Alleenstaande ouders, problemen te over

„Ik ben vaak totaal overstuur. Hele nachten breng ik huilend in de badkamer door. Het valt echt niet mee.” — JANET, EEN ALLEENSTAANDE MOEDER MET DRIE KINDEREN.

ER ZIJN heel wat oorzaken van alleenstaand ouderschap op te noemen. Sommige gezinnen moeten het met één ouder stellen tengevolge van oorlog, een natuurramp of ziekte.

De ouders van sommige kinderen besluiten niet met elkaar te trouwen. In Zweden bijvoorbeeld wordt bijna de helft van de kinderen buitenechtelijk geboren. Eenoudergezinnen ontstaan ook door echtscheiding. Uit onderzoek zou blijken dat ruim vijftig procent van de Amerikaanse kinderen een deel van hun jeugd in een eenoudergezin zal doorbrengen.

Begrip voor de problemen

Moeders die pas weduwe zijn geworden, hebben een speciale last te dragen. Ze moeten de verantwoordelijkheid voor hun gezin op zich nemen terwijl ze nog rouwen om hun overleden partner. Hun aanpassing aan deze rol kan maanden vergen, jaren zelfs, en ondertussen krijgen ze te maken met financiële problemen en de verantwoordelijkheid hun kinderen te troosten. Het kan de alleenstaande moeder bijzonder moeilijk vallen deze extra verantwoordelijkheden op zich te nemen. Daardoor kan een kind het zonder voldoende ouderlijke zorg moeten stellen in een periode dat hij of zij wanhopig behoefte heeft aan aandacht en geruststelling.

Alleenstaande moeders die niet met de vader van hun kind zijn getrouwd, zijn vaak erg jong en onervaren. Het kan zijn dat ze niet in de gelegenheid zijn geweest hun schoolopleiding af te maken. Zonder voldoende scholing lopen ze een grotere kans op armoede en een slecht betaalde baan. Als ze het moeten stellen zonder de steun van familie, van hun ouders bijvoorbeeld, zal daar nog de verantwoordelijkheid bij komen om voor geschikte dagopvang voor hun kind te zorgen. De ongehuwde moeder kan ook gebukt gaan onder emotionele lasten, zoals gevoelens van schaamte en eenzaamheid. Sommigen zijn misschien bang dat de aanwezigheid van een kind het vinden van een geschikte partner zal uitsluiten. Wanneer kinderen in zulke gezinnen ouder worden, kunnen ook zij geplaagd worden door onbeantwoorde vragen over hun achtergrond en door de behoefte door de afwezige ouder erkend te worden.

Ouders die in scheiding liggen, staan eveneens onder enorme druk. Sommige ouders kunnen heel kwaad zijn wegens de echtscheiding. Gevoelens van minderwaardigheid en het intense besef afgewezen te zijn, kunnen sommige ouders ook beroven van hun vermogen om in de emotionele behoeften van hun kinderen te voorzien. Moeders die voor de eerste keer op zoek moeten gaan naar een baan, kunnen het moeilijk vinden zich van de verantwoordelijkheid te kwijten die een huishouden met zich meebrengt. Ze kunnen denken dat ze noch de tijd noch de energie hebben voor de speciale behoeften van de kinderen, die  zelf na de echtscheiding van hun ouders ingrijpende veranderingen moeten verwerken.

De bijzondere problemen van gescheiden ouders

Alleenstaande ouders beseffen dat de individuele behoeften van hun kinderen verschillen en constant aan veranderingen onderhevig zijn. Voor gescheiden alleenstaande ouders kan het scheppen van redelijke gelegenheden voor geestelijke leiding bijzondere problemen met zich meebrengen.

Zo is het mogelijk dat sommige gescheiden ouders die Jehovah’s Getuigen zijn, niet het ouderlijk gezag over hun kinderen hebben. Ze hebben geprobeerd bezoekrecht te krijgen op een tijdstip waarop ze onder andere een christelijke vergadering kunnen bijwonen. Door die bezoekregeling zou het kind geregeld contact met de christelijke gemeente hebben, wat zeer nuttig is voor kinderen van gescheiden ouders.

Gescheiden ouders die minder gelegenheden hebben voor geregeld contact met hun kinderen, moeten manieren zoeken om hen van hun liefde en genegenheid te verzekeren. Om daarin te slagen moet een ouder gevoelig zijn voor de veranderende emotionele behoeften van het kind. Dat geldt in het bijzonder wanneer het kind de adolescentie bereikt en steeds meer belang gaat stellen in sociale activiteiten en vrienden of vriendinnen.

De succesvolle ouder is zich ook bewust van de capaciteiten, de persoonlijkheid en de manier van denken van het kind (Genesis 33:13). Ouder en kind voeren vertrouwelijke gesprekken en gaan hartelijk met elkaar om. De communicatielijnen blijven open. Het kind is betrokken bij het leven van de ouder en de ouder is betrokken bij het leven van het kind.

De noodzaak van redelijkheid

Na een echtscheiding hebben kinderen baat bij geregeld contact met beide ouders. Stel dat de ouders tot verschillende religieuze richtingen behoren; de een is een van Jehovah’s Getuigen en de ander niet. Geregelde en open communicatie helpt om onnodige conflicten te voorkomen. „Heb de reputatie redelijk te zijn”, schreef de apostel Paulus (Filippenzen 4:5, Phillips). Kinderen moet geleerd worden respect te hebben voor het recht van beide ouders om hun godsdienst te beoefenen.

