Een hek dat het weer beïnvloedt

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN AUSTRALIË

OOIT liep het dwars door de staat Western Australia, van boven naar beneden. Bij de voltooiing in 1907 was deze 1833 kilometer lange afscheiding van hout en prikkeldraad het langste bouwsel in zijn soort ter wereld. Zijn officiële naam was de No. 1 Rabbit Proof Fence (konijnenbestendig hek).

Zoals die naam al suggereert, was het hek aanvankelijk bedoeld als bolwerk tegen de konijnenplaag die zich aan het eind van de negentiende eeuw in westelijke richting over Australië uitbreidde. Vandaag de dag staat een groot deel van die honderd jaar oude barricade nog overeind. In recente jaren is het hek echter om een verrassende reden in het middelpunt van de wetenschappelijke belangstelling komen te staan. Het schijnt dat deze door mensen gemaakte barrière indirect van invloed is op plaatselijke weerpatronen.

Laten we voordat we beschouwen hoe een hek van nauwelijks meer dan een meter hoog zo’n effect kan hebben, eens kijken naar de geschiedenis van dit opmerkelijke bouwsel.

Vechten tegen de bierkaai

In een poging de oprukkende konijnen te stuiten, zwoegden in de jaren 1901 tot 1907 wel 400 arbeiders aan de plaatsing van de No. 1 Rabbit Proof Fence. „Per schip werd zo’n 8000 ton materiaal aangevoerd dat vervolgens per trein naar depots werd gereden, waarna het met spannen paarden, kamelen en ezels over land naar de afgelegen plekken werd vervoerd waar het hek werd neergezet”, aldus het ministerie van Landbouw van Western Australia.

Aan beide kanten van het hek haalden de werklieden over een strook van drie meter alle vegetatie weg. Een deel van het gekapte hout werd gebruikt voor hekpalen en waar geen bomen stonden, kwamen hekpalen van metaal. Toen de afrastering klaar was, diende de scheidslijn niet alleen als barrière tegen konijnen, maar ook als onverharde weg die zich over het continent uitstrekte.

Door de konijnen naar omheinde stukken te leiden waar ze stierven, fungeerde het hek als een reusachtig net. Maar de konijnen klommen over sommige stukken van het hek heen. Hoe deden ze dat? Terwijl ze gestaag in westelijke richting oprukten, klommen ze over de kadavers van andere konijnen die hoog tegen het prikkeldraad opgestapeld lagen en verspreidden zich zo massaal. Vanaf het eerste hek werden straalsgewijs nog twee hekken geplaatst. Al met al had het netwerk van hekken een lengte van 3256 kilometer.

Een eerbetoon aan het uithoudingsvermogen van de mens

Deze kilometerslange grens werd door een handjevol inspecteurs in de gaten gehouden. Een van die inspecteurs was F. H. Broomhall. In zijn boek The Longest Fence in the World zegt hij: „De grensinspecteur . . . had als taak het hek en de weg die erlangs liep te onderhouden . . ., aan beide zijden van het hek over een vastgestelde breedte struiken en bomen te kappen [en] om de toegangspoorten, die ongeveer om de twintig mijl [32 kilometer] waren aangebracht, in goede staat te houden en [de konijnen] uit de omheiningen te halen waarin ze waren gevangen.”

Het werk van zo’n inspecteur moet wel een van de eenzaamste beroepen ter wereld zijn geweest. Elke inspecteur, slechts in het gezelschap van zijn kamelen, werd belast met het toezicht op een kilometerslang stuk van de afrastering die zich oneindig in de richting van de horizon leek uit te strekken. Sommige inspecteurs hadden zelfs niet eens het gezelschap van kamelen omdat ze hun weg langs het hun toegewezen stuk afrastering al hobbelend op de fiets moesten afleggen. Tegenwoordig is een inspectieronde langs wat er nog van het hek over is betrekkelijk comfortabel omdat er gebruik wordt gemaakt van auto’s met vierwielaandrijving.

Niet helemaal voor niets

Hoewel het hek de konijnenplaag niet heeft kunnen stuiten, is het wel een doeltreffende barrière gebleken tegen een andere lastpost: de emoe, een van de inheemse vogels van Australië. In 1976 besloten meer dan 100.000 van die reusachtige loopvogels in de richting van het vruchtbare akkerland ten westen van het hek te trekken. Het hek hield ze tegen en hoewel er 90.000 vogels moesten worden afgemaakt, werd veel van de oogst van dat jaar van de ondergang gered.

 Sinds die crisissituatie is 1170 kilometer verstevigd of verplaatst om de kwetsbare landbouwgronden van Western Australia tegen trekkende emoes en rondzwervende troepen wilde honden te beschermen. * Het gevolg is dat het hek een scheidslijn is geworden. Ten oosten ervan ligt de onontgonnen woestijn van hartje Australië. Ten westen ervan strekken de welverzorgde landbouwgronden zich uit.

Een onverwachte ’weermuur’

Het kan zijn dat de schijnbare invloed die het hek op het weer heeft door dit duidelijke contrast in plantengroei wordt veroorzaakt. The Helix, een wetenschappelijk tijdschrift, zegt: „Hoe ongelofelijk het ook lijkt, ten oosten van het hek is de neerslag toegenomen en ten westen ervan afgenomen.” De inheemse plantengroei in het oosten wordt dus constant op een natuurlijke manier van water voorzien, terwijl de boeren in het westen steeds meer afhankelijk worden van irrigatie. Als één mogelijke reden voor die veranderingen geeft het tijdschrift de volgende uitleg: „De minder diep gewortelde gewassen in de bebouwde gebieden geven niet zo veel waterdamp af als de dieper gewortelde inheemse plantengroei.”

Tom Lyons, hoogleraar klimatologie, noemt nog een factor: „Onze stelling is dat de inheemse vegetatie meer warmte aan de atmosfeer afgeeft omdat deze aanzienlijk donkerder is dan de landbouwgrond, wat tot . . . turbulentie leidt die er op haar beurt weer voor zorgt dat er wolken ontstaan.”

De Rabbit Proof Fence mag de boeren in Western Australia dan niet van de konijnenplaag hebben verlost, zijn schijnbare invloed op het weer en de kennis die dit oplevert over de noodzaak van een vooruitziend landbeheer zouden nog weleens waardevol kunnen blijken te zijn.

[Voetnoot]

[Kaart op blz. 14, 15]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

No. 1 Rabbit Proof Fence

[Illustratie op blz. 15]

Konijnen

[Illustratie op blz. 15]

Inspectie van het hek, begin twintigste eeuw

[Illustratie op blz. 15]

Emoes

[Illustratie op blz. 15]

Met een lengte van 1833 kilometer was de No. 1 Rabbit Proof Fence ooit het langste aaneengesloten hek ter wereld. Het hek vormt een afscheiding tussen de woestijn en de landbouwgronden, waardoor er een ’weermuur’ is ontstaan

[Illustratieverantwoording op blz. 15]

All color pictures: Department of Agriculture, Western Australia; top center: Courtesy of Battye Library Image number 003582D