Voor een veiliger zwangerschap

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN MEXICO

VOLGENS het Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties sterven elk jaar meer dan een half miljoen vrouwen door met zwangerschap verband houdende oorzaken. Bovendien bericht het Kinderfonds van de Verenigde Naties (UNICEF) dat zich jaarlijks bij ruim zestig miljoen vrouwen ernstige zwangerschapscomplicaties voordoen en dat bijna een derde van hen er hun hele verdere leven letsel of infecties aan overhoudt. In ontwikkelingslanden zitten veel vrouwen gevangen in een niet te doorbreken patroon van zwangerschappen, bevallingen en zelfverwaarlozing, waardoor ze uitgeput raken en ziek worden. Ja, een zwangerschap kan schadelijk zijn — gevaarlijk zelfs. Kan een vrouw iets doen om haar zwangerschap veiliger te maken?

Gezondheidszorg vóór de zwangerschap

Planning. Het kan nodig zijn dat man en vrouw bespreken hoeveel kinderen ze wensen. In ontwikkelingslanden is het heel gewoon vrouwen met kleine kinderen te zien die een baby aan de borst hebben en alweer in verwachting zijn. Met een zorgvuldige planning en consideratie zou er wat tijd moeten kunnen verstrijken tussen de geboorten van de kinderen, wat de vrouw enig respijt geeft zodat ze na een bevalling op krachten kan komen.

Voeding. Volgens de Amerikaanse Bond voor Geslaagde Zwangerschappen heeft een vrouw voordat ze zwanger wordt minstens vier maanden nodig om te herstellen van het gebruik van schadelijke producten en om een goede voedingsconditie op te bouwen. Zo is de kans op een open rug, of spina bifida, ontstaan door een sluitingsdefect van de neurale buis, aanzienlijk kleiner wanneer de foliumzuurspiegel bij de aanstaande moeder ruim voldoende is. Omdat de neurale buis van het embryo zich sluit tussen de 24ste en de 28ste dag na de bevruchting — lang voordat menige vrouw beseft dat ze zwanger is — slikken sommige vrouwen die zwanger willen worden foliumzuur.

Een andere zeer belangrijke voedingsstof is ijzer. De ijzerbehoefte van een vrouw verdubbelt zelfs tijdens de zwangerschap. Is haar reserve laag — wat voor veel vrouwen in ontwikkelingslanden geldt — dan kan ze ijzergebreksanemie krijgen. Die aandoening kan verergeren door opeenvolgende zwangerschappen, daar de vrouw tussendoor  misschien niet de tijd krijgt om haar ijzerreserve aan te vullen. *

Leeftijd. De kans op sterfte bij zwangere meisjes onder de 16 ligt 60 procent hoger dan die bij vrouwen tussen de 20 en 30 jaar. Daar staat tegenover dat vrouwen die boven de 35 zijn, een grotere kans hebben op het krijgen van baby’s met aangeboren afwijkingen, zoals het downsyndroom. Moeders die erg jong zijn of zich in hun laatste vruchtbare jaren bevinden, lopen meer kans op pre-eclampsie. Deze aandoening, die gekenmerkt wordt door hoge bloeddruk na de 20ste week van de zwangerschap en door oedeem en de aanwezigheid van te veel eiwit in de urine, vergroot de sterftekans bij zowel moeder als kind.

Infecties. Infecties van de urinewegen, de schede en het spijsverteringskanaal kunnen tijdens de zwangerschap verergeren en de kans op een vroeggeboorte en pre-eclampsie vergroten. Elke infectie kan het beste voor de zwangerschap worden behandeld.

Gezondheidszorg tijdens de zwangerschap

Prenatale zorg. Geregelde bezoeken aan een arts tijdens de hele zwangerschap verkleinen de kans dat de moeder sterft. Zelfs in landen waar de geregelde toegang tot klinieken en ziekenhuizen beperkt is, kunnen er goed opgeleide vroedvrouwen beschikbaar zijn.

Prenatale zorg kan opgeleid personeel attent maken op situaties die speciale zorg zouden kunnen vereisen. Daartoe behoren een meerlingzwangerschap, hoge bloeddruk, hart- en nierproblemen en diabetes. In sommige landen kan een zwangere vrouw een tetanustoxoïdvaccin toegediend krijgen om neonatale tetanus te voorkomen. Tussen de 26ste en de 28ste zwangerschapsweek kan ze ook getest worden op groep-B-streptokokken. Deze bacteriën kunnen bij aanwezigheid in de endeldarm de baby tijdens de bevalling besmetten.

De aanstaande moeder moet bereid zijn de werkers in de gezondheidszorg alle mogelijke informatie te verschaffen, met inbegrip van haar medische voorgeschiedenis. Ze moet zich ook vrij voelen vragen te stellen. Er moet onmiddellijk medische hulp gezocht worden bij een vaginale bloeding, plotselinge uitslag in het gezicht, hevige of voortdurende hoofdpijn of pijn in de vingers, plotseling slecht of wazig zien, hevige buikpijn, aanhoudend braken, rillingen of koorts, veranderingen in de frequentie of intensiteit van de bewegingen van de foetus, verlies van vocht uit de vagina, pijn bij het plassen of een abnormaal geringe hoeveelheid urine.

