Barcelona — Een openluchtmuseum vol kleuren  en stijlen

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN SPANJE

STELT u zich eens voor dat u door een kolossaal kunstmuseum loopt. Er worden talloze werken tentoongesteld die onmiddellijk uw aandacht trekken en tot uw verbeelding spreken. Waar u ook kijkt, overal ziet u een oneindige verscheidenheid aan verbazingwekkende, bizarre stijlen, vormen en kleuren. Deze bijzondere kunstcollectie bevindt zich echter niet in een gebouw of paleis. De stad Barcelona is dit immens grote openluchtmuseum — en vooral de Quadrat d’Or * (de gouden wijk) is opmerkelijk. De tentoongestelde kunstwerken zijn geen schilderijen of beeldhouwwerken, maar de gebouwen zelf. En ze bieden de bezoeker een uitzonderlijke variatie in stijlen en ornamenten.

Barcelona ligt in het noordoosten van Spanje, slechts 160 kilometer ten zuiden van de Franse grens, aan de Middellandse-Zeekust. Van alle Spaanse steden doet ze waarschijnlijk het meest Europees aan. In de loop van de vorige eeuw is de stad synoniem geworden met architectonische vernieuwing en een artistieke bouwstijl.

Ondanks de verovering van Barcelona door achtereenvolgens de Romeinen, de Visigoten, de Moren en de Franken, groeide de stad als handelscentrum. In de veertiende eeuw was ze de belangrijkste fabrieks- en havenstad van Spanje aan de Middellandse Zee geworden. De gotische gebouwen en de kathedraal, die tegenwoordig een belangrijke plaats in het hartje van de stad innemen, dateren uit die eeuw. De grandeur van de gotische architectuur (1), waarvoor ingewikkelde en geavanceerde technieken werden gebruikt, getuigt van de rijkdom en voorspoed die Barcelona destijds genoot.

In de zestiende eeuw richtte Spanje zijn aandacht op het Westen, omdat de handel met de koloniën meer opleverde. Maar dankzij de industriële revolutie in de negentiende eeuw werd Barcelona het centrum van de Spaanse textielindustrie en kwam de stad opnieuw tot bloei.

Er ontstaat een nieuwe stad

De snelle uitbreiding in de negentiende eeuw leverde de stad niet alleen rijkdommen op, maar bezorgde haar ook enkele problemen. In de tweede helft van die eeuw barstte Barcelona uit zijn voegen. Er moest iets gebeuren om het probleem van de overbevolking op te lossen. De civiel-ingenieur Ildefons Cerdà werd met de taak belast een plan voor de verstedelijking van het omliggende gebied te ontwerpen en de stad uit te breiden.

Cerdà’s plan, ontwikkeld in 1859, werd L’Eixample, of de uitbreiding, genoemd, de huidige naam van dit centrale stadsdeel. Volgens zijn plan zouden met bomen omzoomde straten en vierkante huizen- en gebouwenblokken — in vrijwel perfecte symmetrie gerangschikt — een schaakbordpatroon vormen. Er zou een nieuw, indrukwekkend en gezonder Barcelona ontstaan.

Het duurde niet lang of de stad begon zich overeenkomstig Cerdà’s plan uit te breiden. Elk gebouwenblok kreeg een uniek ontwerp, wat huidige bezoekers de mogelijkheid biedt allerlei bouwwerken van grote architectonische schoonheid te bewonderen. Er werden ook aantrekkelijke brede lanen en boulevards in het plan verwerkt. Robert Hughes verklaart in zijn boek Barcelona dat L’Eixample naar zijn mening ’een van de interessantste stadswijken in Europa is wegens de architectuur die er wordt aangetroffen’.

De toenemende voorspoed van de stad leidde ertoe dat Barcelona de gaststad werd voor de Wereldtentoonstelling van 1888. De Arc del Triomf (2), dicht bij het centrum van de stad gelegen, werd ter herinnering aan die belangrijke gebeurtenis gebouwd. Dit opmerkelijke monument getuigt echter ook van de opkomst van een artistieke beweging waaraan Barcelona zijn unieke plaats onder de wereldsteden te danken heeft.

Nieuwe kunst om de stad op te fleuren

Bij de overgang naar de twintigste eeuw begon de art nouveau * — een ornamentele kunststijl geïnspireerd door natuurlijke vormen — in heel Europa en de Verenigde Staten op te komen. Barcelona beschikte over het geld om te investeren, een stadsplan met ruimte voor gebouwen ter verfraaiing van de stad en innovatieve architecten die dolgraag wilden experimenteren. Zo zorgde de art nouveau voor het unieke uiterlijk van de stad. Antonío Gaudí (1852–1926) was de belangrijkste exponent van de nieuwe kunstvorm, en hij heeft een onuitwisbaar stempel op Barcelona’s stadsontwikkeling gedrukt.