De ouder die geen Getuige is, kan erop staan dat het kind de diensten in zijn kerk bijwoont. Wat kan de ouder doen die een van Jehovah’s Getuigen is? Ook zij kan haar religieuze overtuiging met het kind delen. Mettertijd kan het kind zelf een beslissing op het punt van religie nemen, net als de jonge Timotheüs, wiens moeder en grootmoeder hem waarschijnlijk bijbelse beginselen hebben bijgebracht (2 Timotheüs 3:14, 15). Mocht het kind moeite hebben met het bijwonen  van de diensten van een andere godsdienst, dan kan hij misschien stilstaan bij de bijbelse figuur Naäman, die zich nadat hij een ware aanbidder was geworden, van zijn plichten bleef kwijten door de koning, die voor aanbidding naar het huis van Rimmon ging, daarheen te vergezellen. Dat verslag kan het kind verzekeren van Jehovah’s liefde en begrip ondanks zijn aanwezigheid bij religieuze ceremoniën waaraan hij niet gewend is. — 2 Koningen 5:17-19.

De succesvolle ouder is in staat het denken van het kind of de kinderen te vormen en hun gevoelens te begrijpen (Deuteronomium 6:7). Uiteraard kan het zijn dat ouders die nooit getrouwd zijn, zich schamen voor hun vroegere manier van leven. Maar zulke ouders moeten in gedachte houden dat kinderen twee biologische ouders hebben. Kinderen willen iets over beide ouders weten en ze moeten het gevoel hebben gewenst te zijn, niet slechts ’ongelukjes’. Door met respect over de afwezige ouder te spreken en antwoorden te geven die iemand van de leeftijd van het kind kan begrijpen of moet weten, kan de ouder het kind liefdevol geruststellen.

Ouders mogen niet vergeten dat de eerste indrukken van liefde, gezag en macht beïnvloed worden door de band die het kind met zijn ouder heeft. Door op een liefdevolle manier gebruik te maken van hun gezag en macht kunnen christelijke ouders het kind er in belangrijke mate op voorbereiden een liefdevolle band met Jehovah te hebben en respect te hebben voor regelingen in de gemeente. — Genesis 18:19.

Medewerking van kinderen onontbeerlijk

Kinderen die deel uitmaken van een eenoudergezin moeten ook begrijpen dat hun medewerking onontbeerlijk is wil het gezin goed draaien (Efeziërs 6:1-3). Uit hun gehoorzaamheid aan het ouderlijk gezag blijkt dat ze van hun ouder houden en respect hebben voor de extra moeite die de ouder zich getroost om ervoor te zorgen dat ze een veilig en gelukkig gezin vormen. Omdat communicatie van twee kanten moet komen, moeten kinderen in een eenoudergezin eraan denken dat ze bereid moeten zijn de inspanningen van de ouder om de  communicatie in het gezin goed te houden, te steunen. — Spreuken 1:8; 4:1-4.

Van zulke kinderen wordt vaak eerder verwacht dat ze verantwoordelijkheden op zich nemen dan van kinderen in een gezin met twee ouders. Met liefdevol en geduldig onderricht zullen jongens en meisjes zelfvertrouwen en een gevoel van eigenwaarde krijgen als ze zich op jonge leeftijd vaardigheden eigen maken die in het leven nodig zijn. Ook kunnen kinderen enkele taken toegewezen krijgen waarmee ze kunnen bijdragen tot het ordelijk functioneren van het huishouden.

Dat wil niet zeggen dat het de bedoeling van de alleenstaande ouder is om van haar kinderen kleine, zelfstandige volwassenen te maken die geen ouderlijke leiding nodig hebben. Het is beslist erg onverstandig om een jong kind alleen of zonder toezicht te laten.

Alleenstaande ouders gaan vaak ten onrechte denken dat ze maatjes of vriendjes van hun kinderen moeten zijn. Hoewel een nauwe band noodzakelijk is, moeten alleenstaande ouders in gedachte houden dat kinderen een ouder nodig hebben en dat een kind emotioneel niet rijp genoeg is om de vertrouweling van de ouder te zijn of als gelijke behandeld te worden. Voor uw kinderen is het nodig dat u zich als een ouder gedraagt.

Alleenstaande ouders en kinderen die elk hun deel doen in een liefdevolle relatie, kunnen bijdragen tot een succesvol gezin. Nu steeds meer kinderen worden grootgebracht in eenoudergezinnen, moet iedereen zich bewust zijn van de speciale problemen waar alleenstaande ouders en hun kinderen mee worstelen en bereid zijn liefdevolle aanmoediging en steun te geven.

[Kader/Illustratie op blz. 9]

Het effect op kinderen

Over het algemeen zullen alleenstaande ouders minder tijd voor elk kind afzonderlijk hebben dan twee ouders. Soms woont een ongehuwde ouder samen met een partner die niet zijn of haar echtgenoot is. Maar zulke relaties zijn minder stabiel dan huwelijken. Voor kinderen uit zo’n gezin is de kans groter dat ze opgroeien met een wisselend stel volwassenen in hun leven.

Volgens enkele onderzoeken „lopen kinderen uit eenoudergezinnen gemiddeld een grotere kans op een minder gezond leven dan kinderen uit intacte gezinnen”. Maar worden zulke onderzoeken nauwkeuriger geanalyseerd, dan blijkt dat gebrek aan inkomen weleens „de belangrijkste factor [zou kunnen zijn] die verantwoordelijk is voor de verschillen in kinderen uit allerlei gezinsstructuren”. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat er van kinderen uit een eenoudergezin gewoon niets terecht kan komen. Met juiste leiding en een goede opvoeding kunnen ze negatieve effecten overwinnen.