Leven in een wegwerpmaatschappij

MENSEN in geïndustrialiseerde landen gooien bergen afval weg. Neem bijvoorbeeld de jaarlijkse vuilnisproductie van de Verenigde Staten. Er is eens gezegd dat „een gelijk gewicht aan water 68.000 olympische zwembaden zou kunnen vullen”. Enkele jaren geleden schatte men dat alleen al de inwoners van New York jaarlijks voldoende afval produceerden om het reusachtige Central Park van de stad te begraven onder een vier meter dikke laag vuilnis! *

Geen wonder dat de Verenigde Staten als „consumptie- en wegwerpmaatschappij” wel „een waarschuwend voorbeeld voor de rest van de wereld” zijn genoemd. Maar dat geldt niet alleen voor dat land. Geschat wordt dat met het afval dat jaarlijks door de bevolking van Duitsland wordt geproduceerd, met gemak een goederentrein gevuld kan worden die zich uitstrekt van de hoofdstad, Berlijn, tot de kust van Afrika, een afstand van zo’n 1800 kilometer. En in Groot-Brittannië heeft men eens geschat dat het gemiddelde gezin van vier personen in een jaar een hoeveelheid papier weggooit die overeenkomt met zes bomen.

 Ontwikkelingslanden zijn niet immuun voor het aangroeien van de afvalberg. Een bekend opinieblad bericht: „Het echt slechte nieuws is dat de meeste van de zes miljard bewoners van de planeet nog maar net beginnen in de met afval gevulde voetsporen van de VS en de rest van de geïndustrialiseerde wereld te treden.” Ja, of het ons nu aanstaat of niet, de meesten van ons maken thans deel uit van een wegwerpmaatschappij.

Natuurlijk hebben mensen altijd dingen gehad die weggegooid moesten worden. Maar er zijn nu heel wat meer ingeblikte en verpakte levensmiddelen en andere artikelen verkrijgbaar dan jaren geleden en dus is er overal wegwerpverpakkingsmateriaal. Ook de hoeveelheid kranten, bladen, reclamefolders en ander drukwerk is aanzienlijk gestegen.

Onze zeer geïndustrialiseerde en wetenschappelijke wereld heeft ook nieuwe soorten afval voortgebracht. De Duitse krant Die Welt schrijft dat ’in de Europese Unie jaarlijks ongeveer negen miljoen auto’s worden verschroot’. Het opruimen ervan is geen eenvoudige opgaaf. Nog problematischer is de vraag: Hoe ontdoe je je op een veilige manier van nucleair of chemisch afval? In 1991 zaten de Verenigde Staten naar verluidt met „grote hoeveelheden radioactief afval zonder een permanente plek te hebben om het op te slaan”. Gezegd werd dat een miljoen vaten met dodelijke stoffen tijdelijk opgeslagen lagen, met het altijd aanwezige „gevaar dat ze zoekraken, gestolen worden en door een verkeerde behandeling schade aan het milieu aanrichten”. Alleen al in 1999 produceerden  zo’n 20.000 bedrijven in de Verenigde Staten ruim 40 miljoen ton gevaarlijk afval.

Nog een factor is de wereldbevolking, die in de vorige eeuw opzienbarend toegenomen is. Meer mensen, meer vuilnis! En een groot deel van de bevolking is ingesteld op de consumptiemaatschappij. Het Worldwatch Institute concludeerde onlangs: „Sinds 1950 hebben we meer goederen en diensten gebruikt dan in de rest van de menselijke geschiedenis.”

Uiteraard willen maar weinig inwoners van geïndustrialiseerde landen van al die „goederen en diensten” af. Wat een gemak is het bijvoorbeeld niet om naar de winkel te gaan en levensmiddelen te kopen die al verpakt zijn en ze dan in papieren of plastic draagtassen die in de winkel verkrijgbaar zijn mee naar huis te nemen. Als mensen plotseling zulk modern verpakkingsmateriaal moesten missen, zouden ze al snel beseffen hoezeer ze ervan afhankelijk zijn geworden. En omdat zulk verpakkingsmateriaal vaak hygiënischer is, draagt het, op z’n minst indirect, tot een betere gezondheid bij.

Is er ondanks dergelijke voordelen echter reden tot bezorgdheid dat de huidige wegwerpmaatschappij misschien te ver gegaan is? Kennelijk wel, want allerlei oplossingen die bedacht zijn om de afvalberg aan te pakken, hebben de lawine van vuilnis die de mens produceert nauwelijks verminderd. Erger is dat de instelling die ten grondslag ligt aan de huidige wegwerpmaatschappij, nog zorgwekkender implicaties heeft.

[Voetnoot]

[Illustratie op blz. 4]

Het veilig opruimen van gevaarlijk afval levert ernstige problemen op