Wat werkplekken gevaarlijk maakt

„Op de werkplek komen meer mensen om dan op de weg”. Zo luidt de vet gedrukte kop op een poster die wordt verspreid door WorkCover, een organisatie in het Australische New South Wales die zich inzet voor veiligheid op de werkvloer.

UITERAARD zijn dodelijke ongevallen slechts een deel van het probleem. Jaarlijks lopen miljoenen mensen op hun werk ernstig letsel op, dusdanig letsel zelfs dat hun leven totaal verandert. Vele anderen sterven voortijdig doordat ze op hun werk blootstaan aan gevaarlijke stoffen of als gevolg van stress op het werk.

Omdat werkgerelateerde sterfgevallen en ernstige verwondingen in bijna alle sectoren van industrie en handel voorkomen, kan er met recht gevraagd worden: Hoe veilig bent u eigenlijk op uw werkplek? Welke situaties daar kunnen een bedreiging vormen voor uw gezondheid en leven?

De enorme druk

Werknemers staan vaak onder enorme druk om productie te leveren. In Japan werd de term karoshi — „dood door overwerk” — voor het eerst gebruikt in de eisen tot schadeloosstelling die getroffen gezinnen indienden. Volgens een enquête die daar jaren geleden werd gehouden, vreesde veertig procent van het Japanse kantoorpersoneel een mogelijke dood door overwerk. Een advocaat die in zulke claims gespecialiseerd was, schatte dat er „jaarlijks minstens 30.000 slachtoffers van karoshi in Japan” te betreuren waren.

De politie in Japan heeft het vermoeden uitgesproken dat problemen op het werk een sleutelfactor zijn bij de toename in zelfdoding onder 50- tot 59-jarigen. Volgens het boek The Violence-Prone Workplace heeft een rechtbank een werkgever aansprakelijk gesteld voor de zelfdoding van een werknemer die gebukt ging onder werkgerelateerde zorgen.

In de Australische krant The Canberra Times werd gezegd dat ’de Amerikanen de Japanners hebben ingehaald wat het maken van de langste werkdagen ter wereld betreft’. Nieuwsberichten met koppen als „Lange werkdagen worden werkers fataal” vertellen dan ook over vermoeide werknemers, zoals ambulancechauffeurs, piloten, bouwvakkers, transportarbeiders en mensen die nachtdiensten draaien, die op hun werk overlijden.

Wanneer bedrijven tot reorganisatie en afslanking overgaan om winstgevend te blijven, wordt de druk op werknemers om productie te leveren nog groter. In de British Medical Journal stond te lezen dat afslanken een negatieve uitwerking heeft op de gezondheid van werknemers.

Geweld op de werkplek

Overwerkte en gestreste werknemers zijn niet alleen een gevaar voor zichzelf. Bij een Brits onderzoek bleek dat veel kantoorpersoneel een  groot deel van hun werkdag doorbrengt in een staat van irritatie over collega’s en dat zo’n conflictsituatie vaak gewelddadige reacties teweegbrengt.

„Wekelijks worden zo’n vijftien Amerikaanse werknemers op hun werk vermoord”, meldt het blad Business Week. In de Harvard Business Review wordt opgemerkt: „Geweld op de werkplek is niet het favoriete gespreksthema van managers. Maar het blijft een feit dat jaarlijks honderden werknemers hun collega’s te lijf gaan of zelfs vermoorden.”

Anderzijds worden velen op hun werk met geweld geconfronteerd van de kant van hun cliënten. In een Australisch criminologisch rapport wordt gezegd dat sommige artsen zo bang zijn voor gewelddadige aanvallen dat ze zich bij huisbezoeken laten begeleiden. Anderen die gevaar lopen zijn onder meer politieagenten en leraren.

Nog een vorm van geweld op de werkplek is emotionele mishandeling, die door de Internationale Arbeidsorganisatie erkend wordt als psychisch geweld. Een veelvoorkomende vorm daarvan is pesten.

Professor Robert L. Veninga van de University of Minnesota (VS) bericht dat „werknemers in bijna elk deel van de wereld met stress en de daaruit voortvloeiende ziekten kampen”. Hij merkte op dat „het kernprobleem volgens het World Labor Report over 1993 van de Internationale Arbeidsorganisatie van de Verenigde Naties is, dat stress voortspruit uit onpersoonlijke, steeds veranderende en vaak vijandige werkplekken”.

De vraag is dus: Wat kunnen werkgevers en werknemers doen om hun werkplek veiliger te maken? Dat zal in het volgende artikel aan de orde komen.