Kijk eens naar het imposante nijlpaard!

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN KENIA

DE GROTE poel in het uitgestrekte Masai Mara Reservaat in Kenia wordt overgoten door de vredige stralen van de avondzon. Terwijl de zon naar de horizon zakt, krijgt het water een goudbruine glans. Een paar meter verderop wandelen kudden zebra’s en gnoes op hun gemak naar de poel toe. Opeens blijven de dieren geschrokken staan, hun blik gefixeerd op iets wat op een enorm rotsblok lijkt en aan de rand van de poel drijft. Het „rotsblok” brengt het water flink in beweging en verdwijnt onder het oppervlak. De grazers hebben zojuist naar een gevaarlijk waterdier staan kijken — het nijlpaard.

Het nijlpaard is te vinden in plassen, rivieren en meren in oostelijk Afrika, en wordt alleen door de olifant in afmetingen overtroffen. Een volwassen nijlpaard kan wel 4 meter lang worden en een schofthoogte van 1,5 meter hebben. Het kan zo’n 4 ton wegen. Men denkt over het algemeen dat met het woord „Behemoth” in het bijbelboek Job het nijlpaard wordt bedoeld. Het is niet verwonderlijk dat de bijbel over dit  kolossale beest zegt dat het botten heeft als „koperen buizen”, en die botten met „stangen van gesmeed ijzer” vergelijkt. — Job 40:15-18.

Met zijn dikke huid, kale lichaam en plompe uiterlijk zou het tonvormige nijlpaard het er bij een schoonheidswedstrijd zeker niet goed afbrengen. De poten van het nijlpaard zijn kort, waardoor je je gaat afvragen hoe die toch zo’n enorm lijf kunnen dragen. Maar onderschat de kracht van die gedrongen poten niet. Het nijlpaard kan op het land harder rennen dan een mens. En het is bekend dat hij het in het water kan winnen van een met mankracht aangedreven bootje of zelfs een motorbootje.

Leven in het water

Nijlpaarden zijn sociale dieren, en leven meestal in groepen van 10 tot 15 stuks, onder leiding van een dominant mannetje, hoewel er grotere groepen van wel 150 nijlpaarden zijn gezien. Ze zijn amfibisch en komen — hoofdzakelijk ’s nachts — uit het water om zich te voeden met de welige vegetatie op de oevers. Meestal dwalen ze niet ver van het water af. Maar in het droge seizoen heeft men waargenomen dat sommige nijlpaarden wel 10 kilometer liepen om voedsel te vinden.

Het is onduidelijk hoe nijlpaarden hun territorium afbakenen. Sommigen denken dat de opzienbarende gewoonte om hun mest met hun staart in het rond te slingeren een manier is om indruk te maken op vrouwtjes of om een rivaal te intimideren. Bij een aanval hinniken ze als een paard, en ze loeien of brullen tijdens een gevecht. Zelfs als de dieren onder water liggen is een luid gesnuif te horen. Het dominante mannetje is te herkennen aan zijn MUH-Muh-muh-geroep.

Het nijlpaard brengt de hele dag onder water door, geheel of gedeeltelijk ondergedompeld, en zijn grote lichaam is daar zeer geschikt voor. Het nijlpaard is dan misschien niet zo’n goede zwemmer als andere waterbewoners, maar hij kan tot wel 15 minuten onder water blijven! Zijn neusgaten, ogen en oren liggen op één lijn, waardoor het dier de rest van zijn lichaam onder water kan verbergen. Daar, onder water, vinden verschillende bezigheden van het nijlpaard plaats — bijvoorbeeld de hofmakerij en het paren.

Na een draagtijd van ongeveer acht maanden wordt er in ondiep water één jong geboren. Het zogen gebeurt op het land of in heel ondiep water. Hoe sterk het nijlpaard ook is, het ouderschap is een serieuze aangelegenheid, en het jong wordt verrassend teder behandeld. Het is echt een opmerkelijk gezicht een moeder te zien drijven met een jong nijlpaardje op haar rug. Natuurlijk gaat het dier dat er zo vriendelijk uitziet een vinnig gevecht aan bij elke poging het jong van haar rug af te krijgen!

