Paniolo’s — De cowboys van Hawaii

Door een Ontwaakt!-medewerker in Hawaii

VEEL bezoekers van de Hawaii-eilanden ontdekken tot hun verbazing dat hier een bloeiende veehouderij bestaat, vooral op het Grote Eiland, dat Hawaii wordt genoemd. Hoewel de voormalige suiker- en ananasplantages en de koffie van Kona bekend zijn, vinden de bezoekers echte cowboys, of paniolo’s, hier vreemd en misplaatst. „Hoe komen er nu vee en cowboys in Hawaii?”, vragen ze.

De komst van het vee

Het vee kwam al in 1793 naar het Grote Eiland, Hawaii, toen George Vancouver, een Engelse scheepskapitein en ontdekkingsreiziger, het meebracht als geschenk voor koning Kamehameha I. Kapitein Vancouver was niet onbekend met de Hawaii-eilanden, omdat hij en kapitein James Cook, een beroemde Britse ontdekkingsreiziger, eerder al de twee eerste Europeanen waren die de eilanden bezochten.

De koning aanvaardde het geschenk en was er zo blij mee dat Vancouver het jaar erna terugkwam en nog meer runderen en schapen meebracht. Vancouver hoopte dat de dieren het er goed zouden doen en zich zouden voortplanten, zodat ze een extra bron van inkomsten zouden zijn voor de Sandwicheilanden, zoals ze toen genoemd werden. Om dit doel te bereiken, stelde hij koning Kamehameha voor een kapu (taboe) in te stellen die het slachten van deze dieren zou verbieden, zodat ze snel in aantal konden toenemen. De koning zag hier direct het voordeel van in en kondigde deze kapu af voor een periode van tien jaar.

 Het vee wordt een plaag

Het vee dat Vancouver introduceerde bestond uit langhoornrunderen uit Californië. (Zie de illustratie op blz. 18.) Dat waren grote, angstaanjagende dieren met horens die een enorme spanwijdte hadden. De Hawaiianen noemden ze direct pua‘a pipi (letterlijk rundvleesvarken) en bleven op een veilige afstand, de kapu respecterend. Het vee kon overal ongehinderd rondlopen en plantte zich in grote aantallen voort.

Het duurde niet lang of het vee werd een plaag! Omdat de dieren konden gaan en staan waar ze wilden en geen natuurlijke vijanden hadden, begonnen ze ernstige schade toe te brengen aan inheemse bossen in het mauka- of berggebied en zochten ze vaak naar voedsel in de tuinen van het makaigebied, het lager gelegen kustgebied, waar de dorpsbewoners hun zoete aardappels, yams, taro’s en andere gewassen kweekten. Omheiningen van vulkanische stenen en zelfs papipi (omheiningen van stekelige schijfcactussen) bleken onvoldoende bescherming te bieden tegen deze sterke, vurige en vastberaden beesten.

Pas omstreeks 1815 stond koning Kamehameha I toe dat John Palmer Parker, een ondernemende man uit New England, met zijn nieuwe Amerikaanse musket enkele van de runderen, die nu een enorme plaag op het Grote Eiland waren geworden, begon af te schieten. De vooruitziende koning zag al gauw een waardevolle commerciële aanwinst in het vlees, de talg en de huiden van deze dieren, en na verloop van tijd zou cornedbeef inderdaad de plaats van sandelhout overnemen als voornaamste product van het Grote Eiland.

Van vaquero tot paniolo

Rond 1830 waren de wilde kudden vee zo groot en gevaarlijk geworden dat er echt iets aan gedaan moest worden. Koning Kamehameha III was zich bewust van de noodzaak ze onder controle te krijgen. Dus stuurde hij een vooraanstaande hoofdman naar Spaans Californië om mensen te  halen met ervaring als veedrijver. Het zou hun taak zijn het vee bijeen te drijven en ook Hawaiianen hiervoor op te leiden. Tegen die tijd leefden de dieren niet alleen op het Grote Eiland, maar ook op Oahu, Maui en Kauai.

In 1832 kwamen er Spaanse, Mexicaanse en indiaanse vaquero’s op Hawaii aan — kleurrijke, ervaren cowboys die het vak hadden geleerd op Spaans-Mexicaanse haciënda’s. Met hun kenmerkende sombrero’s, zadels, lasso’s en sporen kregen ze al gauw de bijnaam paniolo’s, vanwege hun Spaanse (español) achtergrond. De naam bleef en ze worden nu nog steeds paniolo’s genoemd.

