Een blik op de wereld

Tel geen schaapjes

Chronische slapeloosheid is een wereldomvattend probleem waar 1 op de 10 mensen aan lijdt, bericht het tijdschrift New Scientist. Wetenschappers schatten dat slapeloosheid alleen al in de Verenigde Staten de economie $35 miljard per jaar kost aan ziektedagen en ongelukken. Wat kunnen mensen die aan slapeloosheid lijden doen om in slaap te vallen? Onderzoekers aan de Oxford University vroegen een groep lijders aan slapeloosheid aan een plezierig en ontspannend tafereel te denken, zoals een waterval of een favoriete vakantiebestemming. Een tweede groep werd gevraagd schaapjes te tellen, terwijl een derde groep het zelf mocht weten. De tweede en de derde groep deden er iets langer dan normaal over om in slaap te vallen, maar de eerste groep viel gemiddeld meer dan 20 minuten eerder in slaap dan gewoonlijk. Allison Harvey, lid van het onderzoeksteam, zei dat schaapjes tellen niet helpt omdat het „gewoon niet boeiend genoeg is om zorgen goed van zich af te kunnen zetten”.

 Bossen die wolken oogsten

Vochtige tropische regenwouden die boven de 900 meter liggen, verzamelen misschien „wel 40 procent meer water uit de wolken dan de hoeveelheid water die als neerslag wordt gemeten”, zeggen de Australische wetenschappers dr. Paul Reddell en dr. David McJannet. Volgens de Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation „waaien er voortdurend lage wolken, nevels en mist door het bos, waardoor water condenseert op bomen en erlangs naar de grond loopt of drupt”, en er miljoenen liters extra in het tropische rivierstelsel komt. Maar „wanneer regenwouden worden gekapt, neemt de hoeveelheid vocht die de bodem bereikt beduidend af”.

Ongelijke consumptie

Twintig procent van de wereldbevolking consumeert nu 86 procent van ’s werelds goederen en diensten, bericht het Wereldbevolkingsrapport 2001. Het rapport, uitgebracht door het Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties, waarschuwt voor „een grote ’consumptiekloof’” tussen degenen die in geïndustrialiseerde landen wonen en degenen die in ontwikkelingslanden wonen. Om een voorbeeld te noemen, „een kind dat vandaag geboren wordt in een geïndustrialiseerd land zal gedurende haar of zijn leven meer bijdragen aan consumptie en vervuiling dan 30 tot 50 kinderen die geboren worden in ontwikkelingslanden. Momenteel produceert het vijfde deel van de wereldbevolking dat in geïndustrialiseerde landen woont, meer dan de helft van het kooldioxide dat in de atmosfeer wordt uitgestoten, terwijl het armste vijfde deel slechts 3 procent produceert”, zegt het rapport. Bovendien is de hoeveelheid productief land of productieve zee die nodig is om de leefstijl van één persoon in de rijke landen te handhaven bijna vier keer zo groot als de hoeveelheid die nodig is om in de levensbehoeften te voorzien van personen in ontwikkelingslanden.

Vernuftige kevers

Onderzoekers hebben onlangs ontdekt hoe kevers van de soort Stenocara in de Namibwoestijn in zuidwestelijk Afrika aan drinkwater komen. Om te overleven in de woestijn, waar meestal ongeveer 10 millimeter neerslag per jaar valt, verzamelen de kevers drinkwater uit de dichte mist die vanaf de Atlantische Oceaan landinwaarts waait. Hoe doen ze dat? Volgens het tijdschrift Natural History „is de rug van de kevers bedekt met bultjes” die onder een microscoop „lijken op een landschap met bergen en dalen”. De bergen trekken water aan, terwijl de met een laagje was bedekte dalen het afstoten. „Met hun kop in de wind houden de kevers hun achterlijf omhoog terwijl vocht uit de mist zich op de bultjes verzamelt. Zodra een verzameld druppeltje zwaar genoeg is, rolt het omlaag naar de monddelen van het insect”, zegt het tijdschrift.

Eerste tekenen van anorexia

„Ouders kunnen de eerste stadiums van anorexia of boulimie bij hun kinderen ontdekken aan hun eetgewoonten”, bericht de Londense Times. De Eating Disorders Association (EDA; een vereniging voor eetstoornissen) heeft een gids gepubliceerd die ouders en verzorgers helpt eetproblemen te herkennen voordat ze te ernstig geworden zijn. Eerste waarschuwingssignalen kunnen zijn: voedsel geobsedeerd in heel kleine stukjes snijden of tussen twee happen in wel vijf minuten wachten. Sommigen die een eetstoornis hebben, gebruiken trucs zoals het dragen van heel wijde kleren om voedsel dat ze niet hebben opgegeten in te verbergen. Ze zouden ook kunnen vragen of foto’s van henzelf, waarop ze er gezond uitzien en een normaal gewicht hebben, weggeborgen kunnen worden. De gids van EDA adviseert ouders deze tekenen niet te negeren en openhartig te praten over wat hun is opgevallen.

