Wat is posttraumatische stress?

JAREN geleden werd posttraumatische stressstoornis (PTSS) meestal aangeduid als shellshock of gevechtsmoeheid en werd ze voornamelijk bestudeerd in verband met militaire veteranen. * Nu is er veel veranderd. Iemand hoeft geen soldaat te zijn om de diagnose PTSS gesteld te krijgen. Hij hoeft alleen maar een traumatische gebeurtenis overleefd te hebben.

Die gebeurtenis kan variëren van een oorlog tot een poging tot verkrachting of een auto-ongeluk. In een informatieblad van het nationale centrum voor PTSS in de Verenigde Staten wordt het als volgt gezegd: „Wil bij iemand de diagnose PTSS gesteld worden, dan moet hij een traumatische gebeurtenis hebben meegemaakt.” En bij die gebeurtenis „moet het gaan om een of andere daadwerkelijke LICHAMELIJKE verwonding of aanranding, of bedreiging daarmee”.

De in het vorige artikel genoemde Jane vertelt: „Ik heb geleerd dat bij een plotselinge hevige angst bepaalde hormonen omhoogschieten, en die hormonen bewerken dat de zintuigen hyperalert worden voor gevaar. Gewoonlijk dalen de hormoonspiegels weer tot normale waarden nadat het gevaar voorbij is, maar in het geval van PTSS-patiënten blijven ze verhoogd.” De gebeurtenis lag in het verleden, maar de hevige angst van die momenten scheen zich blijvend in Janes geest te willen nestelen, als een onwelkome huurder die een ontruimingsbevel aan zijn laars lapt.

Indien u een trauma hebt overleefd en last hebt van soortgelijke nawerkingen, is het belangrijk te beseffen dat u niet de enige bent. In een boek dat de auteur Linda E. Ledray over verkrachting schreef, legt ze uit dat PTSS „een normale reactie is die wordt gezien bij normale mensen die een angstaanjagende situatie hebben meegemaakt waarin ze geen controle hadden over wat er gebeurde”.

Dat PTSS normaal wordt genoemd, wil echter niet zeggen dat elke overlevende van een trauma het ontwikkelt. Ledray merkt op: „In 1992 werd bij een onderzoek bevonden dat één week na een verkrachting 94 procent van de geëvalueerde slachtoffers voldeed aan de criteria voor PTSS en dat dit na twaalf weken bij 47 procent nog steeds het geval was. Vijftig procent van de vrouwen die in 1993 de Sexual Assault Resource Service in Minneapolis bezochten, voldeed een jaar na de verkrachting aan de criteria voor PTSS.”

Dergelijke gegevens onthullen dat PTSS veel voorkomt, veel meer dan de meeste mensen beseffen. En allerlei mensen lijden eraan, na een breed scala van incidenten. De schrijvers Alexander C. McFarlane en Lars Weisaeth  merken op: „Recente studies hebben aangetoond dat niet alleen soldaten en oorlogsslachtoffers traumatische gebeurtenissen overkomen maar ook menig burger in vredestijd, en dat veel overlevenden van zulke vaak voorkomende gebeurtenissen PTSS ontwikkelen.” Zelfs medische ingrepen of hartaanvallen hebben bij sommige mensen PTSS teweeggebracht.

„PTSS is een zeer veel voorkomende stoornis gebleken”, leggen de boven geciteerde schrijvers uit. Ze zeggen verder: „Een willekeurig onderzoek onder 1245 Amerikaanse adolescenten heeft uitgewezen dat 23% het slachtoffer was geweest van fysiek of seksueel geweld en getuige was geweest van geweld tegenover anderen. Eén op de vijf van de adolescenten die dit was overkomen, had PTSS ontwikkeld. Dat doet vermoeden dat om en nabij de 1,07 miljoen tieners in de VS thans last hebben van PTSS.”

Indien dat gegeven nauwkeurig is, houdt dat in dat er in één land alleen al heel wat getroffenen in de tienerleeftijd zijn! Wat kan er voor  hen en voor de wereldwijd vele miljoenen andere getroffenen worden gedaan?

Wat is eraan te doen?

Mocht u denken dat u of iemand die u kent wel eens PTSS zou kunnen hebben, dan volgen hier enkele adviezen.

