Pas op voor de dodelijke kwallen!

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN AUSTRALIË

HET was een prachtige zomermorgen in Noord-Queensland (Australië), een ideale dag om ter verkoeling te gaan zwemmen in het heerlijke water. Maar die ochtend waarschuwde het plaatselijke radiostation in Townsville herhaaldelijk dat er dodelijke kubuskwallen in de plaatselijke wateren waren gesignaleerd en dat iedereen die op die dag zou gaan zwemmen op zijn hoede moest zijn.

Eén jong stel had die waarschuwingen op de radio niet gehoord. Ze zaten rustig vlak bij het strand in het ongeveer vijftig centimeter diepe blauwe water van de Grote Oceaan toen de vrouw, die ruim zeven en een halve maand zwanger was, plotseling schreeuwde. Terwijl ze opsprong, probeerde ze diverse tentakels van haar dij en buik te trekken. Haar man, die ook pijnlijk gebeten was, hielp haar met moeite op het strand te komen en rende daarna zo hard als hij kon weg om hulp te halen. Toen hij enkele minuten later terugkwam, bleek zijn vrouw al niet meer te ademen en waren haar gezicht en ledematen zwart. Dankzij de ter plaatse gegeven reanimatie en de snelle komst van een ambulance heeft de jonge vrouw het gelukkig overleefd. Dat gold ook voor haar baby, die een paar weken later werd geboren.

Elk jaar worden honderden zwemmers door kubuskwallen gebeten. Enkelen zijn binnen een minuut nadat ze met de tentakels in aanraking waren gekomen gestorven. Het is dan ook geen wonder dat de signalering van een kubuskwal ervoor kan zorgen dat er binnen een mum van tijd geen zwemmer meer in zee te zien is! De ring van lange tentakels van de kwal — 40 tot 60 bij grote exemplaren — kan gevaarlijk zijn.

Zijn er voorzorgsmaatregelen te treffen?

Sommige mensen gaan liever helemaal niet de zee in wanneer er kubuskwallen in de buurt zijn. Maar voor degenen die zich tijdens de warmere maanden wel in zee wagen, kan een complete wetsuit het beste zijn om een pijnlijke ontmoeting te vermijden.

Op veel stranden in Noord-Australië wordt regelmatig gepatrouilleerd en telkens wanneer er kubuskwallen worden gesignaleerd, worden de meeste exemplaren met netten gevangen. Bovendien worden er via plaatselijke radiostations herhaaldelijk waarschuwingen uitgezonden. Ondanks deze voorzorgsmaatregelen is het altijd gevaarlijk wanneer de kubuskwallen zich eenmaal gaan verplaatsen. Ze schijnen zich voort te planten in getij- en andere rivieren. Wanneer ze volwassen worden, blijken ze een voorkeur te hebben voor stranden.

Gelukkig is de beet van de kubuskwal meestal niet dodelijk. Veel hangt af van de mate waarin de huid met de tentakels in aanraking is geweest, de hoeveelheid gif die is vrijgekomen, de leeftijd van de kubuskwal, en de leeftijd  en gezondheid van de persoon die gebeten is. Niettemin kan iemand binnen een minuut nadat hij met de tentakels in aanraking is geweest een hartstilstand krijgen wanneer hij niet onmiddellijk wordt behandeld. Dat komt doordat de tentakels rijen netelcellen hebben die bij contact met dieren of mensen als harpoenen worden afgeschoten. Dat is uiteraard hun manier om aan voedsel, zoals garnalen, te komen.

De kubuskwal heeft maar liefst acht ogen die zelfs als ze naar het inwendige van het doorzichtige lichaam zijn gericht een obstakel zoals een mens of een roofvijand kunnen lokaliseren. Dat betekent niet dat deze kwallen opzettelijk mensen aanvallen. Nee, want als de kubuskwal genoeg tijd heeft, beweegt ze zich behendig om een obstakel heen. Dat doet ze door met haar kubusvormige lichaam dat als een blaasbalg functioneert, water op te nemen en uit te stoten.

Het probleem met mensen is dat ze vaak het water inrennen of induiken waardoor de kubuskwal niet de tijd heeft om een aanvaring te vermijden. En wanneer de tentakels in aanraking komen met de menselijke huid, reageren ze onmiddellijk — ze hechten zich aan de huid en scheiden hun gif af. De pijn die het slachtoffer voelt is hevig. Het gif wordt door veel cellen, nematocysten genoemd, geïnjecteerd en rap door de huid opgenomen. Als het slachtoffer gaat rennen of spartelen wordt de absorptie van het gif versneld. Nog een groot probleem is dat de tentakels loslaten van de kwal en zich juist aan het lichaam van het slachtoffer hechten, en dat wanneer het slachtoffer probeert de tentakels los te trekken, er meer gif wordt afgescheiden.

Een tegengif?

Ja, er bestaat een tegengif en de vlotte toediening van het juiste tegengif heeft al veel levens gered. Jarenlang dacht men abusievelijk dat de gifinjectie in een noodsituatie het best vertraagd kon worden door over de tentakels die aan het slachtoffer vastzitten spiritus te gieten. Recent onderzoek heeft echter uitgewezen dat het gebruik van spiritus de afscheiding van gif eigenlijk nog bevordert.

Nu denkt men dat er het beste azijn — een goedkope en vrij makkelijk verkrijgbare vloeistof — over de tentakels gegoten kan worden. Azijn legt de nematocysten volledig lam en voorkomt dat ze gif afscheiden. Daarom laten de meeste gemeenten in zulke gevarenzones tegenwoordig op opvallende plekken knijpflessen met azijn plaatsen en ook grote borden waarop voor kwallenbeten wordt gewaarschuwd.

Hoewel het zwemmen in de warme, tropische wateren van Australië verfrissend en zelfs verkwikkend kan zijn, moet de zwemmer in het kubuskwallenseizoen dus op zijn hoede zijn!

[Kader/Illustratie op blz. 27]

EENVOUDIGE VOORZORGSMAATREGELEN TER BESCHERMING TEGEN KWALLENBETEN

• Zwem alleen bij stranden waar toezicht is

• Draag in het kubuskwallenseizoen een complete wetsuit

• Houd een EHBO-doos, inclusief azijn, binnen handbereik

• Probeer na een beet niet de tentakels los te trekken

• Wanneer het slachtoffer een hartstilstand heeft of ophoudt met ademen, begin dan onmiddellijk met reanimeren

[Illustratie op blz. 26]

Een detailopname van de tentakels van de kubuskwal

[Verantwoording]

Courtesy of Surf Life Saving Queensland