Ontdek het ontwerp in de natuur

TIJDENS een wandeling in landelijk gebied zien de meesten van ons hoe prachtig de natuur is. Misschien komt het door een groepje bloemen, een kleurrijke vogel, een statige boom of een indrukwekkend uitzicht. Veel mensen schrijven die schoonheid aan een Schepper of een Meesterontwerper toe.

U gaat er misschien van uit dat alleen wetenschappers het ingewikkelde ontwerp in de natuur kunnen ontdekken. U hebt echter geen geavanceerde wetenschappelijke apparatuur nodig om de ontwerpen in de natuur te zien. U hebt alleen een scherp oog, enig voorstellingsvermogen en waardering voor schoonheid en vorm nodig. Het kan ook zijn dat u vertrouwde objecten die u misschien als vanzelfsprekend hebt beschouwd eens van dichterbij moet bekijken.

Een van de eenvoudigste ontwerpen is de spiraal. Die is te zien in bekende, door de mens gemaakte voorwerpen als een klos opgerold touw of een kurkentrekker. Maar u kunt veel sierlijker spiralen aantreffen in zeeschelpen of dennenappels. En als u nauwkeurig het hart van een zonnebloem bekijkt, is opnieuw dat spiraalpatroon zichtbaar. Minder in het oog springende spiraalvormige patronen sieren ook het hart van een roos en het web van een spin.

Bekijk het web van een spin eens van dichterbij. Eerst brengt de spin de hoofddraden van haar web aan, zo ongeveer als de spaken van een wiel. Dan begint ze deze draden vanuit het midden met een kleverige zijden draad met elkaar te verbinden. Door telkens rond te gaan, weeft de spin in cirkels totdat het web klaar is. Deze alsmaar uitdijende cirkels van draad vormen de spiraal.

Nog een boeiend patroon in de natuur is dat van de ocel of oogvlek. Ocelli kunnen op de meest onwaarschijnlijke plekken worden aangetroffen — op de veren van een vogel, de vleugels van een vlinder of zelfs de schubben van een vis. Wetenschappers zeggen dat ocelli een hulp kunnen zijn bij de balts, een aanvaller voor de gek kunnen houden of kunnen beschermen tegen ongewenste aandacht. De pauw is misschien het beroemdste voorbeeld van een dier met ocelli en zijn hofmakerij is een van de wonderen van de natuur. Alexander de Grote was zo onder de indruk van de schoonheid van de pauw dat hij erop stond dat de vogel in zijn hele rijk zou worden beschermd.

De cirkel en de bol zijn ook bekende patronen. De gouden bol van de ondergaande zon of een zilverkleurige vollemaan roept steevast onze bewondering op. Veel bloemen van de composietenfamilie hebben een op een zon gelijkend voorkomen, met een geel hart en een krans van bloemblaadjes in diverse kleuren. Het gouden „oog” van deze alomtegenwoordige bloemen levert een overvloed aan nectar die op vlinders bijna net zo’n aantrekkingskracht uitoefent als een goudkleurig strand op toeristen.

Omdat de bolvorm de meest economische verpakkingsvorm is, hebben bessen en andere vruchten vaak een bolvorm, in verschillende grootten en kleuren. Hun levendige kleuren trekken vogels aan die de zaden verspreiden in ruil voor een smakelijk hapje.

Uiteraard zijn spiralen, ocelli, cirkels en bollen slechts een paar voorbeelden van de vele patronen die er in de natuur te vinden zijn. Hoewel sommige een specifiek doel dienen, dienen andere wellicht slechts als versiering of camouflage. Hoe het ook zij, kijk er eens naar en geniet ervan.

 [Paginagrote illustratie op blz. 26]