Medisch wonder, ethisch mijnenveld

„Het stamceldebat is voor zowel wetenschappers als niet-wetenschappers aanleiding geweest tot overpeinzingen over diepzinnige kwesties, zoals wie we zijn en wat ons tot mensen maakt.” — NATIONALE ACADEMIE VAN WETENSCHAPPEN, VS.

KAREN heeft type I diabetes. Haar zieke pancreas maakt geen insuline meer aan. Stel nu dat Karen naar een arts zou kunnen gaan om speciaal in een laboratorium gekweekte nieuwe cellen in haar lichaam getransplanteerd te krijgen ter vervanging van beschadigde pancreascellen. Naarmate deze nieuwe cellen hun werk zouden gaan doen, zou Karen haar insulinetherapie kunnen afbouwen en haar normale gezondheid terugkrijgen.

Tot voor kort zouden zulke potentiële genezingen op sciencefiction hebben geleken, maar nu zijn er onderzoekers die geloven dat ze tot de mogelijkheden behoren. Waarom? Omdat wetenschappers in 1998 een manier hebben ontdekt om grote aantallen cellen te kweken die men menselijke stamcellen noemt. Deze stamcellen kunnen zich ontwikkelen tot bijna elk van de ruim 200 celtypen die in het menselijk lichaam worden aangetroffen, pancreascellen inbegrepen. *

In een door het Nationaal Gezondheidsinstituut in de Verenigde Staten opgesteld rapport staat: „Stamcellen zouden de oplossing kunnen zijn voor de vervanging van de cellen die bij veel ernstige ziekten verloren gaan.” Daarbij wordt gedacht aan „de ziekte van Parkinson, diabetes, chronische hartkwalen, nierziekten in een vergevorderd stadium, leverinsufficiëntie en kanker”, om er slechts enkele te noemen. Stamcellen kunnen ook bloed produceren en ze kunnen zelfs bloedbanken overbodig maken, zo wordt beweerd. In feite maken artsen al jarenlang gebruik van stamcellen voor de behandeling van bepaalde bloedziekten. Bij deze behandelingen was meestal de transplantatie van beenmerg betrokken, dat rijk is aan bloedvormende stamcellen, maar nu geven artsen er de voorkeur aan stamcellen te oogsten uit circulerend bloed. Omdat stamceltherapieën beloven gezonde nieuwe weefsels te regenereren, vallen ze onder de algemene aanduiding „regeneratieve geneeskunde”.

Bepaalde aspecten van deze nieuwe wetenschap zijn echter bijzonder omstreden. Veel mensen, onder wie een aantal wetenschappers, zijn van mening dat het gebruik van menselijke stamcellen — vooral die welke gewonnen worden uit embryo’s of foetussen — getuigt van een zekere minachting voor de heiligheid van het menselijk leven. De kwestie is zelfs dermate controversieel dat men spreekt van een ’ethisch en politiek mijnenveld’.

Omdat voorstanders van het gebruik van stamcellen miraculeuze genezingen voor een hele reeks aandoeningen voorspellen, wordt in de volgende artikelen aandacht besteed aan de verschillende soorten stamcellen, de manier waarop ze worden gewonnen en de reden voor de controverse.

[Voetnoot]