De mooiste voorbeelden van Gaudí’s werk, waarvan er verscheidene op de Werelderfgoedlijst zijn geplaatst, bevinden zich bijna allemaal in Barcelona. Casa Milá (3), of La Pedrera, dat aan de Paseo de Gracia, dicht bij het centrum van de stad, is gelegen, is een opmerkelijk voorbeeld. Er wordt in dit bouwwerk  geen enkele rechte muur aangetroffen. De golvende gevel ziet eruit alsof hij uit zandsteen is gebeiteld. Smeedijzeren balustrades die op ineengevlochten bladeren en doornstruiken lijken, versieren de buitenkant. Binnen nemen gewelfde plafonds en kolommen elke denkbare vorm aan.

Nog een schitterend voorbeeld van Gaudí’s genialiteit is Casa Batlló (4), ook aan de Paseo de Gracia. Van 1904 tot 1906 restaureerde Gaudí een gebouw dat eigendom was van Josep Batlló i Casanovas, een rijke industrieel. De architect schiep een huis dat uit een sprookjeswereld schijnt te komen. Het golvende dak doet denken aan de ruggengraat van een dinosaurus en de dakpannen lijken op de schubben van een vis. Je moet het gebouw zien om het te kunnen geloven.

Gaudí’s onvoltooide meesterwerk, de Sagrada Familiakerk (5), is misschien wel het opmerkelijkste voorbeeld van zijn originaliteit. De vier torenspitsen van de noordgevel lijken op lange kandelaars waarlangs kaarsvet is gedropen. Deze hoog oprijzende torens, die de omringende gebouwen in het niet doen verzinken, zijn het internationale symbool van Barcelona geworden.

Niet minder verbazingwekkend is het Parc Güell (6), een door Gaudí ontworpen park dat op een heuvel in het westen van de stad is gelegen. Grillig gevormde sculpturen en pilaren, veelkleurige mozaïeken en wonderlijk uitziende gebouwen en schoorstenen contrasteren met de aantrekkelijke tuinen die eromheen zijn aangelegd. Nog een lust voor het oog qua vorm en kleur is het Palau de la Música Catalana (7), (muziekpaleis), ontworpen door Gaudí’s tijdgenoot Domènech i Montaner.

Tussen de bergen en de zee

Door Barcelona’s ligging, alsook zijn architectonische erfenis, ademt de stad een specifieke sfeer. Het Collserolagebergte omgeeft de stad in het westen en de Middellandse Zee vormt de oostgrens.  De zee heeft veel tot Barcelona’s voorspoed als de belangrijkste handelshaven van Spanje bijgedragen. Het wekt dan ook geen verbazing dat dicht bij de haven een standbeeld van Christophorus Columbus (8) staat, die naar de zee wijst.

De bescherming van de bergen en de zee maakt bovendien dat de stad een gematigd klimaat heeft, wat het leven buitenshuis mogelijk maakt. Het hele jaar door wemelen de straten van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat van mensen. Op bijna elke hoek is wel een terrasje dat voorbijgangers lokt met de geur van versgezette koffie of hun de kans geeft de plaatselijke keuken te keuren. Op de voedselmarkten, zoals de beroemde Boqueria op de met bomen omzoomde wandelpromenade La Rambla, zijn vrijwel alle denkbare soorten fruit, groente of vis te koop.

Een bezoek aan Barcelona is echter niet compleet zonder een bezoek aan de Montjuich, een steile heuvel die vlak bij de zee oprijst. Montjuich biedt bezoekers musea, kunstgalerieën en een spectaculair uitzicht op de stad en de Middellandse Zee. De belangrijkste faciliteiten die voor de Olympische Spelen van 1992 zijn gebruikt, bevinden zich ook op de Montjuich. Jehovah’s Getuigen zijn van plan Barcelona te bezoeken voor een internationaal congres van 31 juli tot 3 augustus. Met het oog op deze gebeurtenis moest het enorme voetbalstadion Camp Nou afgehuurd worden om aan alle afgevaardigden plaats te bieden.

Hoewel Barcelona, net als de meeste grote steden, zijn problemen kent, genieten bezoekers steevast van de specifieke mediterrane sfeer. Of het nu om de bloemenstalletjes en terrasjes van La Rambla gaat, de nauwe straatjes en antieke pracht van de gotische wijk of de fascinerende architectuur van de stad, Barcelona is een openluchtmuseum vol kleuren en stijlen, dat op de meeste mensen een onuitwisbare indruk zal maken.

[Voetnoten]

[Kaart op blz. 14]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

Barcelona

Madrid

Sevilla

[Illustratie op blz. 16]

Luchtkokers en schoorstenen van Casa Milá

[Verantwoording]

Godo-Foto

[Illustratieverantwoording op blz. 15]

Top photos: Godo-Foto

[Illustratieverantwoording op blz. 17]

Sandra Baker/Index Stock Photography

Godo-Foto