Waar gaat het water heen?

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN AUSTRALIË

PANIEK! Dat was mijn eerste reactie. Een grijze drab borrelde uit het putje van mijn badkamer omhoog en dreigde van mijn appartement een stinkend moeras te maken. Ik belde de loodgieter en vroeg dringend om hulp. Terwijl ik radeloos zat te wachten — mijn mond droog van de zenuwen en mijn sokken nat van het water dat er langzaam introk — vroeg ik me af: Waar is al dat water vandaan gekomen?

Terwijl de loodgieter bezig was de afvoer te ontstoppen, legde hij uit: „In de stad gebruikt elke inwoner gemiddeld 200 tot 400 liter water per dag. Per man, vrouw en kind stroomt ongeveer 100.000 liter per jaar het riool in.” Ik vroeg: „Hoe is het mogelijk dat ik zoveel water gebruik? Ik drink het in elk geval niet!” „Nee,” antwoordde hij, „maar u neemt elke dag een douche of een bad, spoelt het toilet door en gebruikt misschien een wasmachine of een vaatwasser. Die dingen dragen ertoe bij dat we met onze moderne leefstijl twee keer zoveel water gebruiken als onze grootouders.” Toen kwam ineens de vraag bij me boven: Waar gaat al dat water heen?

Ik ontdekte dat het water dat we elke dag laten weglopen heel verschillend wordt behandeld, afhankelijk van het land of zelfs van de stad waar we wonen. In sommige landen is het nu een zaak van leven of dood. (Zie de kaders op blz. 27.) Ga eens mee voor een rondleiding door onze plaatselijke rioolwaterzuiveringsinstallatie om te zien waar het water heen gaat en waarom het ongeacht waar u woont, verstandig is goed na te denken voordat u iets door de gootsteen of wc spoelt.

In de zuiveringsinstallatie

Ik weet dat een bezoek aan een rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi) u niet aantrekt. Mij ook niet. Toch zijn de meesten van ons van een rwzi afhankelijk om te voorkomen dat onze stad in haar eigen afval verdrinkt — en we moeten allemaal ons deel doen om ervoor te zorgen dat deze installaties goed functioneren. Onze bestemming is de hoofdinstallatie in Malabar, iets ten zuiden van de beroemde haven van Sydney. Hoe komt het water van mijn badkamer bij de rwzi?

Wanneer ik het toilet doortrek, de gootsteen laat leeglopen of een douche neem, stroomt het water naar de rwzi. Na zo’n vijftig kilometer voegt het zich bij de 480 miljoen liter water die daar elke dag binnenstroomt — gelijk aan elke minuut twee olympische zwembaden vol.

Ross, de publieksvoorlichter, legde me uit waarom deze installatie niet onaangenaam voor oog en neus is: „De installatie ligt grotendeels onder de grond. Daardoor kunnen we de gassen opvangen en door de scrubbers (een rij reusachtige potvormige schoorstenen) laten stromen, waar de vieze stank wordt geneutraliseerd. De schone lucht wordt dan in de atmosfeer gebracht. Hoewel er duizenden huizen rond de  installatie staan, krijg ik maar tien telefoontjes per jaar met klachten wegens stankoverlast.” Logisch dat de lokatie waar Ross ons vervolgens mee naar toe neemt de bron van die „stankoverlast” is.

Wat is rioolwater?

Terwijl we dieper in de installatie afdalen, vertelt onze gids ons: „Rioolwater bestaat voor 99,9 procent uit water en verder uit menselijke uitwerpselen, chemische verbindingen en allerlei andere deeltjes. Al het afvalwater van huizen en industrieën uit een gebied van 55.000 hectare komt via 20.000 kilometer pijpleidingen bij de installatie aan, op twee meter onder zeeniveau. Hier gaat het door een aantal zeven die vodden, stenen, papier en plastic eruit filteren. In de grindbassins zorgen luchtbellen er vervolgens  voor dat het organische materiaal in het water blijft zweven, terwijl het zwaardere grind en zand naar de bodem zinken. Al dit anorganische afval wordt verzameld en naar een vuilnisbelt overgebracht. Het dan resterende afvalwater wordt vijftien meter omhooggepompt naar de bezinktanks.”

Deze tanks beslaan ongeveer een oppervlak ter grootte van een voetbalveld, en hier besef je hoeveel de buren zouden klagen als het luchtzuiveringssysteem niet zo effectief was. Terwijl het water langzaam door de tanks stroomt, komen olie en vet bovendrijven en worden verwijderd, en zinken de kleine vaste deeltjes, het slib, naar de bodem. Daar vegen grote mechanische bladen het bezinksel naar de plek waar het weggepompt wordt voor verdere behandeling.

Het behandelde afvalwater stroomt door een drie kilometer lang ondergronds afvoerkanaal naar zee. Daar gaat het water omhoog naar de zeebodem en vermengt het zich met het zeewater, op zo’n zestig tot negentig meter onder de golven. De sterke stromingen aan de kust verspreiden het afvalwater en de natuurlijke desinfecterende werking van zout water voltooit het zuiveringsproces. Het slib dat in de rwzi achterblijft, wordt in grote anaërobe-gistingstanks gepompt, waar micro-organismen het organische materiaal afbreken tot methaangas en een stabieler slib.

