Gezond plezier op twee wielen

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN GROOT-BRITTANNIË

WELK vervoermiddel is goedkoper dan de meeste andere, in de meeste stadsgebieden sneller dan een auto, beter voor uw gezondheid, en ook nog leuk? Een fiets. Fietsen is goede lichaamsbeweging die nut koppelt aan plezier. In een tijd waarin veel mensen zich zorgen maken over hun gezondheid, is dit vervoermiddel op twee wielen de moeite van het overwegen waard.

De uitvinding van de fiets wordt toegeschreven aan baron Karl von Drais, een Duitse uitvinder. Zijn stepachtige geval, dat rond 1817 verscheen, was eenvoudig van ontwerp. De draisine, zoals hij werd genoemd, had twee wielen, een zitbalk en een stuur — maar geen pedalen. In 1839 bevestigde een Schotse hoefsmid, Kirkpatrick Macmillan, er voor de voortbeweging pedalen aan die met hefbomen aan verbindingsstukken op de achteras vastzaten. Toen kwam er een keerpunt in de populariteit van de tweewielers. De Fransman Pierre Michaux en zijn zoon, Ernest, monteerden pedalen aan de as van het voorwiel en maakten de vélocipède (van het Latijnse velox, „snel”, en pedis, „voet”), een sneller en beter bestuurbaar rijwiel.

Naarmate het voorwiel groter werd, nam ook de snelheid toe. De ordinary (alledaagse), ook bekend  als de „Hoge Bi” of de penny farthing, werd in Engeland ontwikkeld en had een gigantisch voorwiel met een doorsnede van anderhalve meter, dat scherp afstak bij het kleine achterwiel. Deze fiets werd een penny farthing genoemd op grond van het contrast tussen een penny, een groot muntstuk, en de veel kleinere farthing (een kwart penny).

Toen kwam de Rover-veiligheidsfiets, een fiets met de wendbaarheid van de ordinary, maar met een lager zwaartepunt en even grote of bijna even grote wielen. In 1879 stelde een Engelsman genaamd Henry Lawson in Parijs een fiets tentoon die een achterwiel had dat door een ketting werd aangedreven. Dat model kwam uiteindelijk bekend te staan als de bicyclette.

De meeste hedendaagse fietsen hebben een voorwiel dat net zo groot is als het achterwiel. Het basisontwerp is dus nauwelijks veranderd. De huidige ’familie’ van gewone fietsen, toerfietsen, racefietsen en mountainbikes biedt het gemak van mobiliteit op twee lichtgewicht wielen met rubberbanden.

Gezond plezier

Fietsen, die geen lawaai en vervuiling produceren en voor korte afstanden vaak sneller zijn dan gemotoriseerd verkeer, zijn in veel landen bijzonder nuttige en duurzame vervoermiddelen. In Afrika, Azië en elders is de fiets een veelzijdig transportmiddel geworden omdat de mensen die erop rijden — of die ze voortduwen — ze gebruiken om hun waren naar de markt te brengen. Niet zelden vervoert de fiets meer dan een persoon, terwijl familieleden en vrienden schrijlings op de stang zitten of plaatsnemen op een ongemakkelijke bagagedrager.

In westerse landen, waar de auto voor personenvervoer de voornaamste plaats inneemt, is fietsen weer populair geworden vanwege de toenemende bezorgdheid voor de gezondheid in combinatie met de wens om de drukte en eentonigheid van de stad te ontvluchten. Langs talrijke drukke verkeerswegen zijn speciaal gereserveerde fietspaden gekomen. In Groot-Brittannië zijn veel plaatselijke overheden trots op de vele kilometers fietspaden. *

Fietsen kan, wanneer de mogelijke vervuiling door uitlaatgassen buiten beschouwing wordt gelaten, gezond zijn. Het „is een bescherming tegen hart- en vaatziekten, de voornaamste oorzaak van sterfte en vroegtijdige dood in het Verenigd Koninkrijk”, merkt de vervoersadviseur Adrian Davis op. Fietsen vergt meer inspanning, zo’n 60 tot 85 procent van het vermogen dat een mens maximaal heeft, vergeleken met de 45 tot 50 procent die met lopen wordt gebruikt. Door de minimale belasting op de armen en benen van de fietser is het risico van een botfractuur ook kleiner dan bij joggen.

Nog een gezondheidsvoordeel van fietsen is het goede gevoel dat het de fietser geeft. Onderzoek toont aan dat de lichaamsbeweging die erbij betrokken is, bevorderlijk is voor de aanmaak van zogenaamde endorfinen, chemische stoffen in de hersenen die de gemoedstoestand positief beïnvloeden. Naast het feit dat men zich goed gaat voelen, zorgt fietsen er beslist ook voor dat men er goed gaat uitzien. Hoezo? „Met een gemiddelde snelheid zal de fietser grofweg zeven calorieën per minuut verbranden, of 200 calorieën in een half uur”, bericht de krant The Guardian. Wat zijn de resultaten? Misschien een slankere taille en steviger bovenbenen.

