„De trom met duizend gezichten”

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN SENEGAL

„ZE BULDERT, krijst, huilt en schreeuwt. Ze fluistert en ze zingt. . . . Het is de trom met het onbegrensde bereik, de trom met duizend gezichten.” Wat heeft zo tot de verbeelding van deze auteur gesproken? De Afrikaanse handtrom, de zogenoemde djembé.

De djembé staat centraal in de trommeltraditie van sommige West-Afrikaanse stammen. De ritmen van de djembé worden meestal bepaald door de culturele gebeurtenissen van het dorpsleven, variërend van huwelijken, sterfgevallen en geboorten tot feesten, oogsten en zelfs de aanschaf van nieuwe kleding.

Djembés zijn er in allerlei vormen en afmetingen. Boerkina Faso, Guinee, Mali en Senegal hebben in feite elk hun eigen unieke soort djembé. Het instrument wordt gemaakt van een massief houtblok, dat wordt uitgehold zodat de bekervorm van een trom ontstaat. Sommige krijgen een bescheiden versiering, terwijl andere met minutieus houtsnijwerk worden verfraaid.

Is de vorm eenmaal voltooid, dan transformeert een bekwame trommelmaker het houten skelet in een uniek muziekinstrument. Eerst gaat de trommelmaker met een beitel aan de slag en schuurt en polijst hij de holle vorm totdat die precies het formaat heeft dat de gewenste klank zal voortbrengen. Ook kan het zijn dat deze vakman de binnenkant van de trom met palmolie insmeert en ze in de zon te drogen legt. Dat draagt tot de verduurzaming van het hout bij.

Het trommelvel van de djembé wordt gemaakt van geitenvel en wordt vastgemaakt aan een metalen hoepel en boven op de trom aangebracht. Het wordt op zijn plaats gehouden door een netwerk van koorden die aan twee andere hoepels vastzitten. Hoe vast trekt de trommelmaker de koorden aan? Dat hangt allemaal af van het geluid dat hij wil voortbrengen. Bij het stemmen van de trom controleert de vakman de klank regelmatig door zijn lievelingsritme te spelen.

De djembé weet bezoekers evenzeer te boeien als Afrikanen. Hebt u eenmaal een jamsession van bekwame musici bijgewoond, dan zult u „de trom met duizend gezichten” niet licht vergeten.