse begraafplaatsen?

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN GROOT-BRITTANNIË

IN 1656 schreef een geestelijke van de Anglicaanse Kerk: „Onze voorvaderen hebben op hun begraafplaatsen veel zorg besteed aan het in stand houden van taxusbomen, de groenblijvers die daardoor symbolisch waren . . . voor de onsterfelijkheid van de ziel.” Dat is de overlevering. Wat zijn de feiten?

Het verband tussen altijdgroene planten en bomen en onsterfelijkheid gaat ver terug in de tijd. In Wales wordt de traditie van de taxusboom als zo’n symbool gekoppeld aan het geloof en de gebruiken van druïden uit de oudheid. In Engeland werden er lang voor het christelijke tijdperk taxusbomen geplant op heidense tempelterreinen en uiteindelijk werden ze door de kerk als „een heilig symbool” overgenomen. Tradities zijn hardnekkig en hoewel niet-anglicanen de trend niet hebben gevolgd, maken taxusbomen nog steeds een belangrijk deel uit van de flora op hedendaagse Engelse begraafplaatsen.

Wat zegt de bijbel over de onsterfelijkheid van de ziel? Nergens in de bijbel worden de woorden „onsterfelijkheid” of „onsterfelijk” met „ziel” in verband gebracht. In de lezing „Een theologisch begrip van leven en dood” stelde de aartsbisschop van York (Engeland) „ruwe ideeën over de ziel die het lichaam verlaat” tegenover een fundamentele bijbelse waarheid. „Er is niets in ons lichaam wat op de een of andere manier ons lichaam verlaat wanneer we sterven”, zei hij.

Wat is de taxus voor een boom?

De Engelse taxusboom [Taxus baccata] is een statige groenblijver die langzaam groeit en een hoogte bereikt van ongeveer tien meter. Veel van de grotere exemplaren in Engeland zijn in feite twee of meer bomen die met elkaar vergroeid zijn, zodat de bast hun samengroeien geheel verhult. Van een Schotse taxus, die ruim zeventien meter hoog is, is nu bekend dat hij uit twee bomen bestaat die op die manier zijn verbonden.

Taxusbomen kunnen wel honderden jaren oud worden — sommige kenners zeggen duizenden jaren. Veel oude Britse taxusbomen zijn de enige overlevenden van middeleeuwse dorpen, waaromheen zich nieuwe nederzettingen hebben gevormd.

De rijpe zaden van de taxus zijn bedekt met een felrood, zacht, komvormig vlies dat bekendstaat als een zaadrok (arillus). Maar die zaden zijn net als de naalden en de schors giftig en kunnen voor vee dat men in de buurt laat grazen dodelijk zijn. Ooit dacht men dat als een huis met taxus was versierd, dit tot een sterfgeval in het gezin zou leiden.

Taxushout is fijngenerfd, enigszins zoals mahonie. Van het kernhout dat oranjerood is, kunnen duurzame meubelstukken worden gemaakt. Vanwege zijn sterke, veerkrachtige eigenschappen werd het in de Middeleeuwen gebruikt voor het maken van handbogen die Engelse boogschutters zo bekwaam aanwendden in de oorlogvoering.

In Groot-Brittannië en ook in delen van Normandië die ooit door Engeland werden overheerst, zijn taxusbomen op oude begraafplaatsen een veel voorkomende aanblik. Eén begraafplaats in Engeland beroemt zich op 99 taxusbomen, maar dat aantal is uitzonderlijk. Taxusbomen werden gewoonlijk als paar geplant, één bij het kerkhofportaal — de ingang voor de begrafenisstoet — en één vlak bij de deur van de kerk. Tegenwoordig staan er langs dit pad vaak twee hagen van Ierse taxus en zijn er bij bepaalde graven extra taxusbomen geplant.

De vermeende onsterfelijkheid van de ziel is echter een heidense Griekse leerstelling die in verband wordt gebracht met de leer van Plato. De opstanding van de doden tot eeuwig leven op aarde zal Gods geschenk aan de mensheid zijn wanneer de dood zal zijn verwijderd. — Johannes 5:28, 29; Openbaring 21:4.

[Illustratie op blz. 31]

Een duizend jaar oude taxus op de St.-Andrew-begraafplaats in Totteridge (Hertfordshire)

[Illustraties op blz. 31]

Rechts: Bonte zaadrokken — maar giftige zaden

Uiterst rechts: Gesnoeide Ierse taxusbomen op de St.-Lawrence-begraafplaats in Little Stanmore (Middlesex)