Alcohol en drugs. Als een moeder alcohol of drugs gebruikt of rookt, vergroot dat de kans van haar kind op mentale achterstand, lichamelijke afwijkingen en zelfs gedragsstoornissen. Bij baby’s van aan drugs verslaafde moeders heeft men zelfs ontwenningsverschijnselen waargenomen. Hoewel sommigen van mening zijn dat af en toe een glas wijn niet schadelijk is, bevelen deskundigen meestal totale onthouding aan tijdens de zwangerschap. Aanstaande moeders moeten ook oppassen voor andermans rook.

Medicijnen. Medicijnen mogen alleen gebruikt worden als ze specifiek voorgeschreven zijn door een arts die op de hoogte is van de zwangerschap en die de risico’s zorgvuldig heeft afgewogen. Ook sommige vitaminesupplementen kunnen schadelijk zijn. Een overmaat aan vitamine A bijvoorbeeld kan misvormingen van de foetus veroorzaken.

Gewichtstoename. Een zwangere vrouw moet uitersten vermijden. Volgens Krause’s Food, Nutrition and Diet Therapy is de sterftekans bij een baby met een laag geboortegewicht veertigmaal zo groot als bij een pasgeborene met een normaal gewicht. Daar staat tegenover dat eten voor twee alleen maar zwaarlijvigheid in de hand werkt. Een juiste gewichtstoename — het duidelijkst vanaf het tweede trimester — duidt erop dat de aanstaande moeder de juiste hoeveelheid eet met het oog op haar grotere behoeften. *

 Hygiëne en andere punten van overweging. Er kan normaal een bad genomen en gedoucht worden, maar vaginale douches zijn af te raden. Een zwangere vrouw moet contact vermijden met iedereen die een virusinfectie heeft, zoals rodehond. Ook onvoldoende verhit vlees en contact met de uitwerpselen van katten moet zorgvuldig vermeden worden om toxoplasmose te voorkomen. Het in acht nemen van de fundamentele hygiëne, zoals het wassen van de handen en van rauw voedsel, is zeer belangrijk. Seksuele gemeenschap vormt meestal geen risico, behalve in de laatste zwangerschapsweken of in het geval van een bloeding, krampen of een eerdere miskraam.

Een geslaagde bevalling

Een vrouw die tijdens de zwangerschap goed voor zichzelf zorgt, zal tijdens de bevalling minder kans hebben op complicaties. Uiteraard zal ze overwogen hebben of ze thuis of in een ziekenhuis wil bevallen. Ze zal ook voldoende op de hoogte zijn van wat ze moet verwachten en hoe ze moet samenwerken met de deskundige vroedvrouw of dokter. Die zullen op hun beurt weten waaraan de vrouw, indien er sprake is van een keuze, weloverwogen de voorkeur geeft in kwesties als de houding bij de bevalling, episiotomie (’inknippen’), het gebruik van de verlostang en pijnstillers en elektronische foetale bewaking. Er moet ook overeenstemming zijn over andere zaken: Naar welk ziekenhuis of welke kliniek zullen ze gaan als zich bij de thuisbevalling complicaties voordoen? Wat zal er precies gedaan worden in geval van overmatig bloedverlies? Omdat bloedingen nogal eens de dood van de moeder tot gevolg hebben, moeten er bloedvervangende middelen beschikbaar zijn voor patiënten die geen transfusies aanvaarden. Ook moet er van tevoren worden nagedacht over wat men gaat doen als een keizersnede nodig mocht zijn.

De bijbel zegt dat kinderen een zegen van God zijn, een „erfdeel” (Psalm 127:3). Hoe meer een vrouw over haar zwangerschap weet, des te beter zal het haar vergaan. Door voor en tijdens de zwangerschap goed voor zichzelf te zorgen en vooraf terdege bij de verschillende aspecten van de bevalling stil te staan, zal een vrouw al het mogelijke doen om voor een veiliger zwangerschap te zorgen.

[Voetnoten]

[Kader op blz. 14]

TIPS VOOR ZWANGERE VROUWEN

● Normaalgesproken moet het dagelijks voedsel van een zwangere vrouw fruit omvatten, groenten (vooral donkergroene, oranje en rode), peulvruchten (zoals bonen, sojabonen, linzen en kikkererwten), graanproducten (waaronder tarwe, maïs, haver en gerst — bij voorkeur volkoren- of verrijkte producten) en voedsel van dierlijke oorsprong (vis, kip, rundvlees, eieren, kaas en melk, bij voorkeur magere melk). Het is het beste om matig te zijn met vetten, geraffineerde suikers en zout. Drink veel water. Vermijd cafeïnehoudende dranken, evenals voedingsmiddelen die conserveringsmiddelen en additieven bevatten (zoals kunstmatige kleur- en smaakstoffen). Stijfsel, leem en andere niet-eetbare substanties kunnen ondervoeding en vergiftiging veroorzaken.

● Pas op voor mogelijke milieurisico’s, zoals overmatige blootstelling aan röntgenstralen en schadelijke chemicaliën. Beperk het gebruik van sprays en andere huishoudelijke preparaten. Raak niet oververhit door blootstelling aan te hoge temperaturen of een overmaat aan lichaamsbeweging. Vermijd langdurig staan en te veel inspanning. Zorg dat de autogordel goed zit.