De Masaï — Een uniek en kleurrijk volk

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN KENIA

HET hoge gezang van een Masaï-jongetje weerklonk over de vallei en werd ver meegevoerd door de zware, vochtige lucht van de dageraad. Met het opkomen van de morgenzon klonk de zangerige stem van de jongen steeds krachtiger, ongeveer zoals een zangvogel die vol overgave in het eerste licht van de zonsopgang aan het zingen is.

Ik luisterde terwijl de opgaande zon haar licht wierp op de Masaïherdersjongen die midden in de kudde van zijn vader stond. Gehuld in een lange rode doek die zijn lichaam gedeeltelijk bedekte, stond hij op één been, als een ooievaar, al leunend op de schacht van zijn speer te zingen voor zijn tevreden kudde. Laat me u eens wat meer over de unieke Masaï vertellen.

Welkom in het land van de Masaï

De Masaï, een kleurrijk herdersvolk, wonen op de uitgestrekte open vlakten van de Great Rift Valley in Oost-Afrika. Deze mensen, die in Kenia en Tanzania te vinden zijn, zijn overlevenden van een vervlogen tijdperk en leven nog vrijwel net zo als hun voorouders eeuwen geleden. Hun leven, waarin tijd geen enkele rol speelt, wordt beheerst door het opkomen en ondergaan van de zon en de voortdurend wisselende seizoenen.

Tot de vaardigheden van de Masaï behoort hun vermogen om te overleven in de ruige omgeving en het woeste landschap van de Rift Valley. Met lange, soepele schreden leggen ze grote afstanden af op zoek naar groene weiden en waterbronnen voor hun vee. Ze hoeden hun vee tussen de kudden gnoes, zebra’s, giraffen en andere savannedieren waarmee ze hun geboorteland delen.

Een volk dat een belangrijke plaats toekent aan rundvee

De Masaï geloven dat al het rundvee op aarde hun eigendom is. Deze overtuiging spruit voort uit de legende dat God in het begin drie zonen had aan wie hij elk een geschenk gaf. De eerste zoon kreeg een pijl voor de jacht, de tweede kreeg een hak voor de bewerking van het land, en de derde zoon kreeg een veehoedersstaf. Men zegt dat die laatste zoon de vader werd van het Masaïvolk. Hoewel andere stammen ook runderen bezitten, geloven de Masaï dat die dieren in wezen hun eigendom zijn.

In de Masaïgemeenschap wordt de status en belangrijkheid van een man bepaald door de grootte van zijn kudde en het aantal kinderen dat hij  heeft. In feite vindt men iemand met minder dan vijftig runderen een arm man. Met de hulp van zijn vele kinderen en vrouwen hoopt een Masaïman uiteindelijk een grote kudde te vergaren die uit wel duizend dieren kan bestaan.

Masaïgezinsleden hebben een emotionele band met hun rundvee. Elk dier heeft een ander geluid en een andere aard en daarmee is het gezin goed vertrouwd. De runderen worden vaak gebrandmerkt en beschilderd met lange, gewelfde lijnen en ingewikkelde patronen die zijn ontworpen om de schoonheid van het dier te benadrukken. De Masaï zingen over de fysieke schoonheid van bepaalde dieren in de kudde en over hoeveel ze van ze houden. Ze zijn vooral gek op stieren met lange, gebogen horens, en een kalfje wordt liefdevol verzorgd en aangehaald alsof het een pasgeboren kind is.

De Masaïhutten worden traditiegetrouw door de vrouwen gebouwd, van een vlechtwerk van takken en gras dat vervolgens met koemest wordt bestreken en gedicht. De hutten zijn ovaalvormig en worden in een grote cirkel gebouwd die dient ter bescherming van een binnenste kraal, waar het vee de nacht doorbrengt. De hele buitenrand wordt omheind met scherpe, stekelige takken die zowel de Masaï als hun vee tegen plunderende hyena’s, luipaarden en leeuwen beschermen.

De Masaï zijn voor overleving afhankelijk van de goede conditie en sterkte van hun kudden. De melk van de dieren wordt voor consumptie gebruikt en de koemest voor het bestrijken en dichten van hun hutten. Het komt zelden voor dat de Masaï hun runderen slachten voor voedsel; daarvoor houdt men gewoonlijk een paar schapen en geiten. Maar áls een van de dieren wordt geslacht, wordt elk deel ervan benut. De horens worden gebruikt als een soort flessen; van hoeven en botten worden decoraties gemaakt en huiden worden gelooid om er schoenen, kleding, beddenspreien en touwen van te maken.