Veilig plezier

In landen waar de auto een belangrijke plaats inneemt, maakt men zich in toenemende mate bezorgd over de veiligheid van fietsers. Zou iemand bijvoorbeeld een veiligheidshelm moeten dragen? Het is zeker verstandig om voorzorgsmaatregelen te nemen. Aan de andere kant geeft het eenvoudig dragen van een helm de fietser niet de garantie dat hij tegen letsel wordt gevrijwaard. De columniste Celia Hall vestigde de aandacht op een onderzoek onder 1700 fietsers van diverse leeftijden die  allemaal een helm droegen. Een van de alarmerende uitkomsten van het onderzoek was dat het dragen van een helm de fietsers een vals gevoel van veiligheid gaf. En wat nog erger is, 6 procent van hen droeg een helm die niet goed paste. Bij een ongeval vergroot een slecht passende helm de kans op letsel met 50 procent. Indien u een veiligheidshelm draagt, zorg er dan voor dat die goed past. Controleer regelmatig de helm van uw kind. Een helm die te groot is kan fataal zijn.

Automobilisten vinden fietsers vaak irritant en schenken dikwijls geen aandacht aan hen. Zorg er daarom voor dat u goed zichtbaar bent. Draag veiligheidskleding — overdag fluorescerend, ’s nachts reflecterend. Ook uw fiets moet opvallen, zelfs in het donker. Vaak zijn reflectoren op de pedalen alsook schone koplampen en achterlichten wettelijk verplicht; het zijn zeker verstandige voorzorgsmaatregelen. Vergewis u ervan of de veiligheidsuitrusting die u kiest, voldoet aan de wettelijke vereisten in uw land.

Voor de veiligheid is een goed onderhouden fiets van essentieel belang. Controleer de fiets en geef hem regelmatig een schoonmaak- en onderhoudsbeurt. Naast het nemen van al deze voorzorgsmaatregelen, is het verstandig op de fietspaden te blijven. Voor de veiligheid zult u ook de juiste soort fiets moeten hebben. — Zie het kader „De juiste fiets voor u”.

Fietsen als sport

Voor sommigen is fietsen een sport. Recente schandalen rond de beroemde Tour de France hebben  wielrennen in verband gebracht met dopinggebruik en bedrog. Het tijdschrift Time beweerde in een artikel met de kop „Moge het beste middel winnen!” dat de race „een puinhoop” was. De sport, die omgeven is met discussies over doping en middelen die de prestaties verbeteren, heeft haar goede reputatie verloren.

Verstandige fietsers denken zorgvuldig na over de hoeveelheid tijd en energie die ze aan hun sport besteden. Zelfs al maken gezondheidsvoordelen het fietsen aantrekkelijk, evenwichtige mensen zien in dat lichaamsbeweging slechts één factor is om een lang en gezond leven te bereiken. Maar als u de volgende keer op de fiets stapt voor een tochtje, geniet dan van het gezonde plezier van een rit op twee wielen!

[Voetnoot]

[Kader/Illustraties op blz. 21]

De juiste fiets voor u

Mountainbikes zijn eigenlijk modellen die geschikt zijn voor alle terreingesteldheden. Ze hebben een klein, robuust frame, een recht stuur, hogere pedalen dan een traditioneel model en brede banden die op ruw terrein meer grip hebben. De fietser ondervindt op een opwaartse helling het grotere gemak van een reeks versnellingen.

Als u zowel op harde grond als op oneffen terrein rijdt, hebt u een hybride nodig, een mengvorm tussen een mountainbike en een traditionele fiets. Zo’n fiets heeft smallere banden, en pedalen die iets lager staan. Bij een traditionele fiets zit u tijdens het fietsen iets meer rechtop en hebt u minder versnellingen.

Welk model u ook kiest, let erop dat de maat van de fiets bij u past. Maak eerst een proefrit. Stel het stuur, het zadel en de pedalen af op uw lengte. Wanneer u uw voeten aan weerszijden van de stang zet, moet u ze op de grond kunnen plaatsen (zie boven).

De veiligste en comfortabelste fietshouding bereikt u door de zadelhoogte zo te stellen dat u uw been kunt strekken terwijl uw hak op de pedaal rust die het dichtst bij de grond is (zie links). Over het algemeen moet het stuur op dezelfde hoogte worden gezet als het zadel. — Bron: het tijdschrift Which?

[Illustratie op blz. 18, 19]

Een penny farthing

[Verantwoording]

Police Gazette, 1889

[Illustratie op blz. 19]

Een vélocipède

[Verantwoording]

Men: A Pictorial Archive from Nineteenth-Century Sources/Dover Publications, Inc.

[Illustratie op blz. 20]

Fietsen zijn in veel landen bijzonder nuttige en duurzame vervoermiddelen

[Illustraties op blz. 20]

In sommige landen is een fietshelm bij de wet verplicht