Een tragedie van grote omvang

Erik * is zes maanden oud. Maar zijn gewicht en lengte zijn ternauwernood die van een baby van één of twee maanden. Ondanks zijn veel te lage gewicht zijn zijn beentjes en buikje opgezwollen en is zijn gezichtje opgeblazen en rond. Hij ziet bleek, zijn haar is bros en dof en hij heeft last van huiduitslag. Hij maakt een uiterst prikkelbare indruk. Als de dokter Eriks ogen onderzoekt, moet hij heel voorzichtig zijn, omdat het oogweefsel makkelijk kan scheuren. Eriks mentale ontwikkeling is waarschijnlijk achtergebleven. Helaas is de situatie van dit kind bepaald geen uitzondering.

„BIJ ruim de helft van alle gevallen van kindersterfte speelt ze een rol — een proportie die sinds de Zwarte Dood door geen enkele infectieziekte geëvenaard is. Maar het is geen infectieziekte. De schadelijke gevolgen strekken zich uit tot de miljoenen overlevenden die er lichamelijk gehandicapt, chronisch vatbaar voor ziekte en verstandelijk gehandicapt door zijn geworden. Ze bedreigt vrouwen, gezinnen en, uiteindelijk, de overlevingskansen van hele samenlevingen.” — The State of the World’s Children, een uitgave van het Kinderfonds van de Verenigde Naties.

Over welke ziekte gaat het hier? Over ondervoeding — in het bijzonder eiwitenergieondervoeding (PEM), door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) „de stille nood” genoemd. Hoe omvangrijk is deze tragedie? De WHO verklaart dat ze „medeschuldig is aan minstens de helft van de 10,4 miljoen gevallen van kindersterfte per jaar”.

 Een algemene term voor een hele reeks ziekten, van ondervoeding door een tekort aan één of meer voedingsstoffen — zoals vitamine- en mineralendeficiënties — tot zwaarlijvigheid en andere aan het voedingspatroon te wijten chronische ziekten, is wanvoeding of malnutritie. Maar PEM „is verreweg de dodelijkste vorm van wanvoeding”, verklaart de WHO. De slachtoffers zijn voornamelijk kinderen onder de vijf jaar.

Sta eens even stil bij Erik uit het begin van dit artikel, en bij de miljoenen andere ondervoede kinderen. De conditie waarin ze verkeren, is niet hun eigen schuld en ze kunnen er ook niets aan veranderen. De pediatrisch voedingsdeskundige Georgina Toussaint vertelde Ontwaakt!: „Degenen die de trieste gevolgen aan den lijve ondervinden, zijn er het minst aansprakelijk voor maar wel het kwetsbaarst.”

Sommigen gaan er misschien van uit dat het probleem onvermijdelijk is — dat er gewoon niet voldoende voedsel voor iedereen is. Paradoxaal genoeg, aldus de WHO, „leven we nu in een wereld van overvloed”. Er is voldoende voedsel voor alle mensen op aarde, meer dan voldoende zelfs. Verder is ondervoeding de kwaal die het gemakkelijkst te voorkomen en het goedkoopst te genezen  is. Wordt u niet verontwaardigd als u die feiten leest?

Wie worden erdoor getroffen?

Ondervoeding is niet tot kinderen beperkt. Volgens een WHO-rapport uit juli 2001 „zijn de kwalijke gevolgen van ondervoeding wijdverbreid en lijden tegen de 800 miljoen mensen eraan — 20% van alle mensen in de ontwikkelingslanden”. Dat betekent dat wereldwijd één op de acht mensen aan ondervoeding lijdt.

Hoewel het grootste aantal ondervoede mensen in Azië woont — voornamelijk in het zuiden en het midden van dat werelddeel — bevindt de populatie met het hoogste percentage ondervoede mensen zich in Afrika. Enkele ontwikkelingslanden in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied zijn de volgende op de lijst.

Komt ondervoeding in geïndustrialiseerde landen niet voor? Toch wel. Volgens The State of Food Insecurity in the World 2001 lijden 11 miljoen mensen die in geïndustrialiseerde landen wonen aan ondervoeding. Nog eens 27 miljoen ondervoede mensen wonen in landen in een ’overgangsfase’, vooral landen in Oost-Europa en republieken van de voormalige Sovjet-Unie.

Waarom is ondervoeding zo’n ernstig probleem geworden? Is er iets wat onmiddellijk verbetering kan brengen in de situatie van de ondervoeden? Zal onze planeet ooit vrij zijn van ondervoeding? In de volgende artikelen zal op die vragen worden ingegaan.

[Voetnoot]

[Tabel/Kaart op blz. 4]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

LANDEN WAAR KANS BESTAAT OP ONVOLDOENDE VOEDING

GROOT RISICO

MIDDELMATIG RISICO

KLEIN RISICO

GEEN RISICO OF ONVOLDOENDE GEGEVENS

[Illustratie op blz. 3]

Wachtend op reliefgoederen in Soedan

[Verantwoording]

UN/DPI Photo by Eskinder Debebe