Kleurrijk en uniek

De Masaï, groot en rank en met fijne gelaatstrekken, zijn knappe mensen. Hun kleding is bijzonder kleurrijk. Stukken stof die in levendige rood- en blauwschakeringen zijn geverfd, worden losjes rond het lenige lichaam gedragen. Vrouwen tooien zich meestal met grote, ronde, met kralen versierde kragen en kleurige hoofdbanden. De armen en enkels kunnen strak worden omwonden met dikke snoeren van koperdraad. Zowel mannen als vrouwen verlengen vaak hun oorlellen door ze  met zware oorringen en kralenversieringen uit te rekken. Oker, een tot fijn poeder vermalen rood mineraal, wordt doorgaans met koeienvet vermengd en kunstig op het lichaam aangebracht.

Op een avond zit ik bij het schijnsel van het vuur naar een groep Masaï te kijken die bijeenkomen om te dansen. Terwijl ze in een cirkel staan, bewegen ze op het ritme. Als het tempo van de dans wordt opgevoerd, springen de zware kralenkragen van de meisjes ritmisch op hun schouders op en neer. Dan stappen de Masaïkrijgers om de beurt in het midden van de cirkel om een serie spectaculaire en hoge sprongen ten beste te geven. Het dansen kan soms tot diep in de nacht doorgaan totdat iedereen uitgeput is.

Het gezinsleven van de Masaï

Van het begin tot het eind van de warme dag zit ik in de schaduw van een acaciaboom bij een groep Masaïvrouwen en sla hen gade terwijl ze ingewikkeld kralenwerk op gelooide leren huiden naaien. Al lachend en pratend hebben ze weinig aandacht voor de wevervogels die boven hun hoofd zitten te kwetteren en met gedroogde slierten gras hun nest weven. In de loop van de dag zijn de vrouwen in de weer met het halen van water en brandhout, het repareren van hun hut en de verzorging van hun kleine kinderen.

Wanneer de ondergaande zon langzaam plaats maakt voor de schemering beginnen de herders en hun vee terug te komen. De kudde sjokt langzaam naar huis terwijl hun hoeven een wolk van rood stof doen opwaaien die wordt verlicht door de horizontale bundels oranjekleurig, zwakker wordend zonlicht. Zodra de vrouwen in de verte de stofwolk waarnemen, laten ze onmiddellijk hun werk in de steek om voorbereidingen te treffen voor de naderende kudde.

Als het vee eenmaal veilig binnen de kraal is, lopen de mannen tussen hun dieren door, krijgen de stieren een aai over de horens en wordt hun schoonheid bewonderd. Een kleine jongen laat uit een uier  een dun straaltje warme melk in zijn mond spuiten en krijgt meteen een standje van zijn moeder. Jonge meisjes, die heen en weer lopen in de drukke doolhof van horens en hoeven, melken behendig de koeien en vullen hun hoge kalebasflessen tot de rand.

’s Avonds zitten we allemaal bij elkaar rond een vuur dat de kou verdrijft. Er hangt een geur van rook en geroosterd vlees, maar ook een sterke koeienlucht die afkomstig is van de kudde die vlak bij ons staat. Een oudere man vertelt verhalen uit de geschiedenis van de Masaï en over heldendaden van Masaïkrijgers. Hij pauzeert alleen wanneer er in de verte een leeuw brult en vervolgt dan onbezorgd en tot genoegen van zijn toehoorders zijn uitgebreide verhaal. Ten slotte verdwijnen ze allemaal, de een na de ander, in de duisternis van hun koepelvormige aarden hutten om te gaan slapen. Behalve het geluid van de lichte ademhaling van het slapende vee is de nacht een en al stilte, met de duisternis en verlatenheid van de uitgestrekte wildernis.

De kindertijd bij de Masaï

Tegen zonsopgang is er volop leven in het dorp. Kleine kinderen, slechts gehuld in kralengordels en -kettingen, spelen in de koele ochtendlucht. Hun gelach is een geruststellend geluid voor de Masaï, die veel van hun kinderen houden en van hun nakomelingen afhankelijk zijn voor hun toekomstverwachtingen en hun eigen overleving.