Van slib tot grond

Met een zucht van verlichting volg ik Ross omhoog naar de frisse lucht en we klimmen boven op een van de luchtdichte slibtanks. Hij vervolgt: „Het methaan dat de micro-organismen produceren, wordt gebruikt om elektrische generatoren aan te drijven en levert ruim zestig procent van de benodigde elektriciteit voor de installatie. Het gestabiliseerde slib wordt gedesinfecteerd en er wordt kalk aan toegevoegd, waardoor het een bruikbaar materiaal wordt dat rijk is aan biomassa, ofwel voedingsstoffen voor planten. Alleen al de zuiveringsinstallatie in Malabar produceert jaarlijks 40.000 ton biomassa. Tien jaar geleden werd het onbehandelde slib verbrand of in zee gedumpt; nu wordt er een beter gebruik van gemaakt.”

Ross geeft me een brochure die uitlegt: „De bossen van [New South Wales] vertonen een toegenomen groei van 20 tot 35 procent nadat er biomassa is gebruikt.” Er staat ook dat bij het verbouwen van ’tarwe in grond waarop biomassa is aangebracht, de opbrengst met wel 70 procent is toegenomen’. En ik kom erachter dat gecomposteerde biomassa nu veilig genoeg is om er de bloemen in mijn tuin mee te bemesten.

Uit het zicht, uit de herinnering?

Aan het eind van de rondleiding herinnert de gids me eraan dat het door de afvoer spoelen van verf, pesticiden, medicijnen of olie ertoe kan leiden dat de micro-organismen in de installatie afsterven, wat het recyclingsproces zou kunnen verstoren. Hij benadrukte dat ’onze buizenstelsels door olie en vet geleidelijk net zo verstopt raken als onze aderen erdoor dichtslibben, en dat wegwerpluiers, vodden en stukken plastic die door het toilet worden gespoeld niet verdwijnen, maar de pijpen verstoppen’. Zoals ik ondervond, kan afval wel uit het zicht worden gespoeld, maar word je, wanneer het water via de afvoer omhoogkomt, er al snel weer aan herinnerd. Dus de volgende keer dat u een douche neemt, het toilet doorspoelt of de gootsteen laat leeglopen, bedenk dan eens waar het water heen gaat.

[Kader/Illustratie op blz. 25]

Van afvalwater tot drinkwater

De miljoenen inwoners van Orange County — een gebied in Californië met weinig neerslag — hebben baat bij een innovatieve oplossing voor het afvalwaterprobleem. In plaats van elke dag miljoenen liters afvalwater rechtstreeks in zee te lozen, wordt het grootste deel teruggebracht in de drinkwatervoorziening. Dit wordt al jarenlang gedaan door een rioolwaterzuiveringsinstallatie. Na de basisbehandeling ondergaat het afvalwater een tweede en derde behandeling, waarbij het zodanig wordt gezuiverd dat het net zo schoon is als gewoon drinkwater. Dan wordt het vermengd met water uit een diepe bron en komt het in het grondwater terecht. Dit wordt daardoor weer aangevuld en zo wordt voorkomen dat er langzaam zout water binnendringt, waardoor het grondwater bedorven zou worden. Deze ondergrondse watervoorraad voorziet in wel 75 procent van de waterbehoefte van het district.

[Kader op blz. 27]

Vijf manieren om water te besparen

▪ Vervang lekkende kraanleertjes — een druppelende kraan kan 7000 liter per jaar verspillen.

▪ Controleer of uw toilet lekt — het kan 16.000 liter per jaar verspillen.

▪ Installeer een waterbesparende douchekop. Een gewone douchekop levert 18 liter per minuut, een zuinige 9 liter. Een gezin van vier personen zal 80.000 liter per jaar besparen.

▪ Als u een toilet hebt met twee spoelknoppen, gebruik dan zoveel mogelijk de kleine spoeling — voor een gezin van vier personen bespaart dit ruim 36.000 liter per jaar.

▪ Installeer een perlator op uw kranen — dit zeefje is betrekkelijk goedkoop en reduceert de doorstroom met de helft terwijl de straal toch bruikbaar blijft.

[Kader op blz. 27]

Wereldwijde afvalwatercrisis

„Meer dan 1,2 miljard mensen hebben nog steeds geen toegang tot schoon drinkwater en 2,9 miljard mensen ontbreekt het aan voldoende voorzieningen voor riolering en afvalverwerking, en daardoor sterven jaarlijks 5 miljoen personen, grotendeels kinderen, aan ziekten die door water worden overgebracht.” — Het Tweede Wereld Water Forum in Den Haag.

[Diagram/Illustraties op blz. 26]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

Het zuiveringsproces voor afvalwater in Malabar (Vereenvoudigd weergegeven)

1. Afvalwater komt de installatie binnen

2. Uitzeven

3. Grindbassins

4. Naar vuilnisbelt

5. Bezinktanks

6. Naar zee

7. Anaërobe-gistingstanks

8. Elektrische generatoren

9. Opslagtanks voor biomassa

[Illustraties]

Anaërobe-gistingstanks zetten slib om in bruikbare mest en methaangas

Methaangas wordt verbrand om elektriciteit op te wekken