De huid van het nijlpaard is heel geschikt voor het leven in het water. Belangrijke aanpassingen worden zichtbaar als het dier op het land komt. Klieren die zich onder de huid bevinden, scheiden een dun roodbruin slijm af met een hoog zoutgehalte. Uit de verte lijkt het dier door de kleurstof bloed te zweten. Maar het slijm beschermt de huid zowel in het water als op het land. In Afrikaanse gemeenschappen werd vroeger de huid van het nijlpaard in  repen gesneden en in olie gedrenkt. Dan werden de repen ineengedraaid en gedroogd om een gevreesde zweep te maken die in territoriale gevechten werd gebruikt. * In Grzimeks encyclopedie Het leven der dieren staat dat de huid van het nijlpaard na het looien — een proces dat minstens zes jaar duurt — „steenhard en vier en een halve centimeter dik” is.

De indrukwekkende maar angstaanjagende geeuw

Het opvallendste aan het nijlpaard is beslist zijn bek. Op het land gebruikt het nijlpaard zijn lippen, die wel 50 centimeter breed zijn, om in de buurt van het water te grazen. Maar de bek is niet alleen maar eetgereedschap. Als het nijlpaard zijn kaken 150 graden openspert, is dat niet gewoon een gaap maar een dreigend vertoon van agressiviteit. Het verdedigen van de steeds kleiner wordende territoria leidt tot hevige gevechten tussen tegenstanders. In de geopende bek zijn de enorme onderste hoektanden te zien. Deze verdedigingswapens kunnen vanaf het tandvlees wel 30 centimeter lang worden.

De bek van het nijlpaard is niet alleen gevaarlijk voor andere nijlpaarden maar ook voor mensen. Alle pogingen van de mens om vreedzaam met het nijlpaard samen te leven, zijn vergeefs geweest. Het dier valt iedereen die zich te dicht bij zijn gebied waagt zonder aanleiding aan. En als een nijlpaard gewond is, is hij nog prikkelbaarder en kan hij dus een eventuele indringer nog meer letsel toebrengen. Er zijn zelfs boten omgegooid door de enorme kaken van een kwaad nijlpaard.

Op het land is het nijlpaard net zo woest als in het water. Het is bijvoorbeeld uiterst gevaarlijk om je tussen een grazend nijlpaard en het water te bevinden. In sommige delen van Afrika zijn nietsvermoedende dorpelingen zelfs aangevallen door nijlpaarden die zagen dat hun weg naar het water afgesneden was. Het nijlpaard vervult zowel mens als dier met angst en moet met alle mogelijke voorzichtigheid en respect behandeld worden.

Zal het nijlpaard zich weten te handhaven?

Een nijlpaard dat in z’n eentje op het land aan het grazen is, is kwetsbaar voor aanvallen van leeuwen. Maar de grootste vijand van het nijlpaard lijkt toch de mens te zijn. „Mensen hebben het aantal nijlpaarden en de omvang van het gebied waarin ze leven zeer gereduceerd”, zegt de World Book Encyclopedia. „Jagers hebben er heel veel gedood, en boeren hebben van veel gebieden waar eens nijlpaarden leefden, akkerland gemaakt.”

Ja, doordat de mens de habitat van het nijlpaard aantast, wordt het dier in een klein gebied teruggedreven, waardoor het niet meer zo veel bewegingsvrijheid heeft en zijn voortplantingspatronen worden verstoord. Gelukkig belooft de Schepper onder de regering van Gods koninkrijk een goed evenwicht tussen mens en dier te herstellen, zodat niemand ’kwaad zal doen of verderf zal stichten’ in het herstelde aardse paradijs. — Jesaja 11:9.

[Voetnoot]

[Illustratieverantwoording op blz. 25]

Elizabeth DeLaney/Index Stock Photography