Vergif uit thermometers

„Het kwik in slechts één thermometer kan een meer van bijna 4,5 hectare verontreinigen, en jaarlijks komt er door gebroken thermometers zo’n 17 ton kwik bij de stroom afval van de VS”, zegt het tijdschrift National Geographic. Vissen nemen het kwik op en mensen die de vis eten krijgen het metaal daardoor binnen, wat tot neurologische schade kan leiden. Kwikthermometers zijn in een groot aantal steden in de VS al verboden, zoals in Boston, waar men bij sommige winkels thermometers met kwik kan inwisselen voor digitale thermometers en andere minder gevaarlijke instrumenten.

Houd lichaamsbeweging gematigd

„Het is goed om driemaal per week gedurende 30 tot 60 minuten een duuractiviteit (joggen, fietsen of zwemmen) te beoefenen”, zegt het Franse nieuwsblad L’Express. Maar om ernstige gezondheidsproblemen te voorkomen dient lichaamsbeweging niet extreem te zijn. Buitensporige sportactiviteiten kunnen versleten gewrichten, verpulverd kraakbeen, hernia’s, stressfracturen, te hoge bloeddruk, spijsverteringsproblemen, prematuur botverlies en zelfs hartaanvallen veroorzaken. „Elk jaar is lichamelijke inspanning in Frankrijk de oorzaak van de plotselinge dood van 1500 sporters in topvorm”, bericht L’Express. Dr. Stéphane Cascua, een sportarts aan het Pitié-Salpêtrière-ziekenhuis in Parijs, geeft het volgende advies aan de talloze „zondagssporters” die in het ziekenhuis belanden: Doe geregeld aan lichaamsbeweging, maar op slechts zo’n 75 procent van uw maximale cardiovasculaire capaciteit.

Truffels, bomen en langneuspotoroes

Men denkt nu dat de langneuspotoroe — een zeldzaam ratachtig buideldier — indirect verantwoordelijk is voor het bestaan van enkele van de indrukwekkendste eucalyptusbossen van Australië, bericht het in Sydney uitgegeven nieuwsblad The Bulletin. De potoroes leven in de hoog oprijzende bossen van Gippsland in Victoria. Minstens 90 procent van het voedselpakket van de buideldieren bestaat uit inheemse truffels, die onder de grond groeien. De zwammen die de truffels voortbrengen, werken samen met de nabijgelegen bomen door een omhulsel rond hun wortels te vormen en een dicht, uitgestrekt netwerk van draden in de grond te maken om water en voedingsstoffen te verzamelen. De bomen voorzien de zwammen in ruil daarvoor van suikers die door fotosynthese worden voortgebracht. Wat is de rol van de potoroes? Na de scherp ruikende truffels opgeslokt te hebben, verspreiden de dieren onverteerde sporen van de zwammen over de bodem van het bos als ze hun uitwerpselen achterlaten. Zo blijven truffels, bomen en langneuspotoroes gedijen.

Het gevaar van lawaaierige zeeën

„Er wordt steeds meer gevreesd dat de oceaan een dreunende, brommende en verwarrende plaats is geworden voor walvissen, dolfijnen en andere zeezoogdieren”, bericht de Londense krant The Independent. Onderzoek naar de dood van zes walvissen en een dolfijn die op de kust van de Bahamas waren gestrand, bracht aan het licht dat ze waren gestorven aan ernstige hersenbloedingen, vermoedelijk veroorzaakt door sonarsignalen van oorlogsschepen in de buurt. Scheepvaart, buitengaatse bouwactiviteiten, motorboten en jetski’s zijn nog andere oorzaken van het leed dat zeezoogdieren wordt berokkend, die door een breder scala van geluiden worden beïnvloed dan mensen. „Als walvissen en dolfijnen duiken, wordt lucht uit hun longen in holten in hun lichaam geperst”, legt het artikel uit. „De ingesloten luchtbellen kunnen geluidsgolven wel 25 keer versterken, . . . wat al bij een veel lager geluidsniveau en in een groter deel van de zee dan voor mogelijk was gehouden tot omvangrijke weefselbeschadiging leidt.” Lawaai in oceanen doet ook „het bereik van de communicatie van walvissen en dolfijnen afnemen en betekent dat ze harder zullen moeten schreeuwen”, zegt onderzoeker Doug Nowacek. „Dit zou kunnen verhinderen dat ze elkaar ontmoeten en paren, en als ze niet meer kunnen horen, kunnen ze niet navigeren.”