Bedenkingen over stuwdammen

EENS TOEGEJUICHT ALS DE OPLOSSING voor zowel water- als elektriciteitsbehoeften, worden stuwdammen nu in veel landen minder positief bezien. „De veronderstelling dat de voordelen opwegen tegen de nadelen is minder zeker geworden”, zegt het tijdschrift World Watch. „Nu er over de hele wereld ruim 45.000 grote stuwdammen (van meer dan vijftien meter hoog) zijn gebouwd, blijkt uit steeds meer onderzoeken dat de nadelen ervan wellicht groter zijn dan velen zich ooit hadden voorgesteld.” Wat zijn enkele van die nadelen?

Een belangrijk nadeel is de degradatie van zestig procent van ’s werelds waterwegen. World Watch merkt op: „Ecologisch gezien hebben rivieren het zwaar te verduren. Ze worden in zo’n tempo afgetapt, omgelegd, vervuild en gestremd dat de zoetwater-ecosystemen over de hele wereld erdoor zijn gedegradeerd. Met inmiddels meer dan de helft van de rivieren ter wereld geblokkeerd door minstens één grote stuwdam . . ., hebben stuwdammen een belangrijke rol gespeeld bij het destabiliseren van de ecologie van rivieren. Minstens een vijfde van de zoetwatervissen bijvoorbeeld wordt nu bedreigd of is uitgestorven.” Ook zeevissen worden getroffen, zoals zalmen die belemmerd kunnen worden in hun pogingen weer stroomopwaarts te zwemmen om kuit te schieten.

Zelfs de algemeen aanvaarde opvatting dat waterkracht niet vervuilend is, wordt nu betwijfeld. Waarom? Omdat uit rottend organisch materiaal dat in stuwmeren terechtkomt grote hoeveelheden broeikasgassen vrijkomen. Ook zijn er de maatschappelijke kosten. Vanwege stuwdammen werden veertig tot tachtig miljoen mensen — meer dan de bevolking van veel landen — gedwongen te verhuizen; vaak van enkele van de vruchtbaarste stukken grond op aarde.

De verandering in de houding tegenover de waarde van stuwdammen verbreidt zich. De Verenigde Staten bijvoorbeeld, waar de waterwegen bezaaid zijn met het ontstellende aantal van 75.000 stuwdammen van allerlei afmetingen, zijn nu de koploper wat het ontmantelen en afbreken van stuwdammen betreft. Zelfs de Wereldbank heeft het financieren van stuwdamprojecten beperkt.

Het is natuurlijk zo dat stuwdammen bepaalde nuttige doelen dienen. Maar zoals bij zoveel andere ondernemingen, heeft de mensheid door de ene stuwdam na de andere te bouwen een gebrek aan wijsheid en vooruitziendheid getoond, waarmee de woorden van de profeet Jeremia bevestigd worden: „Het staat niet aan een man die wandelt, zelfs maar zijn schrede te richten.” — Jeremia 10:23.

[Illustratieverantwoording op blz. 31]

FOTO: MOURA