De paniolo’s waren hardwerkende, vrolijke cowboys die niet alleen uitblonken in hun werk, maar ook graag zongen en muziek maakten. Ze verrichtten hun enorme taak met ervaring, moed, uithoudingsvermogen en een onwankelbare trots. Een paniolo van vroeger omschreef hun gevoelens als volgt: „Als je hard werkt, leef je lang.” En ze werkten inderdaad hard! Ze maakten lange dagen en waren van zonsopgang tot laat in de avond bezig met het bijeendrijven, afzonderen, met een lasso vangen, en brandmerken van vee. En natuurlijk moesten er omheiningen gebouwd en hersteld worden, omdat het vee nu gedomesticeerd zou worden.

Maar wat is een cowboy zonder paard? In 1803 had Richard J. Cleveland met de brik Lelia Byrd de eerste paarden naar Hawaii gebracht. Ze stamden af van arabieren en berbers, en koning Kamehameha I zelf was de eerste Hawaiiaan op de eilanden die op een paard reed!

Deze paarden waren snel, lenig en sterk, en ze pasten zich goed aan het oneffen terrein aan. De paniolo’s beschouwden ze als onmisbaar bij hun veeleisende taak — het in bedwang houden en domesticeren van het vee.

Enkele paarden liepen in het begin net als het vee vrij rond, en na verloop van tijd vermengden ze zich met andere paarden, die uit Groot-Brittannië en de Verenigde Staten ingevoerd waren, waaronder Engelse volbloeds en arabieren. Door deze kruisingen had de paniolo een interessante verscheidenheid van paarden tot zijn beschikking. Maar als de paniolo van nu gevraagd werd zijn favoriet te kiezen voor het lasso werpen en ander rodeowerk, zou hij waarschijnlijk het Quarter Horse kiezen. Waarom? Omdat de paniolo’s hebben ontdekt dat de snelle reactie van het dier in het aanzetten, tot stilstand komen en gehoorzamen van commando’s hem onovertroffen maken.

Wereldkampioenschap rodeo

De Hawaiiaanse paniolo’s kregen de vaardigheden onder de knie waar cowboys overal bekend om staan — het berijden van paarden, lasso werpen en hardrijden. Ze waren zo bedreven dat een aantal van hen, onder wie Ikua (Ike) Purdy en Archie Ka‘au‘a, in 1908 meedeed aan de grootste rodeo in de Verenigde Staten. Dat was de Frontier Days Rodeo in Cheyenne (Wyoming), een heel prestigieus evenement.

Deze paniolo’s met hun kleurrijke kleding, opvallende stijl en Hawaiiaanse bloemenslingers trokken de aandacht van de westerse cowboywereld. En ze hebben zich absoluut onderscheiden! Ike Purdy werd rodeo-wereldkampioen steer-roping (het met de lasso vangen van een jonge stier) en Archie deed het ook erg goed op de rodeo. De aandacht van een stomverbaasde wereld werd gericht op Hawaii en zijn fascinerende paniolo’s. Later, in 1996, werd Ike Purdy zelfs genomineerd voor de National Cowboy Hall of Fame.

De paniolo’s van nu

Hoe ziet het leven van een paniolo er tegenwoordig uit? Misschien een beetje saaier, maar er is op een moderne ranch nog steeds veel hard werk te doen. De Parker Ranch in Waimea op het Grote Eiland is hier een goed voorbeeld van. Deze veefokkerij beslaat een enorme oppervlakte met honderden kilometers omheining en duizenden stuks vee. Er is veel werk voor de paniolo, en met zijn favoriete paard verplaatst hij het vee van de ene weide naar de andere.

Tegenwoordig zou je in Waimea een groep paniolo’s kunnen aantreffen die na hun volbrachte dagtaak relaxen in een favoriete kroeg — met spijkerbroek, cowboylaarzen en een cowboyhoed waar misschien een Hawaiiaanse bloemenslinger omheen gewonden is — en die luisteren naar de kenmerkende slack-key gitaarmuziek of misschien meezingen met een Hawaiiaanse klassieker!

[Illustratie op blz. 17]

Koning Kamehameha I

 [Illustratie op blz. 18]

Het brandmerken van vee

[Illustratie op blz. 18]

Langhoornrund

[Illustratie op blz. 18, 19]

Van links naar rechts: Archie Ka‘au‘a, Eben Low en Ike Purdy

[Verantwoording]

Paniolo Preservation Society/Dr. Billy Bergin

[Illustratieverantwoording op blz. 16]

Hawaiian Islands: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Illustratieverantwoording op blz. 17]

Parker Ranch/John Russell

[Illustratieverantwoording op blz. 18]

Parker Ranch/John Russell