Streef ernaar in uw geestelijke routine te blijven. „Ik ben altijd naar de vergaderingen in onze plaatselijke Koninkrijkszaal gegaan”, vertelt Jane. „Ook al kon ik me niet concentreren op wat er werd gezegd, ik wist dat het de plaats was waar Jehovah God wilde dat ik was. De leden van de gemeente waren bijzonder liefdevol en opbouwend en de getoonde liefde en persoonlijke belangstelling hebben de hele beproeving door heel veel voor me betekend.” Jane voegt eraan toe: „Het hielp ook als ik in de Psalmen las. Op de een of andere manier schenen de gebeden van mensen die het moeilijk hadden mijn gevoelens te verwoorden. Als ik in gebed niet kon zeggen wat ik wilde, kon ik gewoon ’Amen’ zeggen.”

Laat niet na de getroffene aan te moedigen. Indien een van uw dierbaren te kampen heeft met de afschuwelijke herinnering aan een traumatische gebeurtenis, begrijp dan dat hij of zij niet overdreven reageert of opzettelijk moeilijk is. Door emotionele verdoofdheid, angst of woede is hij of zij misschien niet in staat op de pogingen die u doet om een steun te zijn,  te reageren zoals u dat graag zou zien. Maar geef het niet op! De bijbel zegt het zo: „Een ware metgezel heeft te allen tijde lief, en is een broeder die geboren wordt voor de tijd dat er benauwdheid is.” — Spreuken 17:17.

De getroffene moet van sommige onverstandige ’strategieën’ gaan inzien dat ze hem nog verder van huis brengen en die vermijden. Daartoe behoren het gebruik van drugs en van te veel alcohol. Hoewel alcohol en drugs tijdelijke verlichting lijken te beloven, maken ze de situatie heel gauw nog erger. Ze dragen meestal bij tot een sociaal isolement, afwijzing van de mensen die willen helpen, werkverslaving, onbeheerste woede, onbeheerst of juist al te beheerst eten, of ander zelfdestructief gedrag.

Consulteer een bevoegd medicus. Het kan zijn dat de getroffene geen PTSS blijkt te hebben, maar als dat wel zo is, bestaan daar effectieve therapieën voor. * Ontvangt u professionele hulp, wees dan eerlijk tegenover de hulpverlener en vraag om hulp om het bovenstaande gedrag de baas te worden.

Bedenk dat lichamelijke verwondingen vaak het eerst genezen, maar mensen die aan PTSS lijden, kunnen in veel opzichten gewond zijn, lichamelijk, mentaal en emotioneel. Het volgende artikel zal gewijd zijn aan verdere manieren waarop de getroffene en de mensen om hem heen mee kunnen werken aan het genezingsproces, terwijl ook de hoop voor alle lijders aan posttraumatische stress aan de orde komt.

[Voetnoten]

[Kader/Illustratie op blz. 6]

Symptomen van posttraumatische stress

Veel overlevenden van een trauma herbeleven het trauma in hun geest. Ze hebben daar meestal geen controle over, kunnen niet voorkomen dat het gebeurt. De gevolgen kunnen onder meer zijn:

• Flashbacks — het gevoel dat het trauma weer plaatsvindt

• Akelige dromen en nachtmerries

• De neiging erg te schrikken van harde geluiden of van iemand die hen onverwacht van achteren nadert

• Een beverig gevoel en zweterigheid

• Een bonkend hart of moeite met ademhalen

• Een gevoel van ontsteltenis bij het zien, horen, voelen, ruiken of proeven van iets wat aan het trauma herinnert

• Paniek of angst — het gevoel weer in gevaar te verkeren

• Moeite met het beheersen van emoties doordat dingen die aan het trauma herinneren tot plotselinge angst, woede of ontsteltenis leiden

• Moeite zich te concentreren of helder te denken

• Moeite met in slaap vallen of doorslapen

• Onrust en permanent verhoogde waakzaamheid

• Emotioneel dichtklappen of emotionele verdoofdheid

• Moeite liefdevolle gevoelens voor iemand te hebben of andere sterke emoties te voelen

• Het gevoel dat de omgeving vreemd of onwezenlijk is

• Verlies van belangstelling voor dingen waarvan voorheen werd genoten

• Moeite zich belangrijke gedeelten te herinneren van wat er bij het trauma gebeurde

• Het gevoel los te staan van de wereld om hen heen en de dingen die hun overkomen

[Illustraties op blz. 5]

Allerlei traumatische gebeurtenissen kunnen PTSS teweegbrengen