De lange strijd tegen de slavernij

„Dit wil het zeggen een slaaf te zijn: mishandeld te worden en het te dragen, met geweld gedwongen te zijn onrecht te lijden.” — Euripides, Grieks toneelschrijver uit de vijfde eeuw v.G.T.

DE GESCHIEDENIS van de slavernij is lang en vaak verschrikkelijk. Vanaf de tijd van de vroegste beschavingen in Egypte en Mesopotamië hebben machtige naties hun zwakkere buren in slavernij gebracht. Zo begon een van de droevigste aspecten van het menselijk onrecht.

In het tweede millennium voor onze jaartelling bracht Egypte een heel volk van mogelijk enkele miljoenen mensen in slavernij (Exodus 1:13, 14; 12:37). Toen Griekenland over het Middellandse-Zeegebied heerste, hadden veel Griekse gezinnen op zijn minst één slaaf — net zoals het hedendaagse doorsneegezin in sommige landen een auto heeft. De Griekse filosoof Aristoteles rechtvaardigde dit gebruik met de bewering dat de mensheid in twee klassen verdeeld is, die van de meesters en die van de slaven, waarbij de eersten het natuurlijke recht hebben om te gebieden, terwijl de laatsten gewoon geboren zijn om te gehoorzamen.

De Romeinen bevorderden de slavernij nog sterker dan de Grieken. In de dagen van de apostel Paulus bestond misschien wel de helft van de bevolking van de stad Rome uit slaven; het waren er kennelijk honderdduizenden. En het Romeinse Rijk schijnt jaarlijks een half miljoen slaven verworven te moeten hebben om monumenten te bouwen, in de mijnen te werken, de akkers te bebouwen en de reusachtige villa’s van de rijken van personeel te voorzien. * Meestal werden de krijgsgevangenen als slaven gebruikt, en Romes onverzadigbare  behoefte aan meer slaven moet dus een krachtig motief voor het rijk zijn geweest om oorlog te blijven voeren.

Hoewel de slavernij na de val van het Romeinse Rijk wat afnam, bleef het gebruik bestaan. Volgens het Domesday Book (1086 G.T.) maakten slaven in de Middeleeuwen tien procent van de Engelse werkende bevolking uit. En men kwam nog steeds aan slaven door veroveringen. Het is geen toeval dat het woord „slaaf” gelijk is aan de aanduiding voor iemand die tot een van de Slavische volken behoort, want die volken maakten in de vroege Middeleeuwen een groot deel van de Europese slavenbevolking uit.

Sinds de tijd van Christus heeft echter geen werelddeel zo van de verschrikkingen van de slavenhandel te lijden gehad als Afrika. Al voor Jezus’ tijd handelden de Egyptenaren in Ethiopische slaven. In de loop van ongeveer 1250 jaar zijn naar schatting achttien miljoen Afrikanen naar Europa en het Midden-Oosten gevoerd om aan de vraag naar slaven daar te voldoen. Met de kolonisering van Amerika vanaf de zestiende eeuw opende zich een nieuwe slavenmarkt, en de trans-Atlantische handel in slaven werd al gauw een van de winstgevendste commerciële bezigheden ter wereld. Historici schatten dat er tussen 1650 en 1850 ruim twaalf miljoen slaven uit  Afrika zijn weggevoerd. * Velen van hen werden op slavenmarkten verkocht.

De strijd tegen de slavernij

In de loop van de eeuwen hebben zowel afzonderlijke personen als hele volken gevochten om het juk van de slavernij af te werpen. In de eerste eeuw voor Christus voerde Spartacus een leger van 70.000 Romeinse slaven aan in een vergeefse strijd voor de vrijheid. De revolutie van Haïtiaanse slaven, zo’n twee eeuwen geleden, was succesvoller en leidde in 1804 tot de vorming van een onafhankelijke regering.

In de Verenigde Staten heeft de slavernij veel langer bestaan. Er waren slaven die een verbeten strijd voerden om zichzelf en hun dierbaren te bevrijden. En er waren vrije mensen die de slavernij oprecht bestreden door naar afschaffing ervan te streven of door weggelopen slaven te helpen. Toch was het pas tegen het einde van de negentiende eeuw dat die misstand overal in dat land voorgoed bij de wet werd verboden. Maar hoe is de situatie nu?

Is de strijd tevergeefs geweest?

„Niemand zal in slavernij of horigheid gehouden worden. Slavernij en slavenhandel in iedere vorm zijn verboden”, vermeldt de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Die doelstelling, enthousiast uitgevaardigd in 1948, is beslist nobel. Veel oprechte mensen hebben hun tijd, energie en middelen aan de verwezenlijking van dat doel gewijd. Maar het succes laat vaak op zich wachten.

Zoals het voorgaande artikel laat zien, zwoegen miljoenen mensen nog steeds in weerzinwekkende omstandigheden zonder daarvoor betaald te krijgen, en velen van hen zijn tegen hun wil gekocht of verkocht. Ondanks goedbedoelde pogingen om de slavernij af te schaffen — en ondanks de ondertekening van internationale verdragen om de slavernij te verbieden — is echte vrijheid voor allen nog steeds een onbereikbaar doel. De wereldeconomie heeft de verborgen slavenhandel winstgevender gemaakt. Het lijkt juist wel of de slavernij delen van de mensheid steeds steviger in haar greep krijgt. Is de situatie hopeloos? Laten we eens kijken.

[Voetnoten]

[Illustraties op blz. 4, 5]

Degenen die met slavenschepen uit Afrika werden aangevoerd (boven), werden vroeger over het algemeen op Amerikaanse slavenmarkten verkocht

[Verantwoording]

Godo-Foto

Archivo General de las Indias