De opvoeding van kinderen is een gemeenschappelijke kwestie — iedere oudere in de gemeenschap mag een ongehoorzaam kind berispen en bestraffen. Kinderen leren respect te hebben voor de ouderen en leren snel hoe het Masaïgezinsleven functioneert. Hun vroege kinderjaren zijn zorgeloos, maar naarmate ze ouder worden, leren jonge meisjes voor huishoudelijke taken te zorgen en leren jongens hoe ze het vee moeten verzorgen en beschermen. Ouders geven kennis van traditionele geneeskunde aan hun kinderen door en onderwijzen hen over Masaïrituelen en -tradities die met elk aspect van het leven als Masaï verweven zijn.

Het bereiken van de volwassenheid

Naarmate jongeren ouder worden, leren ze de gebruiken en ceremoniën kennen die hun overgang van kind naar volwassene zullen inluiden. Daartoe behoren rituelen die te maken hebben met ziekte, tegenspoed, huwelijk en sterven. De Masaï geloven dat wanneer ze verzuimen die ceremoniën te houden, dit vervloeking voor hen zal betekenen.

Het kan zijn dat Masaï-ouders het huwelijk van hun dochter arrangeren wanneer ze nog maar een kind is. Het meisje wordt beloofd aan een man die voldoende vee bezit om de bruidsprijs te betalen die door haar vader wordt gevraagd. Vaak zal ze ten huwelijk worden gegeven aan een man die veel ouder is dan zijzelf en zal ze haar plaats innemen tussen de andere vrouwen in zijn gezin.

Wanneer jongens in de Masaïgemeenschap opgroeien, gaan ze nauw om met andere jongens van hun generatie. De speciale band die ze met die leeftijdgenoten hebben, kan een leven lang blijven bestaan. Samen zullen ze opgroeien van onervaren jongens tot krijgers. Als krijgers zullen ze de verantwoordelijkheden op zich nemen het stuk land te beschermen, de waterbronnen voor de gemeenschap te onderhouden en het vee te beschermen tegen wilde dieren en diefstal. De wegens hun dapperheid en moed vermaarde Masaï treft men gewoonlijk nooit zonder hun scherp geslepen speren aan.

Wanneer de krijgers zo’n dertig jaar oud zijn, zetten ze de laatste stap op hun weg naar volwassenheid. Met groot enthousiasme en ceremonieel worden ze ingewijd als oudste; vanaf dit moment wordt het hun toegestaan te trouwen. Nu ze die gerespecteerde status bezitten, zullen ze zich concentreren op het verkrijgen van een bruid en het vermeerderen van hun kudde en zal er van hen verwacht worden dat ze raad geven en bemiddelen in geschillen.

Wat is de toekomst van de Masaï?

De unieke gebruiken en cultuur van de Masaï zijn snel aan het verdwijnen. In sommige gebieden kunnen Masaï en hun vee niet meer vrij rondzwerven op zoek naar nieuwe weidegrond. Grote stukken land die van oudsher hun vaderland vormden, worden nu geschikt gemaakt voor wildreservaten of voor woningen en landbouw voor de groeiende bevolking. Door droogte en financiële tegenspoed worden veel Masaï gedwongen hun geliefde vee te verkopen om te kunnen overleven. Wanneer ze naar grote steden verhuizen, worden ze geconfronteerd met dezelfde problemen die de rest van de moderne wereld om hen heen ondervindt.

Tegenwoordig worden de Masaïgemeenschappen in Oost-Afrika met de prediking van Jehovah’s Getuigen bereikt. Er zijn meer dan 6000 exemplaren gedrukt van de brochure Geniet voor eeuwig van het leven op aarde! in het Masaï. Zo worden de Masaï geholpen het verschil te zien tussen ongefundeerd bijgeloof en de bijbelse waarheid. Het is beslist hartverwarmend te zien dat onze Schepper, Jehovah God, dit unieke en kleurrijke volk een gelegenheid heeft gegeven tot de vele „natiën en stammen en volken en talen” te behoren die de vernietiging van dit gekwelde samenstel van dingen zullen overleven. — Openbaring 7:9.

[Illustratie op blz. 25]

Traditionele Masaïhut

[Illustratie op blz. 26]

Masaï komen bijeen om te dansen

[Illustraties op blz. 26]

Twee Masaï-Getuigen